Slapen | Cijfers & Context | Oorzaken en gevolgen

Samenhang gezondheid en te kort of te lang slapen

Ziekten en aandoeningen die samenhangen met slaapduur

Ziekten en aandoeningen	Korte slaapduur: RR en 95% bi	Lange slaapduur: RR en 95% bi	Studie¹
Beroerte	1,07 (1,02-1,12) per uur korter slapen t.o.v. 7 uur	1,17 (1,14-1,20) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur	Li et al., 2016
Depressie	1,31 (1,04-1,64) bij < 5, 6 of 7 uur slapen	1,42 (1,04-1,92) bij > 7 of 8 uur slapen	Zhai et al., 2015
Diabetes type II	1,09 (1,04-1,15) per uur korter slapen t.o.v. 7 uur	1,14 (1,03-1,26) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur	Shan et al., 2015
Obesitas	1,45² (1,25-1,67) bij < 5, 6 of 7 uur slapen	Geen relatie	Wu et al., 2014
Coronaire hartziekte	1,11 (1,05-1,16) per uur korter slapen t.o.v. 7 uur	1,07 (1,00-1,15) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur	Wang et al., 2016
Darmkanker	Geen relatie	1,29 (1,09-1,52) bij ≥ 9 uur slapen	Lu et al., 2013
Prostaatkanker	Geen relatie	0,36 (0,18-0,72) bij ≥ 9 uur slapen	Lu et al., 2013
Eierstokkanker	Geen relatie	0,80 (0,65-0,99) bij ≥ 8 uur slapen	Lu et al., 2013

bi = betrouwbaarheidsinterval
¹ Bovenstaande gezondheidsgevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in overzichtsstudies van verschillende prospectieve onderzoeken met correcties voor mogelijke vertekeningen. Alleen bij prostaatkanker en eierstokkanker is maar één studie opgenomen.
²odds-ratio

Korte en lange slaapduur hangt samen met ontstaan ziekten

Zowel een korte als een lange slaapduur verhoogt het risico op het krijgen van een beroerte, depressie, diabetes type II en coronaire hartziekten. Elk uur dat je minder slaapt dan 7 uur verhoogt de kans op een beroerte bijvoorbeeld met 7%. Lang slapen (≥ 8 of 9 uur) verhoogt ook het risico op darmkanker, maar het verlaagt juist de kans op prostaatkanker en eierstokkanker (Lu et al., 2013). Het lagere risico op prostaatkanker en eierstokkanker kan te maken hebben met hormonale veranderingen bij lang slapen (Zhao et al., 2013). Bovenstaande gezondheidsgevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in prospectieve onderzoeken bij volwassenen met correcties voor mogelijke vertekeningen.

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Lu Y, Tian N, Yin J, Shi Y, Huang Z. Association between Sleep Duration and Cancer Risk: A Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. PLoS ONE. 2013;8(9):e74723. Bron | DOI
Zhao H, Yin J, Yang W-S, Qin Q, Li T-T, Shi Y, et al. Sleep Duration and Cancer Risk: a Systematic Review and Meta-analysis of Prospective Studies. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2013;14(12):7509-7515. Bron | DOI
Li W, Wang D, Cao S, Yin X, Gong Y, Gan Y, et al. Sleep duration and risk of stroke events and stroke mortality: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. International Journal of Cardiology. 2016;223:870-876. Bron | DOI
Zhai L, Zhang H, Zhang D. Sleep duration and depression among adults: A meta-analysis of prospective studies. Depression and Anxiety. 2015;3(9):664-670. Bron | DOI
Shan Z, Ma H, Xie M, Yan P, Guo Y, Bao W, et al. Sleep duration and risk of type 2 diabetes: a meta-analysis of prospective studies. Diabetes Care. 2015;38(3):529-37. Pubmed | DOI
Wu Y, Zhai L, Zhang D. Sleep duration and obesity among adults: a meta-analysis of prospective studies. Sleep Medicine. 2014;15(12):1456-1462. Bron | DOI
Wang D, Li W, Cui X, Meng Y, Zhou M, Xiao L, et al. Sleep duration and risk of coronary heart disease: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. International Journal of Cardiology. 2016;219:231-239. Bron | DOI

