Prestatie-indicatoren gezondheidszorg→Zorgbehoeften

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid
• Onderwerp: bevolkingsonderzoek 
• Onderwerp: kanker 

Volledige naam indicator

Relatieve 5-jaarsoverleving bij baarmoederhalskanker

Bron

CONCORD-3 (prestatie-indicator en internationale vergelijking) Nederlandse Kanker Registratie (NKR) (Nederlandse trend)

Berekening

Teller: percentage patiënten met baarmoederhalskanker dat 5 jaar na de diagnose nog in leven is.
Noemer: percentage personen uit een vergelijkbare groep qua leeftijd en geslacht in de algemene bevolking dat na 5 jaar nog in leven is.

Interpretatie

5-jaarsoverleving is de uitkomst van enerzijds vroege opsporing en anderzijds effectieve behandeling en is daarmee een indicator voor de effectiviteit van de kankerzorg.

Toelichting bij de referentiewaarde

Jaar

2014

Volledige naam indicator

Relatieve 5-jaarsoverleving bij dikkedarmkanker

Bronnen

Nederlandse Kanker Registratie (NKR); CONCORD-3

Berekening

Teller: percentage patiënten met dikkedarmkanker dat 5 jaar na de diagnose nog in leven is.
Noemer: percentage personen uit een vergelijkbare groep qua leeftijd en geslacht in de algemene bevolking dat na 5 jaar nog in leven is.

Interpretatie

5-jaarsoverleving is de uitkomst van enerzijds vroege opsporing en anderzijds effectieve behandeling en is daarmee een indicator voor de effectiviteit van de kankerzorg.

Toelichting bij de referentiewaarde

Mediaan 28 OECD-landen (Frankrijk/Nieuw Zeeland)

Jaar

2014

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid
• Onderwerp: COPD
• Onderwerp: astma

Volledige naam indicator

Aantal ziekenhuisopnamen met als hoofddiagnose astma of COPD

Bron

Ziekenhuisgegevens: tot en met 2012: LMR; vanaf 2014: Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ);

Bevolkingsgegevens: Basisregistratie personen (BRP);

Internationaal: OECD Health Statistics

Berekening

Teller: aantal personen van 15 jaar en ouder dat in de periode van een jaar opgenomen is geweest in een ziekenhuis met als hoofddiagnose astma of COPD.
Noemer: bevolking van 15 jaar en ouder.

Toelichting bij berekening

Exclusie van dagopnamen, opnamen bij vrouwen met een diagnose in verband met zwangerschap, bevalling of kraambed, opnamen waarbij de patiënt overleed tijdens de opname en opnamen vanuit een ander ziekenhuis.
Bij astma: opnamen bij mensen met een diagnose cystische fibrose of aangeboren afwijking van het ademhalingsstelsel. 

Interpretatie

Ziekenhuisopnamen voor astma of COPD zijn in de meeste gevallen te voorkomen door goede en tijdige ambulante zorg, veelal in de eerste lijn.

Toelichting bij de referentiewaarde

Mediaan 26 OECD landen: Nederland/Polen

Jaar

Nederlands cijfer: 2016
Internationale vergelijking: 2017 (of laatst beschikbare jaar)

• Staat van volksgezondheid en Zorg
• Onderwerp: hartfalen preventie en zorg

Volledige naam indicator

Aantal ziekenhuisopnamen met als hoofddiagnose hartfalen

Bron

Ziekenhuisgegevens: tot en met 2012: LMR; vanaf 2014: Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ); 

Bevolkingsgegevens: Basisregistratie personen (BRP); 

Internationaal: OECD Health Statistics

Berekening

Teller: aantal personen dat in een jaar opgenomen is geweest met hoofddiagnose hartfalen
Noemer: bevolking van 15 jaar en ouder 

Exclusie van dagopnamen, opnamen waarbij de patiënt overleed tijdens de opname, opnamen vanuit een ander ziekenhuis, opnamen bij vrouwen met een diagnose in verband met zwangerschap, bevalling of kraambed, opnamen waarbij een hartoperatie plaatsvond. 

