Samenhang gezondheid en te kort of te lang slapen
Ziekten en aandoeningen die samenhangen met slaapduur
Ziekten en aandoeningen |
Korte slaapduur: |
Lange slaapduur: |
Studie1 |
---|---|---|---|
Beroerte
|
1,07 (1,02-1,12) per uur korter slapen t.o.v. 7 uur
|
1,17 (1,14-1,20) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur
|
|
Depressie
|
1,31 (1,04-1,64) bij < 5, 6 of 7 uur slapen |
1,42 (1,04-1,92) bij > 7 of 8 uur slapen |
|
Diabetes type II
|
1,09 (1,04-1,15) per uur korter slapen t.o.v. 7 uur |
1,14 (1,03-1,26) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur |
|
Obesitas |
1,452 (1,25-1,67) bij < 5, 6 of 7 uur slapen |
Geen relatie |
|
Coronaire hartziekte |
1,11 (1,05-1,16) per uur korter slapen t.o.v. 7 uur |
1,07 (1,00-1,15) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur |
|
Darmkanker |
Geen relatie |
1,29 (1,09-1,52) bij ≥ 9 uur slapen |
|
Prostaatkanker |
Geen relatie |
0,36 (0,18-0,72) bij ≥ 9 uur slapen |
|
Eierstokkanker | Geen relatie |
0,80 (0,65-0,99) bij ≥ 8 uur slapen |
Lu et al., 2013 |
- bi = betrouwbaarheidsinterval
- 1 Bovenstaande gezondheidsgevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in overzichtsstudies van verschillende prospectieve onderzoeken met correcties voor mogelijke vertekeningen. Alleen bij prostaatkanker en eierstokkanker is maar één studie opgenomen.
- 2 odds-ratio
Korte en lange slaapduur hangt samen met ontstaan ziekten
Zowel een korte als een lange slaapduur verhoogt het risico op het krijgen van een beroerte, depressie, diabetes type II en coronaire hartziekten. Elk uur dat je minder slaapt dan 7 uur verhoogt de kans op een beroerte bijvoorbeeld met 7%. Lang slapen (≥ 8 of 9 uur) verhoogt ook het risico op darmkanker, maar het verlaagt juist de kans op prostaatkanker en eierstokkanker (Lu et al., 2013). Het lagere risico op prostaatkanker en eierstokkanker kan te maken hebben met hormonale veranderingen bij lang slapen (Zhao et al., 2013). Bovenstaande gezondheidsgevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in prospectieve onderzoeken bij volwassenen met correcties voor mogelijke vertekeningen.
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Association between Sleep Duration and Cancer Risk: A Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. PLoS ONE. 2013;8(9):e74723. Bron | DOI
- Sleep Duration and Cancer Risk: a Systematic Review and Meta-analysis of Prospective Studies. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2013;14(12):7509-7515. Bron | DOI
- Sleep duration and risk of stroke events and stroke mortality: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. International Journal of Cardiology. 2016;223:870-876. Bron | DOI
- Sleep duration and depression among adults: A meta-analysis of prospective studies. Depression and Anxiety. 2015;3(9):664-670. Bron | DOI
- Sleep duration and risk of type 2 diabetes: a meta-analysis of prospective studies. Diabetes Care. 2015;38(3):529-37. Pubmed | DOI
- Sleep duration and obesity among adults: a meta-analysis of prospective studies. Sleep Medicine. 2014;15(12):1456-1462. Bron | DOI
- Sleep duration and risk of coronary heart disease: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. International Journal of Cardiology. 2016;219:231-239. Bron | DOI
Samenhang sterfte en te kort of te lang slapen
Samenhang sterfte en slaapduur
Sterfte |
Korte slaapduur: |
Lange slaapduur: |
Studie1) |
---|---|---|---|
Beroerte |
Geen relatie |
1,17 ( 1,13-1,20) per uur langer slapen t.o.v. 7 uur |
|
Hart- en vaatziekte |
Geen relatie |
1,43 (1,15-1,78) bij ≥ 9-10 uur slapen |
|
Kanker |
Geen relatie |
1,10 (1,02-1,18) bij ≥ 9-10 uur slapen |
- bi = betrouwbaarheidsinterval; RR = relatief risico
- 1 Bovenstaande gevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in overzichtsstudies van verschillende prospectieve onderzoeken met correcties voor mogelijke vertekeningen.