Samenhang sterfte en te kort of te lang slapen

Samenhang sterfte en slaapduur

Sterfte	Korte slaapduur: RR en 95% bi	Lange slaapduur: RR en 95% bi	Studie¹⁾
Beroerte	Geen relatie	1,17 ( 1,13-1,20) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur	Li et al., 2016
Hart- en vaatziekte	Geen relatie	1,43 (1,15-1,78) bij ≥ 9-10 uur slapen	Alves da Silva et al., 2016
Kanker	Geen relatie	1,10 (1,02-1,18) bij ≥ 9-10 uur slapen	Ma et al., 2016

Sterfte

Korte slaapduur:
RR en 95% bi

Lange slaapduur:
RR en 95% bi

Studie¹⁾

Beroerte

Geen relatie

1,17 ( 1,13-1,20) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur

Li et al., 2016

Hart- en vaatziekte

Geen relatie

1,43 (1,15-1,78)

bij ≥ 9-10 uur slapen

Alves da Silva et al., 2016

Kanker

Geen relatie

1,10 (1,02-1,18)

bij ≥ 9-10 uur slapen

Ma et al., 2016

bi = betrouwbaarheidsinterval; RR = relatief risico
¹ Bovenstaande gevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in overzichtsstudies van verschillende prospectieve onderzoeken met correcties voor mogelijke vertekeningen.

Lange slaapduur hangt samen met sterfte

Een lange slaapduur verhoogt de kans om te overlijden aan een beroerte met 17% bij elk uur dat je langer slaapt dan 7 uur (Li et al., 2016). Ook verhoogt een lange slaapduur (≥ 9-10 uur) de kans op overlijden aan hart- en vaatziekten met 43% (Alves da Silva et al., 2016). Lang slapen vergroot daarnaast het risico om aan kanker te overlijden; mensen die langer dan 9 tot 10 uur per nacht slapen, hebben 10% meer kans om te overlijden aan kanker dan mensen die 6 tot 8 uur per nacht slapen (Ma et al., 2016). Bovenstaande gevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in prospectieve onderzoeken bij volwassenen met correcties voor mogelijke vertekeningen.

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Li W, Wang D, Cao S, Yin X, Gong Y, Gan Y, et al. Sleep duration and risk of stroke events and stroke mortality: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. International Journal of Cardiology. 2016;223:870-876. Bron | DOI
Alves da Silva A, Band-de Mello R-G, Wohlgemuth Schaan C, Fuchs ávioD, Redline S, Fuchs SC. Sleep duration and mortality in the elderly: a systematic review with meta-analysis. BMJ Open. 2016;(2(Suppl 1)(Suppl 1)(Suppl)):e008119. Bron | DOI
Ma Q-Q, Yao Q, Lin L, Chen G-C, Yu J-B. Sleep duration and total cancer mortality: a meta-analysis of prospective studies. Sleep Medicine. 2016;27-28:39-44. Bron | DOI

Samenhang slapen en schermgebruik

Effectschatting en relatieve kans op korte slaapduur

Gebruik per week in het uur voor het slapen gaan	Verschil slaapduur (minuten), 95% bi	Odds ratio slaapduur < 7 uur, 95% bi
Tablet/PC/smartphone
Nooit	Referentie	Referentie
< 1 keer	-3,67 (-6,96-0,38)	1,00 (0,89-1,12)
Een paar avonden	-5,78 (-8,81-2,74)	1,01 (0,91-1,12)
Elke avond	-9,09 (-12,23-5,95)	1,17 (1,05-1,30)

Bewerkte gegevens uit van Kerkhof et al., 2017

bi = betrouwbaarheidsinterval
Voor dikgedrukte schattingen is het effect significant (α=5%)