Interpretatie

Hartfalen wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door hoge bloeddruk, diabetes of cardiovasculaire aandoeningen. De zorg hiervoor vindt in de meeste gevallen plaats in de eerste lijn. Acute verslechtering en ziekenhuisopnamen door hartfalen kunnen in de meeste gevallen worden voorkomen indien men beschikt over een goed functionerend gezondheidszorgsysteem, waar eerstelijnszorg toegankelijk en van hoge kwaliteit is. Daarnaast kan een gezonde leefstijl het ontstaan van oorzaken voor hartfalen voorkomen. Het aantal opnamen ten gevolge van hartfalen kan geïnterpreteerd worden als maat voor kwaliteit en toegankelijkheid van de eerstelijnszorg en publieke gezondheid. 

Toelichting bij de referentiewaarde

Mediaan getoonde OECD-landen (Israël/Australië)

Jaar

Nederlands cijfer: 2016

Internationale vergelijking: 2017 (of laatst beschikbare jaar)

Volledigheid van de gegevens

In 2013 was de gegevensbron (LBZ) onvolledig, daarom worden er van dat jaar geen gegevens getoond. In 2014 was van ongeveer 2,3% van alle opnamen geen diagnose geregistreerd. De schatting van het aantal opnamen vanwege hartfalen is daarom mogelijk iets te laag. Na 2014 was de onvolledigheid zeer klein. In de periode voor 2013 is gecorrigeerd voor deze onvolledigheid.

• VolksgezondheidenZorg.info: zorginfecties
• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Bron

Berekening

In- en exclusie

Toelichting

Het prevalentieonderzoek is opgezet als een puntprevelantie meting. De gegevens worden idealiter voor het hele ziekenhuis verzameld op één dag. In de praktijk is dit onmogelijk en worden de gegevens vaak verzameld in één maand. Per afdeling worden de gegevens wel verzameld op één dag (registratiedag). 

De cijfers gerapporteerd in PREZIES omvatten niet alle ziekenhuizen. In het jaar 2019 betreft het 30 van de 69 ziekenhuisinstellingen die vrijwillig participeren. 

Interpretatie

Toelichting bij de referentiewaarde

N.v.t.

Jaar

2019

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Percentage in een ziekenhuis overleden patiënten bij wie potentieel vermijdbare schade tijdens het verblijf bijdroeg aan het overlijden.

Bron

Monitor Zorggerelateerde Schade, NIVEL/EMGO

Berekening

Teller: aantal in een ziekenhuis overleden patiënten bij wie potentieel vermijdbare schade bijdroeg aan het overlijden. Noemer: aantal patiënten dat tijdens een ziekenhuisopname is overleden.

Interpretatie

Hoe minder vermijdbare sterfte hoe beter. Een positieve patiëntveiligheidscultuur draagt bij aan verlaging van de kans op het optreden van vermijdbare sterfte. Daarbij is  er onder meer aandacht  voor implementatie van kwaliteits- en veiligheidsprogramma's, opleiding van professionals, stroomlijning van zorgprocessen en goede communicatie en samenwerking.

Zorggerelateerde schade is een onbedoelde uitkomst die is ontstaan door het (niet) handelen van een zorgverlener en/of door het zorgsysteem met schade voor de patiënt zodanig ernstig dat er sprake is van tijdelijke of permanente beperking dan wel overlijden van de patiënt. 

Vermijdbare schade is een onbedoelde uitkomst die is ontstaan door het onvoldoende handelen volgens de professionele standaard en/of door tekortkomingen van het zorgsysteem met schade voor de patiënt zodanig ernstig dat er sprake is van tijdelijke of permanente beperking dan wel overlijden van de patiënt.

Potentieel vermijdbare schade is zorggerelateerde schade die meer dan waarschijnlijk vermijdbaar was.

Potentieel vermijdbare sterfte is sterfte waarbij potentieel vermijdbare schade mogelijk of zeker heeft  bijgedragen aan het overlijden van de patiënt.