Lange slaapduur hangt samen met sterfte
Een lange slaapduur verhoogt de kans om te overlijden aan een beroerte met 17% bij elk uur dat je langer slaapt dan 7 uur (Li et al., 2016). Ook verhoogt een lange slaapduur (≥ 9-10 uur) de kans op overlijden aan hart- en vaatziekten met 43% (Alves da Silva et al., 2016). Lang slapen vergroot daarnaast het risico om aan kanker te overlijden; mensen die langer dan 9 tot 10 uur per nacht slapen, hebben 10% meer kans om te overlijden aan kanker dan mensen die 6 tot 8 uur per nacht slapen (Ma et al., 2016). Bovenstaande gevolgen van kort en lang slapen zijn aangetoond in prospectieve onderzoeken bij volwassenen met correcties voor mogelijke vertekeningen.
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Sleep duration and risk of stroke events and stroke mortality: A systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. International Journal of Cardiology. 2016;223:870-876. Bron | DOI
- Sleep duration and mortality in the elderly: a systematic review with meta-analysis. BMJ Open. 2016;(2(Suppl 1)(Suppl 1)(Suppl)):e008119. Bron | DOI
- Sleep duration and total cancer mortality: a meta-analysis of prospective studies. Sleep Medicine. 2016;27-28:39-44. Bron | DOI
Samenhang slapen en schermgebruik
Effectschatting en relatieve kans op korte slaapduur
Gebruik per week in het uur voor het slapen gaan |
Verschil slaapduur (minuten), 95% bi |
Odds ratio slaapduur < 7 uur, 95% bi |
---|---|---|
Tablet/PC/smartphone |
|
|
Nooit |
Referentie |
Referentie |
< 1 keer |
-3,67 (-6,96-0,38) |
1,00 (0,89-1,12) |
Een paar avonden |
-5,78 (-8,81-2,74) |
1,01 (0,91-1,12) |
Elke avond |
-9,09 (-12,23-5,95) |
1,17 (1,05-1,30) |
Bewerkte gegevens uit van Kerkhof et al., 2017
- bi = betrouwbaarheidsinterval
- Voor dikgedrukte schattingen is het effect significant (α=5%)
Schermgebruik hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit
Veelvuldig gebruik van smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen hangt samen met minder slaap en een slechtere kwaliteit van slaap bij volwassenen. Dit blijkt uit onderzoek onder ongeveer 16.000 Nederlandse volwassenen (van Kerkhof et al., 2017). Deze apparaten worden veelvuldig voor het slapen gaan gebruikt: 58 % gebruikt meerdere dagen per week smartphones, tablets, en/of pc’s in het uur voor het slapen.
Televisie kijken in het uur voor het slapen hangt niet samen met veranderingen in slaapduur of slaapkwaliteit (van Kerkhof et al., 2017). Ook jongeren (13-18 jaar) die dagelijks een scherm gebruiken in het uur voor het slapen, hebben meer slaapklachten (van Kerkhof et al., 2019).
Mechanisme verstoring van slaap door lichtgevende schermen
Het verstorende effect van schermgebruik op slaap wordt mogelijk veroorzaakt door het (blauwe) licht dat door dergelijke schermen wordt uitgezonden. Licht is een belangrijke regelaar van de biologische klok. De biologische klok speelt een belangrijke rol in allerlei processen in ons lichaam, waaronder het slaap/waak ritme. Vooral licht tijdens de avond en nacht kan deze klok verstoren (van Kerkhof et al., 2014). Het blauwe licht dat wordt uitgezonden door lichtgevende schermen kan leiden tot remming van de afgifte van het hormoon melatonine (Cajochen et al., 2011, Sroykham & Wongsawat, 2013, Wood et al., 2013, Chang et al., 2015). Deze studies wijzen op een oorzakelijk verband tussen eenmalig schermgebruik en een verschuiving van de biologische klok. Het is nog onbekend wat de effecten zijn van langdurig schermgebruik op de biologische klok en slaap.
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Schermgebruik en blauw licht : Omvang van blootstelling en relatie met slaap. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2017. Bron
- Schermgebruik, blauwlicht en slaap. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2019. Bron
- Verkenning: Gezondheidseffecten van nieuwe lichtbronnen. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2014. Bron
- Evening exposure to a light-emitting diodes (LED)-backlit computer screen affects circadian physiology and cognitive performance. J Appl Physiol (1985). 2011;110(5):1432-8. Pubmed | DOI
- Effects of LED-backlit computer screen and emotional selfregulation on human melatonin production. In: 2013 35th Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology Society (EMBC)2013 35th Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology Society (EMBC). Osaka: IEEE; 2013. Bron | DOI
- Light level and duration of exposure determine the impact of self-luminous tablets on melatonin suppression. Applied Ergonomics. 2013;44(2):237-240. Bron | DOI
- Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2015;1121567362629212991417(45 Pt 128631621243):1232-1237. Bron | DOI
Samenhang slapen met bewegen en overgewicht
Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren
|
Slaapduur |
Slaapkwaliteit |
|||
---|---|---|---|---|---|
Leefstijl |
Kort (≤ 6 uur per nacht) |
Lang (≥ 9 uur per nacht) |
Moeite met in slaap komen |
Moeite met doorslapen |
Vroeger wakker worden dan gewenst |
Overgewicht |
+ |
o |
o |
o |
o |
Obesitas |
+ |
o |
o |
o |
o |
Onvoldoende actief |
+ |
+ |
+ |
+ |
o |
Veel zitten |
o |
o |
o |
o |
o |
Overmatige alcohol consumptie |
o |
o |
o |
o |
o |
Roken |
o |
o |
o |
- |
o |
Bron: Doetinchem Cohort Studie, vijfde meetronde (2008-2012)
- + significante positieve samenhang. Bijvoorbeeld: Volwassenen met overgewicht rapporteren vaak een korte slaapduur.