Schermgebruik hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit

Veelvuldig gebruik van smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen hangt samen met minder slaap en een slechtere kwaliteit van slaap bij volwassenen. Dit blijkt uit onderzoek onder ongeveer 16.000 Nederlandse volwassenen (van Kerkhof et al., 2017). Deze apparaten worden veelvuldig voor het slapen gaan gebruikt: 58 % gebruikt meerdere dagen per week smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen.
Televisie kijken in het uur voor het slapen hangt niet samen met veranderingen in slaapduur of slaapkwaliteit (van Kerkhof et al., 2017). Ook jongeren (13-18 jaar) die dagelijks een scherm gebruiken in het uur voor het slapen, hebben meer slaapklachten (van Kerkhof et al., 2019).

Mechanisme verstoring van slaap door lichtgevende schermen

Het verstorende effect van schermgebruik op slaap wordt mogelijk veroorzaakt door het (blauwe) licht dat door dergelijke schermen wordt uitgezonden. Licht is een belangrijke regelaar van de biologische klok. De biologische klok speelt een belangrijke rol in allerlei processen in ons lichaam, waaronder het slaap/waak ritme. Vooral licht tijdens de avond en nacht kan deze klok verstoren (van Kerkhof et al., 2014). Het blauwe licht dat wordt uitgezonden door lichtgevende schermen kan leiden tot remming van de afgifte van het hormoon melatonine (Cajochen et al., 2011, Sroykham & Wongsawat, 2013, Wood et al., 2013, Chang et al., 2015). Deze studies wijzen op een oorzakelijk verband tussen eenmalig schermgebruik en een verschuiving van de biologische klok. Het is nog onbekend wat de effecten zijn van langdurig schermgebruik op de biologische klok en slaap.

Meer informatie

Bronverantwoording

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Literatuur

van Kerkhof LWM, Vlaanderen JJ, Berkhout AJC, Dollé MET, Vermeulen RCH, van Steeg H. Schermgebruik en blauw licht : Omvang van blootstelling en relatie met slaap. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2017. Bron
van Kerkhof LWM, van der Maaden T, van der Meijden W, van Elk M, van Nierop LE, Dollé MET, et al. Schermgebruik, blauwlicht en slaap. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2019. Bron
van Kerkhof LWM, Lolkema DE, van Steeg H, Rodenburg GCH. Verkenning: Gezondheidseffecten van nieuwe lichtbronnen. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2014. Bron
Cajochen C, Frey S, Anders D, Späti J, Bues M, Pross A, et al. Evening exposure to a light-emitting diodes (LED)-backlit computer screen affects circadian physiology and cognitive performance. J Appl Physiol (1985). 2011;110(5):1432-8. Pubmed | DOI
Sroykham W, Wongsawat Y. Effects of LED-backlit computer screen and emotional selfregulation on human melatonin production. In: 2013 35th Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology Society (EMBC)2013 35th Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology Society (EMBC). Osaka: IEEE; 2013. Bron | DOI
Wood B, Rea MS, Plitnick B, Figueiro MG. Light level and duration of exposure determine the impact of self-luminous tablets on melatonin suppression. Applied Ergonomics. 2013;44(2):237-240. Bron | DOI
Chang A-M, Aeschbach D, Duffy JF, Czeisler CA. Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2015;1121567362629212991417(45 Pt 128631621243):1232-1237. Bron | DOI

Samenhang slapen met bewegen en overgewicht

Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren

Bij 40-81-jarigen

	Slaapduur		Slaapkwaliteit
Leefstijl	Kort (≤ 6 uur per nacht)	Lang (≥ 9 uur per nacht)	Moeite met in slaap komen	Moeite met doorslapen	Vroeger wakker worden dan gewenst
Overgewicht	+	o	o	o	o
Obesitas	+	o	o	o	o
Onvoldoende actief	+	+	+	+	o
Veel zitten	o	o	o	o	o
Overmatige alcohol consumptie	o	o	o	o	o
Roken	o	o	o	-	o