Toelichting bij de referentiewaarde

-

Jaar

2016

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Gemiddelde score op een schaal voor tevredenheid van zorgverleners in ziekenhuizen en GGZ-instellingen met de kwaliteit van geleverde zorg in de eigen instelling

Bron

Panel Verpleging & Verzorging, Nivel

Berekening

De scores betreffen een gemiddelde van de antwoorden op 3 vragen naar de kwaliteit van zorg. Dit betreft een sub-schaal van de Maastrichtse arbeidstevredenheidsschaal voor de gezondheidszorg (MAS-GZ). De antwoorden worden gegeven op een vijfpuntsschaal, waarbij: 5=zeer tevreden, 4=tevreden, 3=neutraal, 2=ontevreden en 1=zeer ontevreden. Het gemiddelde kan variëren tussen 1 en 5.

Vragen worden ingevuld door verpleegkundigen en verzorgenden in vijf sectoren (waarvan twee hier weergegeven) (n=327 in 2019).

Voor deze indicator zijn de volgende 3 vragen uit de MAS-GZ gebruikt: "Hoe tevreden bent u met: de mate waarin u over het algemeeen tijd hebt uw patiënten/cliënten goed te verzorgen?", "Hoe tevreden bent u met: de mate waarin u individuele zorgverlening aan uw patiënten/cliënten kunt geven?", "Hoe tevreden bent u met: de mate waarin u het gevoel hebt psychosociale begeleiding aan uw patiënten/cliënten te geven?". 

Interpretatie

Een van de deelaspecten van arbeidstevredenheid is de kwaliteit van de zorg in de eigen instelling. Als zorgverleners ontevreden zijn over de kwaliteit van zorg, kan dat erop duiden dat patënten zorg van onvoldoende kwaliteit ontvangen, bijvoorbeeld dat er in het algemeen te weinig tijd beschikbaar is om goede zorg te ontvangen of dat de zorg te weinig toegespitst is op de individuele zorgbehoefte. Een hoger cijfer duidt op een betere kwaliteit in de ogen van zorgverleners.

Toelichting bij de referentiewaarde

Een score van 4 staat gelijk aan "tevreden".

Jaar

2019

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Percentage verpleegkundigen en verzorgenden in ziekenhuizen en GGZ-instellingen dat van mening is dat er in de eigen instelling onvoldoende gekwalificeerd personeel is om goede kwaliteit van zorg te leveren.

Bron

Panel Verpleging & Verzorging, Nivel

Berekening

Teller: verpleegkundigen en verzorgenden die 'nee' antwoordden op de vraag: "Vindt u dat er voldoende gekwalificeerd personeel is om goede kwaliteit van zorg te leveren?"

Noemer: alle verpleegkundigen en verzorgenden die de vraag hebben beantwoord (n=328 in 2019).

Interpretatie

Voldoende gekwalificeerd personeel is een belangrijke voorwaarde om kwaliteit van zorg te leveren. Het oordeel van zorgverleners is subjectief, maar is gebaseerd op ervaring die dagelijks wordt opgedaan en geeft daarmee een belangrijke indicatie voor de kwaliteit van zorg vanuit professioneel perspectief.

Toelichting bij de referentiewaarde

Er is geen beleidsnorm, veldnorm of internationale vergelijking voorhanden. De referentiewaarde is voor discussie vatbaar, maar is gebaseerd op de aanname dat het wenselijk is dat de vraag door drie kwart positief beantwoord zal worden. Er wordt vanuit gegaan dat een 100% score niet haalbaar is.

Jaar

2019

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Percentage personen dat aangeeft dat de huisarts hem of haar meestal of altijd betrekt bij beslissingen over de zorg en behandeling.

Bron

Nivel consumentenpanel, OECD

Berekening

Teller: aantal respondenten dat aangeeft dat de huisarts hen meestal of altijd betrekt bij het maken van beslissingen. 
Noemer trend: aantal respondenten van 18 jaar en ouder met een vaste huisarts óf een vaste huisartsenpraktijk (n=630 (2019))
Noemer internationaal: aantal respondenten van 18 jaar en ouder met een vaste huisarts óf een vaste huisartsenpraktijk (n=630 (2017)).

Toelichting bij de berekening

• De cijfers in de trendfiguur zijn tot stand gekomen na weging van de resultaten, waardoor deze wat betreft leeftijd en geslacht representatief zijn voor de algemene bevolking.
• De internationale cijfers worden ongecorrigeerd weergegeven. 
• Om een verandering in de periode 2016 - 2019 vast te stellen is een regressieanalyse uitgevoerd, waarbij is gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht.  