- - significante negatieve samenhang. Bijvoorbeeld: Rokers hebben minder moeite met doorslapen.
- o geen significante samenhang.
- Bij deze analyses is rekening gehouden met geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, burgerlijke staat, werkstatus en alle overige leefstijlfactoren. Odds ratio's en betrouwbaarheidsintervallen staan bij Methoden.
Bewegen hangt samen met slaapduur en slaapkwaliteit
Voldoende bewegen hangt samen met een normale slaapduur en een goede slaapkwaliteit. Dit blijkt uit internationale studies (Youngstedt & Kline, 2006; Driver & Taylor, 2000). Recent onderzoek onder ruim vierduizend Nederlandse volwassenen tussen 40 en 81 jaar laat dit ook zien (zie tabel). Onvoldoende bewegen op basis van de Nederlandse Norm Gezond Bewegen hangt samen met een korte slaapduur, een lange slaapduur, moeite met in slaap komen en moeite met doorslapen. Van de lange slapers voldoet 32% niet aan de norm voor gezond bewegen, in vergelijking met 21% van de volwassenen met een normale slaapduur (7 of 8 uur per nacht). Voor vroeger wakker worden dan gewenst is die samenhang met bewegen er niet. Tevens zijn er aanwijzingen dat interventies die gericht zijn op het bevorderen van fysieke activiteit bijdragen aan het verbeteren van de slaapduur en slaapkwaliteit van volwassenen (Dolezal et al., 2017; Kelley & Sharpe-Kelley, 2017; Kredlow et al., 2015). Veel zitten (onafhankelijk van de hoeveelheid beweging) lijkt niet geassocieerd met slaapduur of symptomen van slapeloosheid. Dat is in lijn met enkele Amerikaanse studies (McClain et al., 2014, Vallance et al., 2015).
Korte slaapduur hangt samen met overgewicht en obesitas
Een (te) korte slaapduur kan leiden tot overgewicht en obesitas (Wu et al., 2014). De cijfers in de tabel tonen een samenhang tussen kort slapen en overgewicht en obesitas. Dit geldt niet voor een lange slaapduur en symptomen van slapeloosheid. Eén van de mogelijke mechanismen is dat kort slapen kan leiden tot veranderingen in de hormoonspiegels van onder andere leptine en ghreline met meer honger of trek als gevolg (Spiegel et al., 2004; Ogilvie & Patel, 2017). Ook kunnen de hersenen door te weinig slaap gevoeliger worden voor ongezonde verleidingen (Chaput & St-Onge, 2014). Beide mechanismen kunnen uiteindelijk via een verhoogde voedselconsumptie tot overgewicht leiden (Ogilvie & Patel, 2017). Ook bij kinderen en adolescenten is er sterk bewijs voor een causale relatie tussen een korte slaapduur en het ontstaan van overgewicht en obesitas (Chen et al., 2008; Patel & Hu, 2008; Wu et al., 2017).
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Bronnen
- zorggegevens.nl , DCS.