Bron: Doetinchem Cohort Studie, vijfde meetronde (2008-2012)

+ significante positieve samenhang. Bijvoorbeeld: Volwassenen met overgewicht rapporteren vaak een korte slaapduur.
- significante negatieve samenhang. Bijvoorbeeld: Rokers hebben minder moeite met doorslapen.
o geen significante samenhang.
Bij deze analyses is rekening gehouden met geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, burgerlijke staat, werkstatus en alle overige leefstijlfactoren. Odds ratio's en betrouwbaarheidsintervallen staan bij Methoden.

Bewegen hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit

Voldoende bewegen hangt samen met een normale slaapduur en een goede slaapkwaliteit. Dit blijkt uit internationale studies (Youngstedt & Kline, 2006; Driver & Taylor, 2000). Recent onderzoek onder ruim vierduizend Nederlandse volwassenen tussen 40 en 81 jaar laat dit ook zien (zie tabel). Onvoldoende bewegen op basis van de Nederlandse Norm Gezond Bewegen hangt samen met een korte slaapduur, een lange slaapduur, moeite met in slaap komen en moeite met doorslapen. Van de lange slapers voldoet 32% niet aan de norm voor gezond bewegen, in vergelijking met 21% van de volwassenen met een normale slaapduur (7 of 8 uur per nacht). Voor vroeger wakker worden dan gewenst is die samenhang met bewegen er niet. Tevens zijn er aanwijzingen dat interventies die gericht zijn op het bevorderen van fysieke activiteit bijdragen aan het verbeteren van de slaapduur en slaapkwaliteit van volwassenen (Dolezal et al., 2017; Kelley & Sharpe-Kelley, 2017; Kredlow et al., 2015). Veel zitten (onafhankelijk van de hoeveelheid beweging) lijkt niet geassocieerd met slaapduur of symptomen van slapeloosheid. Dat is in lijn met enkele Amerikaanse studies (McClain et al., 2014, Vallance et al., 2015).

Korte slaapduur hangt samen met overgewicht en obesitas

Een (te) korte slaapduur kan leiden tot overgewicht en obesitas (Wu et al., 2014). De cijfers in de tabel tonen een samenhang tussen kort slapen en overgewicht en obesitas. Dit geldt niet voor een lange slaapduur en symptomen van slapeloosheid. Eén van de mogelijke mechanismen is dat kort slapen kan leiden tot veranderingen in de hormoonspiegels van onder andere leptine en ghreline met meer honger of trek als gevolg (Spiegel et al., 2004; Ogilvie & Patel, 2017). Ook kunnen de hersenen door te weinig slaap gevoeliger worden voor ongezonde verleidingen (Chaput & St-Onge, 2014). Beide mechanismen kunnen uiteindelijk via een verhoogde voedselconsumptie tot overgewicht leiden (Ogilvie & Patel, 2017). Ook bij kinderen en adolescenten is er sterk bewijs voor een causale relatie tussen een korte slaapduur en het ontstaan van overgewicht en obesitas (Chen et al., 2008; Patel & Hu, 2008; Wu et al., 2017).

