Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Verstandelijke beperking→Kosten→Zorguitgaven

Cijfers & Context

142.000 mensen met een verstandelijke beperking

Regionaal & Internationaal

Verstandelijke beperking in NL lager dan elders

Kosten

Uitgaven aan zorg 8,3 miljard euro in 2017

Preventie & Zorg

Circa 189.000 mensen doen een beroep op zorg

Zorguitgaven voor mensen met een verstandelijke beperking naar leeftijd en geslacht

Zorguitgaven voor mensen met een verstandelijke beperking 2017

LeeftijdMannenVrouwen
042,6
1-431,419
5-9134,560,2
10-14150,478,8
15-19307,8183
20-24606,7412,3
25-29514,3355,3
30-34384,8267,6
35-39331,7236,6
40-44304,9225
45-49379,7296,7
50-54418,3324,9
55-59376,3287,6
60-64307250
65-69233,7193,2
70-74138,5123,6
75-7979,886
80-8441,151,6
85-8914,823,4
90-943,88,2
95+0,21,9

Bron: Kosten van Ziekten

  • Geraamde cijfers
  • ICD10 codes F70-F79, Q90

Zorguitgaven voor mensen met verstandelijke beperking 8,3 miljard euro

In 2017 werd in Nederland 8,3 miljard euro uitgegeven aan zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, inclusief downsyndroom. Dit is 9,4% van de totale zorguitgaven in Nederland en 32,8% van de zorguitgaven voor psychische stoornissen. De zorguitgaven komen voor bijna 92% voor rekening van de gehandicaptenzorg. Het grootste deel van de zorguitgaven betrof de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de leeftijd van 20 tot 30 jaar en van 50 tot 60 jaar. Van de uitgaven gaat 58% naar mannen met een verstandelijke beperking en 42% naar vrouwen. 

Piek in zorguitgaven door toegenomen instroom in zorg

De piek in de zorguitgaven voor de 20- tot 30-jarigen is te verklaren door een in recente jaren toegenomen instroom in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Dit wordt veroorzaakt door een samenspel van factoren, zoals de verhoogde instroom van mensen met een lichtere verstandelijke beperking in de zorg, verbeterde diagnostiek en de toenemende eisen die de maatschappij aan het functioneren van de burgers stelt. De tweede piek, bij de 50- tot 60-jarigen, laat het 'normale' verloop van de zorguitgaven zien, waarbij oudere mensen met een verstandelijke beperking meer zorg nodig hebben. Deze piek bevindt zich op relatief jonge leeftijd wegens een lagere levensverwachting, die op 50 jaar ligt voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking en op 55 jaar voor mensen met het downsyndroom (Ras et al., 2010).

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

28-10-2019

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. Ras M, Woittiez I, van Kempen H, Sadiraj K. Steeds meer verstandelijk gehandicapten? Ontwikkelingen in vraag en gebruik van zorg voor verstandelijk gehandicapten. Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP); 2010. Bron

Verantwoording

Definities

  • Verstandelijke beperking

    Mensen met een verstandelijke beperking hebben een stoornis in intellectuele functies

    Iemand met een verstandelijke beperking heeft een aangeboren of een later in de ontwikkeling optredende stoornis in de intellectuele functies. Dit gaat gepaard met beperkingen in de sociale (zelf)redzaamheid. De diagnose is meestal gebaseerd op de DSM (-IV of 5) en de ICD-10. De diagnostische criteria van de ICD-10 en DSM-5 komen overeen met die van de American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD). De nieuwste editie(Schalock et al., 2010) hanteert drie criteria voor diagnose (Schalock et al., 2010):

    • Een significante stoornis in de intellectuele functies (IQ ligt twee of meer standaarddeviaties beneden het populatiegemiddelde).
    • Gelijktijdig optredend met een significante beperking in het adaptieve gedrag (conceptuele, sociale en praktische vaardigheden; twee of meer standaarddeviaties beneden het populatiegemiddelde).
    • Het optreden van deze beperkingen vóór het 18e levensjaar.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Schalock RL, Borthwick-Duffy SA, Bradley VJ, Buntinx WHE, Coulter DL, Craig EM. Intellectual Disability: Definition, Classification, and Systems of Supports (Eleventh edition). Washington DC: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD); 2010. Bron

