Soa | Cijfers & Context | Huidige situatie | Volksgezondheidenzorg.info

Soa-consulten naar leeftijd en geslacht

Consulten Centra Seksuele Gezondheid naar leeftijd 2019

Leeftijd	Heteromannen	Vrouwen	MSM
≤ 19	2244	7754	1016
20-24	14402	33054	6394
25-29	4715	7544	8737
30-34	1579	2282	6986
35-39	770	1248	5086
40-44	365	805	4489
45-49	240	758	3945
50-54	196	685	3960
≥ 55	271	557	6036

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

Bijna 151.000 soa-consulten bij Centra Seksuele Gezondheid

In 2019 zijn 150.782 consulten uitgevoerd bij de Centra Seksuele Gezondheid (CSG) in Nederland. Van de 150.782 consulten waren er 654 consulten bij transgender personen en 25 waarvan het geslacht onbekend is. In 19,0% van de consulten werd een of meer soa gevonden, met chlamydia als meest gediagnosticeerde soa (Staritsky et al., 2020). Van 24.153 (16%) consulten is geen informatie beschikbaar in de nationale database omdat de cliënt bezwaar maakte tegen het delen van consultgegevens met het RIVM voor surveillancedoeleinden (voor meer informatie, zie: Methoden).

	Heteromannen	MSM	Vrouwen	Totaal
Aantal testen	24.782	46.649	54.687	126.629
Positieve testen (n)	4.954	9.892	9.192	24.122
Positieve testen (%)	20,0	21,2	16,8	19,0

Naar schatting 334.700 soa-gerelateerde consulten bij de huisarts

Het totale aantal soa-gerelateerde (infecties en ‘angst voor soa’) episodes dat bij de huisarts werd geregistreerd in 2018 is ruim het dubbele van het aantal bij de Centra Seksuele Gezondheid, met naar schatting 334.700 episodes (19,5 per 1.000 personen) (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Diagnosen chlamydia naar leeftijd en geslacht

Percentage positieve chlamydiatesten Centra Seksuele Gezondheid 2019

Leeftijd	vrouwen	heteroseksuele mannen	MSM
≤ 19	24,6	25,1	11,6
20-24	16,4	19,9	11,4
25-29	10,8	17,8	10,9
30-34	7,2	13,1	11,4
35-39	7,1	10,5	10,5
40-44	5,1	10,4	11,2
45-49	5,6	9,6	10,2
50-54	5,7	7,2	10,5
≥ 55	7,4	6,3	8,5

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

Chlamydia komt relatief vaak voor op jonge leeftijd

In 2019 zijn er in totaal 21.134 chlamydia-diagnosen vastgesteld bij de Centra Seksuele Gezondheid. Chlamydia komt relatief vaak voor op jonge leeftijd. Van alle personen die zich laten testen en jonger zijn dan 19 jaar heeft 24,6% van de vrouwen chlamydia en 25,1% van de heteroseksuele mannen. Bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) zijn de leeftijdsverschillen kleiner (Staritsky et al., 2020). Van al deze diagnoses zijn er 3.024 (14,3%) niet vastgelegd in de database van de Centra Seksuele Gezondheid.

	Heteromannen	MSM	Vrouwen
Aantal testen	29.281	54.532	65.358
Positieve testen (n)	5.374	5.783	9.977
Positieve testen (%)	18,4	10,6	15,3

Huisarts diagnosticeerde 42.500 chlamydia-infecties in 2018

Huisartsen stelden in 2018 naar schatting bij 42.500 personen chlamydia vast (2,5 infecties per 1.000 personen). Chlamydia komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen (2,8 per 1.000 vrouwen; 2,2 per 1.000 mannen) (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Prevalentie chlamydia in bevolkingsonderzoek

Chlamydia komt voor bij 2,8% van de jongeren

In 2016/2017 had 2,8% van de 18- tot 34-jarige jongeren in de Nederlandse bevolking chlamydia (5,6% van de vrouwen en 1,1% van de mannen (Heijne et al., 2019). Volgens ander onderzoek komt chlamydia naar schatting voor bij ongeveer 3% van de Nederlandse jongeren (16 tot 30 jaar). Die schatting is gebaseerd op een chlamydiascreening uit 2008-2010 (van den Broek et al., 2012).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