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

Doetinchem Cohort Studie, DCS. zorggegevens.nl

Literatuur

Youngstedt SD, Kline CE. Epidemiology of exercise and sleep. Sleep and Biological Rhythms. 2006;(3):215-221. Bron | DOI
Driver HS, Taylor SR. Exercise and sleep. Sleep Medicine Reviews. 2000;4(4):387-402. Bron | DOI
Dolezal BA, Neufeld EV, Boland DM, Martin JL, Cooper CB. Interrelationship between Sleep and Exercise: A Systematic Review. Advances in Preventive Medicine. 2017;20176143031812(43461):1-14. DOI
Kelley GA, Sharpe-Kelley K. Exercise and sleep: a systematic review of previous meta-analyses. Journal of Evidence-Based Medicine. 2017;10(1):26-36. Bron | DOI
M. Kredlow A, Capozzoli MC, Hearon BA, Calkins AW, Otto MW. The effects of physical activity on sleep: a meta-analytic review. Journal of Behavioral Medicine. 2015;38(3):427-449. Bron | DOI
McClain JJ, Lewin DS, Laposky AD, Kahle L, Berrigan D. Associations between physical activity, sedentary time, sleep duration and daytime sleepiness in US adults. Preventive Medicine. 2014;66:68-73. Bron | DOI
Vallance JK, Buman MP, Stevinson C, Lynch BM. Associations of Overall Sedentary Time and Screen Time with Sleep Outcomes. American Journal of Health Behavior. 2015;39(1):62-67. Bron | DOI
Wu Y, Zhai L, Zhang D. Sleep duration and obesity among adults: a meta-analysis of prospective studies. Sleep Medicine. 2014;15(12):1456-1462. Bron | DOI
Spiegel K, Tasali E, Penev P, van Cauter E. Brief communication: Sleep curtailment in healthy young men is associated with decreased leptin levels, elevated ghrelin levels, and increased hunger and appetite. Ann Intern Med. 2004;141(11):846-50. Pubmed
Ogilvie RP, Patel SR. The epidemiology of sleep and obesity. Sleep Health. 2017;3(5):383-388. Bron | DOI
Chaput J-P, St-Onge M-P. Increased Food Intake by Insufficient Sleep in Humans: Are We Jumping the Gun on the Hormonal Explanation? Frontiers in Endocrinology. 2014;514(Suppl 2). Bron | DOI
Chen X, Beydoun MA, Wang Y. Is Sleep Duration Associated With Childhood Obesity? A Systematic Review and Meta-analysis. Obesity. 2008;6(2):265-274. Bron | DOI
Patel SR, Hu FB. Short Sleep Duration and Weight Gain: A Systematic Review. Obesity. 2008;16(3):643-653. Bron | DOI
Wu Y, Gong Q, Zou Z, Li H, Zhang X. Short sleep duration and obesity among children: A systematic review and meta-analysis of prospective studies. Obesity Research & Clinical Practice. 2017;11(2):140-150. Bron | DOI

Samenhang slapen met roken en alcoholgebruik

Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren

40-81-jarigen

	Slaapduur		Slaapkwaliteit
Leefstijl	Kort (≤ 6 uur per nacht)	Lang (≥ 9 uur per nacht)	Moeite met in slaap komen	Moeite met doorslapen	Vroeger wakker worden dan gewenst
Overmatige alcohol consumptie	o	o	o	o	o
Roken	o	o	o	-	o
Overgewicht	+	o	o	o	o
Obesitas	+	o	o	o	o
Onvoldoende actief	+	+	+	+	o
Veel zitten	o	o	o	o	o

Bron: Doetinchem Cohort Studie, vijfde meetronde (2008-2012)

+ significante positieve samenhang. Bijvoorbeeld: Volwassenen met overgewicht rapporteren vaak een korte slaapduur.
- significante negatieve samenhang. Bijvoorbeeld: Rokers hebben minder moeite met doorslapen.
o geen significante samenhang.
Bij deze analyses is rekening gehouden met geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, burgerlijke staat, werkstatus en alle overige leefstijlfactoren. Odds ratio's en betrouwbaarheidsintervallen staan bij Methoden.