  • IQ van 70/75 is bovengrens van intellectueel functioneren

    Een verstandelijke beperking wordt vastgesteld op basis van het intellectueel functioneren (IQ) en de ondersteuningsbehoefte. De bovengrens voor een verstandelijke beperking is een IQ van 70-75. Bij zeer jonge kinderen, op oudere leeftijd is een klinisch oordeel op basis van professionele criteria en uitgangspunten van belang (Schalock et al., 2010). Traditioneel is het niveau van intellectueel functioneren als volgt onderverdeeld:

    • Zwakbegaafd: IQ 70/75-85/90.
    • Lichte verstandelijke beperking: IQ 50/55-70.
    • Matige verstandelijke beperking: IQ 35/40-50/55.
    • Ernstige verstandelijke beperking: IQ 20/25-35/40.
    • Diepe verstandelijke beperking: IQ lager dan 20/25.

    In de DSM-5 zijn de IQ-criteria vervangen door typologische beschrijvingen van het intellectuele functioneren.

     

  • Beperkingen in adaptief gedrag vastgesteld via ondersteuningsbehoefte

    Beperkingen in het adaptieve gedrag worden in de praktijk vastgesteld op basis van de ondersteuningsbehoefte van een persoon. Dat betreft de ondersteuning die nodig is om te functioneren op een manier die past bij de leeftijd en cultuur van de persoon in verschillende levensdomeinen (wonen, leren, werken, sociale relaties en dergelijke) (Schalock et al., 2010; de Bruijn et al., 2014).

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Schalock RL, Borthwick-Duffy SA, Bradley VJ, Buntinx WHE, Coulter DL, Craig EM. Intellectual Disability: Definition, Classification, and Systems of Supports (Eleventh edition). Washington DC: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD); 2010. Bron
    2. de Bruijn J, Buntinx WHE, Twint B. Verstandelijke beperking: definitie en context. SWP Publishing Company, Amsterdam; 2014. Bron

  • Omschrijving van zorggebruik

    De zorg voor mensen met een (verstandelijke) beperking kan bestaan uit intramurale zorg, dagbesteding en extramurale zorg. Zorginstellingen verantwoorden aan het zorgkantoor hoeveel dagen, dagdelen en uren zorg en ondersteuning ze hebben verleend. Van cliënten die in een instelling wonen, wordt dit in dagen bijgehouden (intramurale zorg); bij cliënten met dagbesteding (intra- en extramuraal) gebeurt dit in dagdelen. Zorg bij de cliënt thuis (extramurale zorg) wordt in uren gerekend (van den Kwartel, 2013).

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. van den Kwartel AJJ. Brancherapport Gehandicaptenzorg 2012. Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), Utrecht; 2013. Bron
Bronverantwoording

  • Prevalentieschatting verstandelijke beperking door SCP

    Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) heeft de prevalentie van verstandelijke beperking geschat op basis van verschillende bronnen: zorggebruik, zorgvraag, registraties van huisartsen, prevalentiecijfers van een Nederlands onderzoek uit 1988 (Maas et al., 1986) en internationale literatuur (zowel bevolkingsonderzoek als zorggebruik). Bij de schatting van ernstige verstandelijke beperking is de prevalentie van Maas et al. (1988) als uitgangspunt genomen, maar voor de leeftijdsgroepen waar de vraag hoger is dan de prevalentie, is uitgegaan van de zorgvraag (Ras et al., 2013).