15-08-2019

Bronnen en literatuur

Literatuur

Heijne JCM, van den Broek IVF, Bruisten SM, van Bergen JEA, de Graaf H, van Benthem BHB. National prevalence estimates of chlamydia and gonorrhoea in the Netherlands. Sex Transm Infect. 2019;95(1):53-59. Pubmed | DOI
van den Broek IVF, van Bergen JEAM, Brouwers EHG, Fennema JSA, Götz HHM, Hoebe CJPA, et al. Effectiveness of yearly, register based screening for chlamydia in the Netherlands: controlled trial with randomised stepped wedge implementation. BMJ. 2012;345:e4316. Pubmed | DOI

Diagnosen gonorroe naar leeftijd en geslacht

Percentage positieve gonorroetesten Centra Seksuele Gezondheid 2019

Leeftijd	Vrouwen	Heteroseksuele mannen	MSM
≤ 19	3,6	3,9	13,8
20-24	1,4	1,5	12,7
25-29	2	2,1	12,9
30-34	2,3	2,3	13,2
35-39	2,1	3,1	12,5
40-44	2,6	3,8	11,1
45-49	3	2,9	9,5
50-54	2,6	5,1	8,8
≥ 55	4,5	2,2	8,3

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

Meer dan 8.000 diagnosen van gonorroe in 2019

In 2019 zijn 8.186 gonorroe diagnosen vastgesteld die zich hebben laten testen bij een van de Centra Seksuele Gezondheid (CSG). Bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) was gonorroe de meest voorkomende soa. Van al deze diagnoses zijn er 1.318 (16,1%) niet vastgelegd in de database van de Centra Seksuele Gezondheid (Staritsky et al., 2020).

	Heteromannen	MSM	Vrouwen
Aantal testen	29.285	54.558	65.324
Positieve testen (n)	658	6.266	1.262
Positieve testen (%)	2,3	11,5	1,9

Huisarts diagnosticeerde 11.300 gonorroe in 2018

Huisartsen stelden in 2018 naar schatting bij 11.300 personen gonorroe vast (0,7 per 1.000 personen). Gonorroe komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen (0,8 per 1.000 mannen; 0,5 per 1.000 vrouwen) (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Diagnosen syfilis naar leeftijd en geslacht

Percentage positieve syfilistesten bij MSM Centra Seksuele Gezondheid 2019

Leeftijd	MSM
≤ 19	2,59
20-24	1,54
25-29	2,06
30-34	2,36
35-39	3,22
40-44	2,95
45-49	3,21
50-54	3,09
≥ 55	2,46

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

Ruim 1.400 nieuwe gevallen van syfilis in 2019

In 2019 zijn 1.430 infectieuze syfilis diagnosen vastgesteld door de Centra Seksuele Gezondheid (CSG’s). Syfilis werd voornamelijk vastgesteld bij mannen die seks hebben met mannen (MSM), namelijk 96,4% van alle syfilisgevallen. Van deze diagnoses zijn er 239 (16,7%) niet vastgelegd in de database van de Centra Seksuele Gezondheid. Het aantal infectieuze syfilis infecties en het vindpercentage is erg laag bij heteroseksuele mannen en vrouwen en daarom niet in de figuur naar leeftijd opgenomen (Staritsky et al., 2020).

	Heteromannen	MSM	Vrouwen
Aantal testen	13.607	54.346	24.903
Positieve testen (n)	35	1.378	17
Positieve testen (%)	0,26	2,54	0,07

Exacte aantal nieuwe gevallen niet bekend

Het jaarlijkse aantal nieuwe gevallen van syfilis is niet exact bekend, omdat syfilis sinds 1999 niet meer aangifteplichtig is. Het aantal syfilisdiagnosen gesteld door de huisarts is zeer klein waardoor geen betrouwbare schatting gemaakt kan worden.