Samenhang tussen slaap en roken of alcoholgebruik niet consistent

Voor zowel roken als overmatige alcoholconsumptie is het verband met slaapduur of (symptomen van) slapeloosheid niet consistent. Roken en overmatig alcoholgebruik hangen niet samen met slaapduur en/of slaapkwaliteit van Nederlandse volwassenen en ouderen (zie tabel). De enige uitzondering is dat rokers minder moeite hebben met doorslapen ’s nachts dan niet-rokers. Deze bevinding wordt niet ondersteund door een Amerikaanse studie, waaruit juist blijkt dat rokers korter slapen en meer slaapproblemen hebben (McNamara et al., 2014).
De bevinding dat slaap en alcoholconsumptie niet samenhangen is opmerkelijk maar is nog weinig op vergelijkbare wijze bestudeerd. Canadees onderzoek suggereert dat volwassenen die kort slapen meer alcohol consumeren (Chaput et al., 2012). Internationale studies beschrijven ook dat alcoholafhankelijkheid en slaapproblemen samenhangen (Chakravorty et al., 2016) en experimenteel onderzoek suggereert een direct effect van alcohol consumptie op slaapkwaliteit (Lydon et al., 2016).

Meer informatie

Definities
Bronverantwoording
Methoden

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

Doetinchem Cohort Studie, DCS. zorggegevens.nl

Literatuur

McNamara JPH, Wang J, Holiday DB, Warren JYoung, Paradoa M, Balkhi AM, et al. Sleep disturbances associated with cigarette smoking. Psychology, Health & Medicine. 2014;1935758263031(4):410-419. Bron | DOI
Chaput J-P, McNeil J, Després J-P, Bouchard C, Tremblay A. Short sleep duration is associated with greater alcohol consumption in adults. Appetite. 2012;59(3):650-655. Bron | DOI
Chakravorty S, Chaudhary NS, Brower KJ. Alcohol Dependence and Its Relationship With Insomnia and Other Sleep Disorders. Alcoholism: Clinical and Experimental Research. 2016;40(11Suppl 2):2271-2282. Bron | DOI
Lydon DM, Ram N, Conroy DE, Pincus AL, Geier CF, Maggs JL. The within-person association between alcohol use and sleep duration and quality in situ: An experience sampling study. Addictive Behaviors. 2016;61:68-73. Bron | DOI

Samenhang slapen en geluid

Bij het onderwerp Fysieke omgeving in Volksgezondheidenzorg.info is informatie opgenomen over slaapverstoring door geluid.

Verantwoording

Definities

Slaapduur en slaapkwaliteit
In het onderwerp Slapen in Volksgezondheidenzorg komen twee aspecten van slapen aan de orde.

Slaapduur is het zelf-gerapporteerde aantal uur dat iemand (gemiddeld) slaapt.

Slaapkwaliteit geeft aan hoe goed iemand naar eigen oordeel slaapt. Hier zijn verschillende indicatoren voor. In Volksgezondheidenzorg.info is dit uitgewerkt door drie symptomen van slapeloosheid te belichten:

Moeite met inslapen

Moeite met doorslapen

Ongewenst vroeg wakker worden

Daarnaast is de slaapprobleemindex gebruikt als indicator voor slaapkwaliteit (zie: Bronverantwoording).
Zelf-gerapporteerde leefstijl
Overgewicht: een Body Mass Index (BMI) ≥ 25 kg/m2

Obesitas: een Body Mass Index (BMI) ≥ 30 kg/m2

Onvoldoende bewegen: Niet voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. Hierbij is uitgegaan van de norm voor volwassenen (18 t/m 54 jaar). Het afkappunt is 3,5 uur per week voor gemiddeld tot zware activiteiten van 4.0 MET en hoger.

Veel zitten: >55 uur per week (bovenste kwartiel). Aantal uren zitten per week is bepaald door vragen over tijd die besteed wordt aan zitten met reizen, op werk of school, met lezen of studeren, televisie kijken, computeren, en andere zittende activiteiten bij elkaar op te tellen.

Roken: Roken van sigaretten

Overmatige alcoholconsumptie: ≥3 glazen per dag voor mannen; ≥2 glazen per dag voor vrouwen.