Interpretatie

Het betrekken van de patiënt bij beslissingen maakt deel uit van een patiëntgerichte zorg en is daarmee een indicator voor de kwaliteit van zorg.  

Toelichting indicator- en referentiewaarde

De indicatorwaarde is gemeten in 2019.

De referentiewaarde is het laatst beschikbare jaar zoals gepubliceerd in Health at a Glance (OECD) en is de mediaan van 17 OECD landen (gemiddelde van VS).

Jaar

2019

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Bron

Nivel Consumentenpanel, OECD

Berekening

Toelichting bij de berekening

• De cijfers in de trendfiguur zijn tot stand gekomen na weging van de resultaten, waardoor deze wat betreft leeftijd en geslacht representatief zijn voor de algemene bevolking.
• De internationale cijfers worden ongecorrigeerd weergegeven. 
• Om een verandering in de periode 2016 - 2019 vast te stellen is een regressieanalyse uitgevoerd, waarbij is gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht.  

Interpretatie

Ruimte bieden voor vragen maakt deel uit van patiëntgerichte zorg en is daarmee een indicator voor de kwaliteit van zorg.

Toelichting indicator- en referentiewaarde

De indicatorwaarde is gemeten in 2019.

De referentiewaarde is het laatst beschikbare jaar zoals gepubliceerd door de OECD en is de mediaan van 16 OECD landen (gemiddelde van Australië en Portugal).

Jaar

2019

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid
• Volksgezondheidenzorg.info: wachttijden

Volledige naam indicator

Percentage wachttijden tot een poliklinisch consult medisch specialistische zorg langer dan de Treeknorm.

Bron

Wachttijdenonderzoek, Mediquest (t/m juli 2018); Wachttijdenregistratie NZa (2019 en 2020).

Berekening

Voor de berekening van de indicator is per maand voor de wachttijden van alle hoofdspecialismen en alle zorgaanbieders samen, het percentage wachttijden berekend dat de Treeknorm van 4 weken overschrijdt. Een jaarcijfer is berekend door een gemiddeld percentage over alle maanden te berekenen. De indicator is aldus gebaseerd op zo’n 12 metingen per hoofdspecialisme per zorgaanbieder. Hierbij is gewogen voor de frequentie waarin specialismen voorkomen; specialismen die weinig voorkomen (bijvoorbeeld allergologie) tellen minder zwaar mee dan specialismen die veel voorkomen (bijvoorbeeld chirurgie).

De instelling kan een actuele wachttijd registreren of een retrospectief bepaalde wachttijd. De actuele wachttijd is het aantal dagen tussen het moment dat een patiënt een afspraak maakt voor een eerste poliklinisch consult tot het moment dat de patiënt terecht kan. Hierbij wordt gekozen voor de derde mogelijkheid in het afsprakenregister op het moment dat de patiënt de afspraak maakt. Met het kiezen van de derde mogelijkheid worden eventuele toevalstreffers, die een realistische wachttijd kunnen beïnvloeden (zoals onverwachte afzegging van een afspraak), voorkomen.

De retrospectief bepaalde wachttijd is de gemiddelde effectieve wachttijd van de laatste drie maanden.

Inclusie: alle instellingen die medisch specialistische zorg bieden (ziekenhuizen of ZBC’s). Voor 23 specialismen (afdelingen) zijn wachttijden vastgesteld. 

Exclusie:

• Subspecialismen; zorgaanbieders die poliklinieken georganiseerd hebben rond subspecialismen kunnen wachttijden publiceren voor subspecialismen, bijvoorbeeld voor vaatchirurgie het hoofdspecialisme chirurgie. Voor subspecialismen gelden andere wachttijden (en overschrijdingen). Deze subspecialismen zijn hier buiten beschouwing gelaten. Zorginstellingen die specialistische zorg aanbieden dat onder geen van de subspecialismen valt, registreren de wachttijd onder het hoofdspecialisme. Die wachttijden zijn dus wel meegenomen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de wachttijd tot een consult met een chirurg in een hand- en polscentrum, wat geregistreerd wordt onder het hoofdspecialisme chirurgie.
• acute zorg.