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Nieuwe aanmeldingen in hiv-behandelcentra naar leeftijd en geslacht

Aantal nieuwe aanmeldingen van hiv 2019

Leeftijd	Heteroseksuele mannen	Vrouwen	MSM	Anders/onbekend
0-14	0	0	0	0
15-19	0	1	3	1
20-24	5	8	36	1
25-29	10	10	58	3
30-39	14	21	83	8
40-49	17	12	72	10
50-59	10	12	40	6
60-69	4	4	10	10
70-79	2	3	7	1
≥ 80	0	0	0	0

Bron: Landelijke database Stichting HIV Monitoring

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

972 nieuwe hiv-patiënten in 2019

In 2019 werden 972 nieuwe aanmeldingen van hiv-positieve personen in zorg gerapporteerd in de nationale hiv-registratie bij de Stichting HIV Monitoring, waarvan er 482 ook gediagnosticeerd waren in 2019. Dit aantal kan nog oplopen door rapportagevertraging. De meeste diagnoses worden bij vrouwen door de huisarts gesteld (40,8%), bij heteroseksuele mannen wordt de diagnose het meest gesteld in het ziekenhuis (50%). Voor MSM zijn het de centra seksuele gezondheid (38,2%) die de diagnose het vaakst heeft gesteld. Het aantal nieuwe gevallen is het grootst in de leeftijdsgroep 30-39 jaar (Staritsky et al., 2020).

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Hiv diagnosen naar leeftijd en geslacht

Percentage positieve hivtesten bij MSM Centra Seksuele Gezondheid 2019

Leeftijdsklasse	MSM
≤ 19	0,5
20-24	0,31
25-29	0,35
30-34	0,43
35-39	0,29
40-44	0,33
45-49	0,24
50-54	0,25
≥ 55	0,14

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

164 diagnosen van hiv in 2019

In 2019 zijn er bij de Centra Seksuele Gezondheid (CSG) 164 keer de diagnose hiv vastgesteld. Hiv komt relatief vaak voor bij MSM (93%) (Staritsky et al., 2020). Van al deze diagnoses zijn er 26 (16,0%) niet vastgelegd in de database van de Centra Seksuele Gezondheid. Het aantal hiv infecties en het vindpercentage is erg laag bij heteroseksuele mannen en vrouwen en daarom niet in de figuur naar leeftijd opgenomen.

	Heteromannen	MSM	Vrouwen
Aantal testen	13.568	48.648	24.841
Positieve testen (n)	4	152	8
Positieve testen (%)	0,03	0,31	0,03

In 2018 naar schatting 26.523 personen met hiv bekend bij de huisarts

Naar schatting zijn er 26.523 personen met hiv bekend bij de huisarts (1,5 per 1.000 personen). Hiv komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen (2,4 per 1.000 mannen; 0,7 per 1.000 vrouwen) (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Totaal hiv-patiënten in hiv-behandelcentra naar leeftijd en geslacht

Totaal aantal hiv-patiënten tot en met 2019

Leeftijd	Heteroseksuele mannen	Vrouwen	MSM	anders/onbekend
0-14	0	3	5	331
15-19	31	157	223	42
20-24	167	481	1174	143
25-29	302	738	2080	215
30-39	868	1139	4484	453
40-49	673	493	3277	287
50-59	343	267	1409	152
60-69	113	74	357	66
70-79	15	19	50	15
≥ 80	1	22	0	0

Bron: Landelijke database Stichting HIV Monitoring

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

Bijna 21.000 patiënten met hiv geregistreerd tot en met 2019

Tot en met december 2019 zijn in totaal 20.724 patiënten met hiv geregistreerd bij de hiv-behandelcentra. Een hiv-infectie komt veel vaker voor bij mannen dan bij vrouwen; 82% van het aantal personen met hiv is man (15.591 mannen versus 3.393 vrouwen). De groep mannen die seks hebben met mannen (MSM) vormt met 69% van het totaal aantal hiv-infecties de belangrijkste risicogroep. De meeste mensen met hiv zijn tussen de 30 en 39 jaar oud (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Diagnosen aids naar risicogroep

Totaal aantal aids diagnosen naar risicogroep t/m 2015

	Aantal
MSM	5.534
Heteroseksueel contact	2.502
Injecterend druggebruik	741
Bloed of bloedproducten	197
Moeder naar kind	89
Anders	520

Bron: Landelijke database Stichting HIV Monitoring

Gegevens van 2015 zijn door rapportagevertraging nog incompleet

127 nieuwe aidspatiënten in 2015

In 2015 werden 127 patiënten nieuw met aids gediagnosticeerd (van den Broek et al., 2016).