Bronverantwoording

Tabel: Bronnen bij cijfers over slapen

Bron	Indicator op VZinfo	Gepresenteerde populatie in VZinfo	Meer informatie
Doetinchem Cohort Studie (DCS)	Slaapduur, slaapkwaliteit	Volwassenen van 40 tot 81 jaar	DCS op Zorggegevens en website DCS, Methoden bij DCS
Health Behaviour in School-Aged Children (HBSC) Study	Vaker dan één keer per week problemen met in slaap vallen	Europese scholieren van 15 jaar	HBSC Nederland, HBSC internationaal ([Citekey ref_CWQ5Qs_14216 not found])

Meta-analyse slaap Hersenstichting

De cijfers over de slaapduur en slaapkwaliteit van Nederlanders komen uit een grootschalige meta-analyse in opdracht van de Hersenstichting, waarin de slaapgewoontes en slaapproblemen van de Nederlandse bevolking in kaart zijn gebracht. In deze meta-analyse hebben onderzoekers van Erasmus MC en het Nederlands Herseninstituut slaapdata van 135.519 Nederlanders uit 34 Nederlandse bevolkingsonderzoeken van de afgelopen 25 jaar in een gezamenlijke database opgenomen en bestudeerd. Meer informatie over de dataverzameling en deelnemende studies is beschreven in een factsheet.
Rapport ‘Schermgebruik en blauwlicht’
Informatie over de relatie tussen schermgebruik en slaap is afkomstig uit RIVM rapport ‘Schermgebruik en blauwlicht. Omvang van blootstelling en relatie met slaap’ (van Kerkhof et al., 2017). Voor de analyses over schermgebruik en slaap zijn gegevens uit twee Nederlandse cohorten gebruikt: EPIC-NL en AMIGO.

Slaapduur is de gemiddelde zelf-gerapporteerde duur van de slaap in de afgelopen vier weken.
Slaapkwaliteit is gemeten met de slaapprobleemindex (Sleep problem index II), die is samengesteld uit negen vragen die onderdeel zijn van een gestandaardiseerde vragenlijst (Smith & Wegener, 2003). Hierin worden verschillende domeinen van slaapkwaliteit bevraagd: verstoring, adequaatheid, ademhalingsproblemen en slaperigheid overdag.

Effecten van het gebruik van lichtgevende schermen op slaapduur en slaapkwaliteit zijn geanalyseerd met lineaire – en logistische regressiemodellen.

Bronnen en literatuur
Literatuur
van Kerkhof LWM, Vlaanderen JJ, Berkhout AJC, Dollé MET, Vermeulen RCH, van Steeg H. Schermgebruik en blauw licht : Omvang van blootstelling en relatie met slaap. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2017. Bron
Smith MT, Wegener ST. The Insomnia Severity Index, Medical Outcomes Study (MOS) Sleep Scale, Pittsburgh Sleep Diary (PSD), and Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI). Arthritis Rheum. 2003;15. Bron

Methoden

Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren

Tabel: Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren
Bij 40-81-jarigen

	Slaapduur (OR en bi)		Slaapkwaliteit (OR en bi)
Leefstijl	Kort ≤ 6 uur per nacht)	Lang (≥ 9 uur per nacht)	Moeite met in slaap komen	Moeite met doorslapen	Vroeger wakker worden dan gewenst
Overgewicht	1,26 (1,05-1,51)	0,86 (0,62-1,18)	1,04 0,82-1,32)	1,04 0,84-1,28)	0,94 0,77-1,14)
Obesitas	1,33 (1,05-1,67)	1,10 (0,76-1,61)	1,12 0,85-1,49)	1,10 0,85-1,42)	1,08 0,85-1,38)
Onvoldoende actief	1,21 (1,01-1,46)	1,85 (1,36-2,50)	1,53 1,22-1,93)	1,30 1,05-1,60)	1,19 0,97-1,45)
Veel zitten	1,15 (0,95-1,38)	0,87 (0,60-1,27)	1,15 0,88-1,49)	0,96 0,76-1,21)	0,94 0,75-1,17)
Roken	1,01 (0,82-1,24)	1,37 (0,96-1,95)	1,10 0,84-1,44)	0,66 0,50-0,87)	0,91 0,72-1,16)
Overmatige alcohol consumptie	1,02 (0,79-1,32)	1,18 (0,78-1,32)	0,84 0,58-1,19)	1,19 0,89-1,59)	0,97 0,73-1,29)