Interpretatie

Alle instellingen voor medisch specialistische zorg zijn per 1 januari 2008 verplicht om maandelijks de wachttijden voor electieve medisch specialistische zorg op hun website te publiceren. Dit volgt uit de ‘Regeling verplichte publicatie wachttijden somatische zorg’ (2008) van de NZa en de aangepaste 'Regeling Wachttijden en wachttijdbemiddeling medisch specialistische zorg' (NZa, 2018, regeling NR/REG-1823a). Zorgaanbieders en zorgverzekeraars hebben afspraken gemaakt over maximaal aanvaardbare wachttijden in de zorg. Deze wachttijden worden Treeknormen genoemd. De Treeknorm voor poliklinische zorg is 4 weken (NZa, 2017, regeling TH/BR-025).

De indicator is een samenvattende maat voor het totaal van alle aanbieders en alle specialismen. Het geeft een indruk van de algemene trend in wachttijden, en laat zien of het totale aanbod van medisch specialistische zorg passend is bij de vraag naar deze zorg.

Toelichting bij de referentiewaarde

Jaar

2020

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid
• Volksgezondheidenzorg.info: wachttijden

Volledige naam indicator

Percentage wachttijden voor diagnosiek langer dan de Treeknorm.

Bron

Wachttijdenonderzoek, Mediquest; Wachttijdenregistratie NZa

Berekening

Interpretatie

Alle instellingen voor medisch specialistische zorg zijn per 1 januari 2008 verplicht om maandelijks de wachttijden voor electieve medisch specialistische zorg op hun website te publiceren. Dit volgt uit de ‘Regeling verplichte publicatie wachttijden somatische zorg’ (2008) van de NZa en de aangepaste 'Regeling Wachttijden en wachttijdbemiddeling medisch specialistische zorg' (NZa, 2018, regeling NR/REG-1823a). Zorgaanbieders en zorgverzekeraars hebben afspraken gemaakt over maximaal aanvaardbare wachttijden in de zorg. Deze wachttijden worden Treeknormen genoemd. De Treeknorm voor diagnostiek is 4 weken (NZa, 2017, regeling TH/BR-025).

De indicator is een samenvattende maat voor het totaal van alle aanbieders en alle specialismen. Het geeft een indruk van de algemene trend in wachttijden, en laat zien of het totale aanbod van medisch specialistische zorg passend is bij de vraag naar deze zorg.

Toelichting bij de referentiewaarde

Jaar

2020

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Percentage van de volwassen bevolking dat in de voorgaande 12 maanden wel eens afzag van zorg vanwege de kosten.

Bron

NIVEL Consumentenpanel Gezondheidszorg (2019), OECD Health Statistics (2016)

Berekening

Teller: aantal personen dat aangeeft in de voorgaande 12 maanden een medisch probleem te hebben maar heeft afgezien van (a) artsenbezoek, (b) een aanbevolen medisch onderzoek of (na)behandeling en/of (c) afhalen of gebruik van medicijnen vanwege de kosten.
Noemer: alle respondenten van 18 jaar en ouder (n=664).

Toelichting bij de berekening

De groep respondenten was naar leeftijd en geslacht niet geheel representatief voor de samenstelling van de bevolking in Nederland. Er is daarom een weging toegepast om hiervoor te corrigeren. 

Interpretatie

Jaar

2019

• Staat van Volksgezondheid en Zorg: kerncijfers voor beleid

Volledige naam indicator

Aantal mensen met een zorgverzekering die tenminste zes maanden de premie voor de basisverzekering niet heeft betaald.

Bron

 VWS Verzekerden Monitor

Berekening

Totaal aantal wanbetalers

Interpretatie

Mensen hun zorgpremie langer dan zes maanden niet betaald hebben (ondanks het aanbod om een betalingsregeling te treffen), worden door hun zorgverzekeraar als wanbetaler aangemeld. Wanbetaling van de zorgpremie staat vaak niet op zichzelf, vaak gaat dit gepaard met andere schulden. 

Toelichting bij de referentiewaarde

Er bestaat geen beleidsnorm voor het aantal wanbetalers, maar iedereen is wettelijk verplicht om een basis zorgverzekering te hebben. 

Jaar

2020