9.583 patiënten met aids geregistreerd

Vanaf 1982 tot december 2015 zijn er 9.583 patiënten met aids geregistreerd. Van alle aidspatiënten die tot en met eind 2015 zijn gemeld, was 58% besmet via seks tussen mannen (MSM) en 26% door heteroseksueel contact (van den Broek et al., 2016).

Meer informatie

Bronverantwoording

Experts en redactie

E.L.M. Op de Coul (RIVM)

Bronnen en literatuur

Bronnen

Landelijke database Stichting HIV Monitoring, SHM. zorggegevens.nl

Literatuur

van den Broek IVF, van Aar F, van Oeffelen AAM, Op de Coul ELM. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2015. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. Bron

Diagnosen genitale wratten naar leeftijd en geslacht

Percentage met genitale wratten Centra Seksuele Gezondheid 2019

Leeftijd	Vrouwen	Heteroseksuele mannen	MSM
≤ 19	0,6	1,2	0,8
20-24	0,7	1,5	0,7
25-29	0,5	1,7	0,7
30-34	0,5	1,3	0,5
35-39	0,5	1,6	0,5
40-44	0,4	1,6	0,2
45-49	0,3	1,7	0,4
50-54	0,3	2	0,3
≥ 55	0,2	1,1	0,1

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = mannen die seks hebben met mannen

In 2019 928 diagnosen van genitale wratten

In 2019 werden in Nederland 928 gevallen van genitale wratten gediagnosticeerd (gebaseerd op geregistreerde consulten) bij een Centrum Seksuele Gezondheid (CSG). De vindpercentages zijn het hoogst bij heteroseksuele mannen (Staritsky et al., 2020).

	Heteromannen	MSM	Vrouwen
Aantal consulten	24.782	46.649	54.687
Aantal met genitale wratten	374	212	342
Percentage met wratten	1,5	0,5	0,6

Huisarts diagnosticeerde 44.700 genitale wratten in 2018

Huisartsen stelden in 2018 naar schatting bij 44.700 personen genitale wratten vast (2,6 per 1.000 personen). Genitale wratten komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen (2,9 per 1.000 mannen; 2,0 per 1.000 vrouwen) (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Diagnosen genitale herpes naar leeftijd en geslacht

Percentage met genitale herpes Centra Seksuele Gezondheid 2019

Leeftijd	Heteromannen	Vrouwen	MSM
≤ 19	0	0,2	0,2
20-24	0,2	0,2	0,2
25-29	0,5	0,4	0,3
30-34	0,5	0,5	0,2
35-39	0,8	0,2	0,3
40-44	0,5	0	0,2
45-49	0,4	0,1	0,3
50-54	0,5	0,1	0,1
≥ 55	0,7	0,4	0,2

Bron: Centra Seksuele Gezondheid

MSM = Mannen die seks hebben met mannen

Ruim 300 diagnosen van genitale herpes in 2019

In 2019 werden in Nederland 316 gevallen van genitale herpes gediagnosticeerd (gebaseerd op geregistreerde consulten) bij een Centrum Seksuele Gezondheid (CSG). Het aantal is het hoogst bij vrouwen (Staritsky et al., 2020).

	Heteromannen	MSM	Vrouwen
Aantal consulten	24.782	46.649	54.687
Aantal genitale herpes	73	104	139
Percentage met genitale herpes	0,3	0,2	0,3

Huisarts diagnosticeerde 27.950 genitale herpes in 2018

Huisartsen stelden in 2018 naar schatting bij 27.950 personen genitale herpes vast (1,6 per 1.000 personen). Genitale herpes komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen (2,4 per 1.000 vrouwen; 0,9 per 1.000 mannen) (Staritsky et al., 2020).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Datum publicatie