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Maas JMAG, Serail S, Janssen AJM. Frequentie-onderzoek geestelijk gehandicapten 1986. Tillburg: Instituut voor Sociaal-wetenschappelijk Onderzoek van de Katholieke Universiteit Brabant (IVA); 1986. Bron
    2. Ras M, Verbeek-Oudijk D, Eggink E. Lasten onder de loep. De kostengroei van de zorg voor verstandelijk gehandicapten ontrafeld. Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP); 2013. Bron

  • Prevalentieschatting zwakbegaafdheid door SCP

    Schattingen van de omvang van zwakbegaafdheid in Nederland zijn erg onzeker. In Nederland hebben ongeveer 2,2 miljoen mensen een IQ tussen 70-85. Een deel van hen heeft zodanige bijkomende problemen dat zij als verstandelijk beperkt beschouwd worden. Naar schatting is dit bij 61% van de groep jongeren met dit IQ het geval (Stoll et al., 2003; Knorth & Ruiissenaars, 2005; Neijmeijer et al., 2010). Voor volwassenen is dit percentage vermoedelijk lager. Uitgaande van 61% zouden er in Nederland in de gehele bevolking 1,4 miljoen zwakbegaafden zijn in 2013.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Stoll J, Bruinsma C, Konijn C. Nieuwe cliënten voor Bureau Jeugdzorg. Beschrijving van de groep jeugdigen met meervoudige problemen waaronder een lichte verstandelijke beperking en instrumenten voor herkenning en signalering. Utrecht: Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn, NIZW; 2003. Bron
    2. Knorth EJ, Ruiissenaars AJJM. Jeugdigen tussen wal en schip? . Tijdschrift voor Orthopedagogiek, . 2005;44. GoogleScholar
    3. Neijmeijer L, Moerdijk L, Veneberg G, Muusse C. Licht verstandelijk gehandicapten in de ggz. Een verkennend onderzoek. Utrecht: Trimbos-instituut; 2010. GoogleScholar

  • Prevalentieschatting internationaal

    De prevalentieschattingen van verschillende landen lopen sterk uiteen. Dit is deels te verklaren doordat de gebruikte onderzoeksmethode verschilt. Sommige landen is de prevalentiecijfers gebaseerd op bevolkingsonderzoek, terwijl andere landen hier registraties van zorggebruik voor hebben gebruikt. Slechts een klein deel van de mensen met een verstandelijke beperking is terug te vinden in de zorgregistraties (POMONA, 2004).

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. POMONA. Health Indicators For People With Intellectual Disability in the Member States. Final Report. Geneve: Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO); 2004. Bron

  • Cijfers zorggebruik uit Brancherapport Gehandicaptenzorg 2012

    • De cijfers over zorggebruik zijn grotendeels afkomstig uit het Brancherapport Gehandicaptenzorg 2012 (van den Kwartel, 2013; VGN, 2014). Voor de uitleg van de indicatoren voor zorggebruik is gebruik gemaakt van de website van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland.
    • DigiMv: Digitale Maatschappelijke verantwoording, zoals beschreven in het Brancherapport 2012.

    Kanttekening bij zorggebruik: Het aantal geregistreerde extramurale cliënten omvat in 2010 wellicht ook verblijfscliënten die dagbesteding kregen. Die cliënten zijn dan zowel intramuraal als extramuraal meegeteld. In 2011 zijn verblijfscliënten niet meer meegerekend bij de extramurale zorg. Dit verklaart voor een deel de daling in het aantal extramurale cliënten van 2010 naar 2011. Dit probleem is niet goed te corrigeren.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. van den Kwartel AJJ. Brancherapport Gehandicaptenzorg 2012. Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), Utrecht; 2013. Bron
    2. VGN. Feiten en cijfers gehandicaptenzorg 2007-2012. Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), Utrecht; 2014. Bron
Methoden

  • Prevalentie: schattingen internationaal

    De prevalentieschattingen van verschillende landen lopen sterk uiteen. Dit is deels te verklaren doordat de gebruikte onderzoeksmethode verschilt. Sommige landen is de prevalentiecijfer gebaseerd op bevolkingsonderzoek, terwijl andere landen hier registraties van zorggebruik voor hebben gebruikt. Slechts een klein deel van de mensen met een verstandelijke beperking is terug te vinden in de zorgregistraties (POMONA, 2004).

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. POMONA. Health Indicators For People With Intellectual Disability in the Member States. Final Report. Geneve: Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO); 2004. Bron

Andere websites over Verstandelijke beperking