Literatuur
- Epidemiology of exercise and sleep. Sleep and Biological Rhythms. 2006;(3):215-221. Bron | DOI
- Exercise and sleep. Sleep Medicine Reviews. 2000;4(4):387-402. Bron | DOI
- Interrelationship between Sleep and Exercise: A Systematic Review. Advances in Preventive Medicine. 2017;20176143031812(43461):1-14. DOI
- Exercise and sleep: a systematic review of previous meta-analyses. Journal of Evidence-Based Medicine. 2017;10(1):26-36. Bron | DOI
- The effects of physical activity on sleep: a meta-analytic review. Journal of Behavioral Medicine. 2015;38(3):427-449. Bron | DOI
- Associations between physical activity, sedentary time, sleep duration and daytime sleepiness in US adults. Preventive Medicine. 2014;66:68-73. Bron | DOI
- Associations of Overall Sedentary Time and Screen Time with Sleep Outcomes. American Journal of Health Behavior. 2015;39(1):62-67. Bron | DOI
- Sleep duration and obesity among adults: a meta-analysis of prospective studies. Sleep Medicine. 2014;15(12):1456-1462. Bron | DOI
- Brief communication: Sleep curtailment in healthy young men is associated with decreased leptin levels, elevated ghrelin levels, and increased hunger and appetite. Ann Intern Med. 2004;141(11):846-50. Pubmed
- The epidemiology of sleep and obesity. Sleep Health. 2017;3(5):383-388. Bron | DOI
- Increased Food Intake by Insufficient Sleep in Humans: Are We Jumping the Gun on the Hormonal Explanation? Frontiers in Endocrinology. 2014;514(Suppl 2). Bron | DOI
- Is Sleep Duration Associated With Childhood Obesity? A Systematic Review and Meta-analysis. Obesity. 2008;6(2):265-274. Bron | DOI
- Short Sleep Duration and Weight Gain: A Systematic Review. Obesity. 2008;16(3):643-653. Bron | DOI
- Short sleep duration and obesity among children: A systematic review and meta-analysis of prospective studies. Obesity Research & Clinical Practice. 2017;11(2):140-150. Bron | DOI
Samenhang slapen met roken en alcoholgebruik
Samenhang slaapduur en slaapproblemen met overige leefstijlfactoren
|
Slaapduur |
Slaapkwaliteit |
|||
---|---|---|---|---|---|
Leefstijl |
Kort (≤ 6 uur per nacht) |
Lang (≥ 9 uur per nacht) |
Moeite met in slaap komen |
Moeite met doorslapen |
Vroeger wakker worden dan gewenst |
Overmatige alcohol consumptie |
o |
o |
o |
o |
o |
Roken |
o |
o |
o |
- |
o |
Overgewicht |
+ |
o |
o |
o |
o |
Obesitas |
+ |
o |
o |
o |
o |
Onvoldoende actief |
+ |
+ |
+ |
+ |
o |
Veel zitten |
o |
o |
o |
o |
o |
Bron: Doetinchem Cohort Studie, vijfde meetronde (2008-2012)
- + significante positieve samenhang. Bijvoorbeeld: Volwassenen met overgewicht rapporteren vaak een korte slaapduur.
- - significante negatieve samenhang. Bijvoorbeeld: Rokers hebben minder moeite met doorslapen.
- o geen significante samenhang.
- Bij deze analyses is rekening gehouden met geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, burgerlijke staat, werkstatus en alle overige leefstijlfactoren. Odds ratio's en betrouwbaarheidsintervallen staan bij Methoden.
Samenhang tussen slaap en roken of alcoholgebruik niet consistent
Voor zowel roken als overmatige alcoholconsumptie is het verband met slaapduur of (symptomen van) slapeloosheid niet consistent. Roken en overmatig alcoholgebruik hangen niet samen met slaapduur en/of slaapkwaliteit van Nederlandse volwassenen en ouderen (zie tabel). De enige uitzondering is dat rokers minder moeite hebben met doorslapen ’s nachts dan niet-rokers. Deze bevinding wordt niet ondersteund door een Amerikaanse studie, waaruit juist blijkt dat rokers korter slapen en meer slaapproblemen hebben (McNamara et al., 2014).
De bevinding dat slaap en alcoholconsumptie niet samenhangen is opmerkelijk maar is nog weinig op vergelijkbare wijze bestudeerd. Canadees onderzoek suggereert dat volwassenen die kort slapen meer alcohol consumeren (Chaput et al., 2012). Internationale studies beschrijven ook dat alcoholafhankelijkheid en slaapproblemen samenhangen (Chakravorty et al., 2016) en experimenteel onderzoek suggereert een direct effect van alcohol consumptie op slaapkwaliteit (Lydon et al., 2016).
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Bronnen
- zorggegevens.nl , DCS.
Literatuur
- Sleep disturbances associated with cigarette smoking. Psychology, Health & Medicine. 2014;1935758263031(4):410-419. Bron | DOI
- Short sleep duration is associated with greater alcohol consumption in adults. Appetite. 2012;59(3):650-655. Bron | DOI
- Alcohol Dependence and Its Relationship With Insomnia and Other Sleep Disorders. Alcoholism: Clinical and Experimental Research. 2016;40(11Suppl 2):2271-2282. Bron | DOI
- The within-person association between alcohol use and sleep duration and quality in situ: An experience sampling study. Addictive Behaviors. 2016;61:68-73. Bron | DOI
Samenhang slapen en geluid
Bij het onderwerp Fysieke omgeving in Volksgezondheidenzorg.info is informatie opgenomen over slaapverstoring door geluid.