13-07-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Verantwoording

Definities

Seksueel overdraagbare aandoeningen zijn bacteriële of virale infectieziekten

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) zijn infectieziekten die meestal worden veroorzaakt door een bacterie of virus.
• Bacteriële soa's zijn Chlamydia, gonorroe en syfilis;
• Virale soa's zijn genitale wratten, hepatitis B, herpes genitalis en hiv.
Soa's worden overgedragen via sperma, bloed, vaginaal vocht en bij contact van de slijmvliezen.
Chlamydia is bacteriële seksueel overdraagbare aandoening

Chlamydia is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) die veroorzaakt wordt door de bacterie Chlamydia trachomatis. Chlamydia kan behalve door onbeschermd seksueel contact (urogenitale, anorectale en orale chlamydia) ook worden overgedragen van moeder op kind tijdens de geboorte (perinatale chlamydia).
LGV is een ernstig type chlamydia bij mannen

Een specifiek type chlamydia-infectie bij mannen is Lymphogranuloma venereum (LGV). LGV heeft een ernstig ziekteverloop. Het veroorzaakt een ontsteking van de lymfeklieren, met als mogelijk gevolg genitale en anale zweren. LGV-patiënten met dergelijke zweren zijn vatbaarder voor hiv en andere soa. Bovendien kunnen zij als gevolg van de zweren eerder anderen besmetten (Bron: LCI protocol chlamydia en LGV).
Genitale wratten

Genitale wratten, ook wel condylomata acuminata genoemd, is een virale seksueel overdraagbare aandoening (soa) die wordt veroorzaakt door het humaan papilloma virus (HPV), type 6 en 11. De HPV-typen 6 en 11 behoren tot de laagrisicotypen van het HPV-virus en zijn niet kankerverwekkend. De hoogrisicotypen van het HPV-virus (met name typen 16 en 18) spelen een rol bij het ontstaan van baarmoederhalskanker (Zur Hausen, 2002). De eerste verschijnselen van genitale wratten zijn jeuk en irritatie bij de geslachtsorganen. Soms ontstaat er maar één wratje, maar bij andere personen ontstaan er veel wratten in een kort tijdsbestek. De meeste geïnfecteerden hebben geen klachten, maar ze kunnen wel hun seksuele partners besmetten. De infectie heeft een chronisch karakter en de kans is groot dat genitale wratten na een behandeling terugkomen.
Gonorroe

Gonorroe, ook wel druiper genoemd, is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) die wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria gonorrhoeae. Gonorroe kan behalve door onbeschermd seksueel contact (urogenitale, anorectale en orale gonorroe) ook worden overgedragen van moeder op kind tijdens de geboorte (perinatale gonorroe).
Hepatitis B is een zeer besmettelijke virusinfectie
Hepatitis B is een zeer besmettelijke infectie die wordt veroorzaakt door het hepatitis B-virus (HBV). Het virus nestelt zich in de levercellen van het lichaam. De immunologische reactie van de geïnfecteerde persoon bepaalt het klinisch beeld dat ontstaat. Er zijn twee vormen: acute en chronische hepatitis B. De meeste (>95%) volwassenen met hepatitis B genezen spontaan binnen drie tot zestien weken en worden immuun. Bij de overige personen wordt de ziekte chronisch (Maddrey, 2001). Chronische dragers blijven besmettelijk.

Bronnen en literatuur
Literatuur
Maddrey WC. Hepatitis B--an important public health issue. Clin Lab. 2001;47(1-2):51-5. Pubmed
Acute hepatitis B-infectie kan op verschillende manieren verlopen
Na besmetting met het hepatitis B-virus is er een incubatietijd van 6 tot 26 weken. Vervolgens kan hepatitis B zich in de acute fase op twee manieren manifesteren:

Als een acute infectie met milde of geen ziekteverschijnselen.

Als een heftig ziektebeeld met vermoeidheid, koorts, gewrichtsklachten en geelzucht.
Herpes genitalis

Herpes genitalis (ICD-9-code 054.1 en ICD-10-code A60) is een virale seksueel overdraagbare aandoening (soa) die wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus (HSV), type 1 of type 2. Bij ongeveer de helft van de gevallen van herpes genitalis is HSV-1 de oorzaak en bij de andere helft HSV-2. Het virus dringt de slijmvliezen van de mond, keel, ogen of geslachtsorganen binnen en verspreidt zich van hieruit tot in de gevoelszenuwen en blijft daar sluimerend aanwezig. Een HSV-infectie heeft dus een chronisch karakter.