Bron: Doetinchem Cohort Studie, vijfde meetronde (2008-2012)

Toelichting

OR = odds-ratio; bi = betrouwbaarheidsinterval.
Voor dikgedrukte schattingen is het effect significant (α=5%).
OR’s zijn gecorrigeerd voor geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, burgerlijke staat, werkstatus en alle overige leefstijlfactoren.

Bronnen en literatuur

Bronnen

Doetinchem Cohort Studie, DCS. zorggegevens.nl

Methoden bij Doetinchem Cohort Studie
Voor de samenhang tussen slaap en andere leefstijlfactoren zijn gegevens van 3984 volwassenen tussen de 40 en 81 jaar uit de periode 2008-2012 geanalyseerd. Zie hier voor meer informatie over de Doetinchem Cohort Studie.

Slaapduur is nagevraagd als ‘hoeveel uren slaapt u gemiddeld per etmaal (5 uur of minder, 6, 7, 8, 9 uur of meer)’. Een korte slaapduur is gedefinieerd als 6 uur of minder, een normale slaapduur is 7 of 8 uur en een lange slaapduur is 9 uur of langer. Dit is in overeenstemming met de richtlijnen van de American Academy of Sleep Medicine (Watson et al., 2015).

Slaapkwaliteit is nagevraagd met de volgende items en antwoord categorieën:

Lang wakker liggen voor in slaap vallen (zelden of nooit/af en toe/ vaak/altijd)

Niet goed in kunnen slapen na 's nachts wakker worden (zelden of nooit/af en toe/ vaak/altijd)

's Morgens erg vroeg wakker worden en niet meer kunnen slapen (zelden of nooit/af en toe/ vaak/altijd)

Antwoordopties 'vaak' en 'altijd' zijn gedefinieerd als slechte slaapkwaliteit voor dat item. Voor slaapduur zijn multinomiale regressiemodellen gebruikt en voor de drie items van slaapkwaliteit logistische regressiemodellen.
Bronnen en literatuur
Literatuur
Watson NF, Badr MS, Belenky G, Bliwise DL, Buxton OM, Buysse D, et al. Recommended Amount of Sleep for a Healthy Adult: A Joint Consensus Statement of the American Academy of Sleep Medicine and Sleep Research Society. Journal of Clinical Sleep Medicine. 2015. Bron | DOI

Slapen→Cijfers & Context→Oorzaken en gevolgen

Kosten

Preventie & Zorg

Ziekten en aandoeningen die samenhangen met slaapduur

Korte en lange slaapduur hangt samen met ontstaan ziekten

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Samenhang sterfte en slaapduur

Lange slaapduur hangt samen met sterfte

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Effectschatting en relatieve kans op korte slaapduur

Schermgebruik hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit

Mechanisme verstoring van slaap door lichtgevende schermen

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren

Bewegen hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit

Korte slaapduur hangt samen met overgewicht en obesitas

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

Literatuur

Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren

Samenhang tussen slaap en roken of alcoholgebruik niet consistent

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

Literatuur

Verantwoording

Slaapduur en slaapkwaliteit

Zelf-gerapporteerde leefstijl

Tabel: Bronnen bij cijfers over slapen

Meta-analyse slaap Hersenstichting

Rapport ‘Schermgebruik en blauwlicht’

Bronnen en literatuur

Literatuur

Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren

Bronnen en literatuur

Bronnen

Methoden bij Doetinchem Cohort Studie

Bronnen en literatuur

Literatuur

Bookmark/Search this post

Gerelateerde onderwerpen

Andere websites over Slapen

Data en gegevensbronnen