Aard en ernst ziekteverschijnselen vooral bepaald door type virus en geslacht geïnfecteerde

De aard en ernst van de ziekteverschijnselen worden in belangrijke mate bepaald door het type virus, het geslacht van de geïnfecteerde en een eventuele eerdere niet-genitale infectie met HSV, en of er sprake is van een nieuwe (primaire) infectie of een recidief. Er is geen verschil in ziekteverschijnselen tussen HSV-1 en HSV-2-infecties (Holmes et al., 2008).
Syfilis is een bacteriële soa

Syfilis is een bacteriële soa die wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum. Via de lymfebanen wordt de bacterie naar de lymfeklieren geleid en uiteindelijk vindt ook verspreiding via het bloed naar de verschillende organen plaats. Syfilis heeft een zeer wisselend klinisch beloop, wat er toe kan leiden dat de verschijnselen van syfilis niet of pas laat herkend worden.
Syfilis kent een besmettelijke en een niet-besmettelijke fase

Syfilis kent een besmettelijk en een niet-besmettelijke fase. Bij de besmettelijke fase spreekt men van infectieuze syfilis; deze bestaat uit primaire, secundaire en latente syfilis. De niet-besmettelijke fase wordt ook wel tertiaire syfilis genoemd. In de tekst spreken we in principe van syfilis; als het om tertiaire syfilis gaat is dat expliciet vermeld.
Beloop en belangrijkste ziekteverschijnselen van syfilis
Primaire syfilis heeft een incubatietijd die varieert van tien tot negentig dagen (gemiddeld drie weken). Belangrijkste ziekteverschijnsel is een zweer op de plaats van de infectie (meestal rond de penis of vagina, maar soms ook bij de anus of in de mond); deze geneest vaak spontaan binnen drie tot zes weken.

Van de onbehandelde patiënten ontstaat bij 60-90% na drie tot zes weken secundaire syfilis. Ziekteverschijnselen zijn onder andere huiduitslag, misselijkheid, koorts en spier- en gewrichtspijnen. De klachten herstellen meestal spontaan.

Daarna kan bij een deel van de patiënten latente syfilis ontstaan. De vroege variant (de infectie bestaat minder dan een jaar) is besmettelijk, de late variant is niet besmettelijk. Meestal zijn er geen ziekteverschijnselen, maar sommige patiënten krijgen in deze fase opnieuw zweren. Twee derde van de onbehandelde patiënten houdt levenslang latente syfilis.

Bij ongeveer een derde van de onbehandelde patiënten met latente syfilis ontstaat tertiaire syfilis. In deze fase is de syfilis niet meer besmettelijk. Bij deze groep kunnen twee tot vier jaar na de infectie de inwendige organen worden aangetast, zoals hart en bloedvaten of het zenuwstelsel. In dit stadium kan ook neurosyfilis ontstaan; dit kan gepaard gaan met hoofdpijn, verwardheid, persoonlijkheidsverandering, uitval van hersenzenuwen en dementie.

Bronverantwoording

Tabel: Bronnen bij de cijfers over soa

Bron	Indicator in VZinfo	Gepresenteerde populatie VZinfo	Meer informatie
Osiris	Incidentie van hepatitis B	Nederlandse bevolking	Osiris
Nivel Zorgregistraties eerste lijn	Incidentie en prevalentie van soa	Nederlandse bevolking	NZR
Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Peilstation	Positieve testuitslagen: bij chlamydia, gonorroe, syfilis en hiv; aantal gediagnosticeerde gevallen ten opzichte van het aantal consulten: herpes genitalis en genitale wratten	Nederlandse bevolking	Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Peilstation
Landelijke database Stichting HIV Monitoring	Incidentie en prevalentieprevalentie van hiv en aids.	Nederlandse bevolking	Landelijke database Stichting HIV Monitoring
CBS Doodsoorzakenstatistiek	Aantal sterfgevallen	Nederlandse bevolking	CBS Doodsoorzakenstatistiek
Landelijke Medische Registratie (LMR)	Klinische opnamedagen, klinische opnamen, gemiddelde opnameduur, dagopnamen	Nederlandse bevolking	LMR
Kosten van Ziektenstudie	Kosten van zorg voor soa	Nederlandse bevolking	Kosten van Ziekten database

Methoden

AVG
In mei 2018 ging de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van kracht. Hierdoor is voor 24.153 (16%) consulten geen informatie beschikbaar in de nationale database omdat de cliënt bezwaar maakte tegen het delen van consultgegevens met het RIVM voor surveillancedoeleinden. De figuren en tabellen gebruikmakende van Centra Seksuele Gezondheid (CSG) data zijn daarom gebaseerd op de 126.629 geregistreerde consulten. De percentages van niet-geregistreerde consulten zijn nagenoeg gelijk bij de verschillende categorieën en leeftijdsgroepen. Om een trendbreuk te voorkomen is het aantal consulten en de vindpercentages voor chlamydia, gonorroe, infectieuze syfilis en hiv per geslacht en seksuele voorkeur berekend met geregistreerde consulten en geaggregeerde data van niet-geregistreerde consulten. Andere soa's en figuren gebruikmakende van CSG data zijn gebaseerd op geregistreerde consulten (126.629 consulten). Deze consulten zijn uitgevoerd bij 100.908 unieke personen. Onder alle MSM die zich in 2019 bij CSG’s lieten testen had 34,9% meerdere consulten. Onder vrouwen en heteroseksuele mannen was dit 11,9% en 7,7% respectievelijk (Staritsky et al., 2020).

Bronnen en literatuur
Literatuur
Staritsky LE, van Aar F, Visser M, Op de Coul ELM, Heijne JCM, Götz HM, et al. Sexually transmitted infections in the Netherlands in 2019. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM/CIb); 2020. Bron | DOI

Soa→Cijfers & Context→Huidige situatie

Consulten Centra Seksuele Gezondheid naar leeftijd 2019

Bijna 151.000 soa-consulten bij Centra Seksuele Gezondheid

Naar schatting 334.700 soa-gerelateerde consulten bij de huisarts

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Percentage positieve chlamydiatesten Centra Seksuele Gezondheid 2019

Chlamydia komt relatief vaak voor op jonge leeftijd

Huisarts diagnosticeerde 42.500 chlamydia-infecties in 2018

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Chlamydia komt voor bij 2,8% van de jongeren

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Percentage positieve gonorroetesten Centra Seksuele Gezondheid 2019

Meer dan 8.000 diagnosen van gonorroe in 2019

Huisarts diagnosticeerde 11.300 gonorroe in 2018

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Percentage positieve syfilistesten bij MSM Centra Seksuele Gezondheid 2019

Ruim 1.400 nieuwe gevallen van syfilis in 2019

Exacte aantal nieuwe gevallen niet bekend

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Aantal nieuwe aanmeldingen van hiv 2019

972 nieuwe hiv-patiënten in 2019

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Percentage positieve hivtesten bij MSM Centra Seksuele Gezondheid 2019

164 diagnosen van hiv in 2019

In 2018 naar schatting 26.523 personen met hiv bekend bij de huisarts

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Totaal aantal hiv-patiënten tot en met 2019

Bijna 21.000 patiënten met hiv geregistreerd tot en met 2019

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Totaal aantal aids diagnosen naar risicogroep t/m 2015

127 nieuwe aidspatiënten in 2015

9.583 patiënten met aids geregistreerd

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

Literatuur

Percentage met genitale wratten Centra Seksuele Gezondheid 2019

In 2019 928 diagnosen van genitale wratten

Huisarts diagnosticeerde 44.700 genitale wratten in 2018

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Percentage met genitale herpes Centra Seksuele Gezondheid 2019

Ruim 300 diagnosen van genitale herpes in 2019

Huisarts diagnosticeerde 27.950 genitale herpes in 2018

Experts en redactie

Datum publicatie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Verantwoording

Seksueel overdraagbare aandoeningen zijn bacteriële of virale infectieziekten