Gezondheidsgevolgen van roken
Voornaamste ziekten en aandoeningen als gevolg van roken
Luchtwegaandoeningen: COPD, astma |
Hart- en vaatziekten: Coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen |
Verschillende soorten kanker: long-, luchtpijp-, bronchiën-, slokdarm-, mondholte-, neusholte-, strottenhoofd-, maag-, blaas-, alvleesklier-, nier-, lever-, baarmoederhals-, borst-, darmkanker en leukemie |
Diabetes type 2 |
Verminderde vruchtbaarheid |
Gezichtsstoornissen: Staar, maculadegeneratie, glaucoom |
Reumatoïde artritis |
Angst en depressies |
Bron: Surgeon General, 2014
Rokers over het algemeen slechtere gezondheid
Rokers hebben over het algemeen een slechtere gezondheid dan niet-rokers. Het immuunsysteem kan onder andere worden verzwakt door het roken, waardoor er vaker infecties en andere ziekten optreden. Roken kan schade aanrichten aan bijna alle organen in het lichaam (Surgeon General, 2014). De voornaamste ziekten en aandoeningen worden hier genoemd.
Roken en kanker
Roken kan bijna overal in het lichaam kanker veroorzaken. De meest voorkomende soorten zijn: long-, keel-, slokdarm-, mondholte-, en strottenhoofdkanker (Surgeon General, 2014). Mensen met kanker die door blijven roken, hebben een hogere kans om aan hun kanker te overlijden en om uitzaaiingen te krijgen dan voormalige rokers en niet-rokers met kanker. Ook blootstelling aan radon kan longkanker veroorzaken. Rokers lopen hierbij een extra risico, omdat roken het effect van radon versterkt, zie voor meer informatie Gezondheidsgevolgen van binnenmilieu.
Roken verhoogt kans op veel aandoeningen
Roken kan verschillende luchtwegaandoeningen veroorzaken, waaronder astma, en is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van COPD (Surgeon General, 2014). Daarnaast is roken een grote risicofactor voor hart- en vaatziekten, zoals coronaire hartziekten, een beroerte en hartfalen. Het risico op hart- en vaatziekten neemt toe naarmate er meer en langer gerookt wordt. Hetzelfde geldt voor het risico op diabetes type 2. Ook kan roken leiden tot een verminderde vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen (Surgeon General, 2014). Roken hangt ook samen met een verhoogd risico op angst en depressies (Barata et al., 2018). Ook hebben rokers een grotere kans op postoperatieve complicaties aan de ademhalingswegen en verminderde heling van wonden. Tot slot kan roken het beloop van een ziekte ongunstig beïnvloeden; roken versterkt bijvoorbeeld de klachten van reumatoïde artritis (Surgeon General, 2014).
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- The health consequences of smoking - 50 years of progress: a report of the Surgeon General.; 2014. Bron
- Impact of smoking in quality of life and sleep: a prospective study. In: ERS International Congress 2018 abstractsTobacco, smoking control and health education. European Respiratory Society; 2018. Bron | DOI
Ziektelast roken
Ruim 9% totale ziektelast door roken
Van de totale ziektelast in Nederland (uitgedrukt in DALY's) is 9,4% toe te schrijven aan roken. Hiermee is roken veruit de belangrijkste risicofactor. Dit komt vooral doordat roken is geassocieerd met onder meer (long)kanker, COPD en hartziekten.
Meer Informatie
Sterfte door roken
Sterfgevallen door ziekten als gevolg van roken 2018
Aandoening |
Mannen |
Vrouwen |
Totaal |
---|---|---|---|
Longkanker |
5.300 |
3.224 |
8.524 |
2.914 |
2.356 |
5.270 |
|
Coronaire hartziekten |
904 |
284 |
1.188 |
Slokdarmkanker |
765 |
214 |
979 |
417 |
253 |
670 |
|
Beroerte |
354 |
190 |
544 |
Alvleesklierkanker |
237 |
177 |
414 |
Dikkedarmkanker |
224 |
135 |
359 |
Blaaskanker |
259 |
79 |
338 |
Borstkanker |
0 |
223 |
223 |
Mondholtekanker |
128 |
66 |
194 |
Strottenhoofdkanker |
140 |
46 |
186 |
Diabetes |
96 |
53 |
149 |
Nierkanker |
103 |
39 |
142 |
Maagkanker |
68 |
27 |
95 |
Totaal |
11.909 |
7.366 |
19.275 |
Bron: RIVM, mede gebaseerd op CBS Doodsoorzakenstatistiek (zie voor methode VTV-2018)
Ruim negentienduizend mensen overleden door roken in 2018
In 2018 overleden 19.275 mensen als gevolg van aandoeningen gerelateerd aan roken. Roken is bij volwassenen verantwoordelijk voor een groot deel van de sterfgevallen. Zo is 82% van de sterfgevallen aan longkanker in 2018 te wijten aan roken (niet in tabel). Bij COPD en slokdarmkanker is dat respectievelijk 76% en 50% van de sterfgevallen. Daarnaast is circa 14% van de sterfte aan coronaire hartziekten, 9% van de sterfte aan hartfalen en 6% van de sterfte aan beroerte te wijten aan roken (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek, bewerkt door het RIVM).
Stoppen met roken leidt tot daling risico voortijdig sterven
Stoppen met roken heeft gunstige effecten voor het risico op voortijdig sterfte door roken. Hoe eerder een roker stopt met roken, hoe sterker het risico op voortijdige sterfte daalt. Uit internationale studies blijkt dat rokende jongvolwassenen gemiddeld 10 jaar korter leven dan niet-rokers (Jha & Peto, 2014). Het sterfterisico wordt ook bepaald door de duur van het roken, het aantal sigaretten dat gerookt wordt en de diepte van het inhaleren van de rook (Bemelmans et al., 2005).
Meer informatie
Gezondheidsgevolgen van roken tijdens zwangerschap
Roken tijdens zwangerschap geeft ernstige risico's voor het kind
Het roken van de moeder tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op een vroeggeboorte, een laag geboortegewicht, een verminderde longfunctie en op aangeboren afwijkingen aan onder meer het gezicht, bewegingsapparaat, hart, ledematen, spijsverteringskanaal, schedel en de ogen bij de baby (Abraham et al., 2017; McEvoy & Spindel, 2017; Nicoletti et al., 2014). Ook vergroot roken tijdens de zwangerschap de kans op overlijden van het kind (Marufu et al., 2015). Daarnaast loopt het kind risico op nadelige gevolgen op de lange termijn. Het gaat om onder andere een verhoogde kans op astma, overgewicht, verminderde vruchtbaarheid van het kind zelf (Huang et al., 2018; Rayfield & Plugge, 2017; Croes & de Josselin - de Jong, 2014), gedragsproblemen (Palmer et al., 2016), verhoogde diastolische bloeddruk (Taal et al., 2013), verminderd hersenvolume (Marroun et al., 2014) en verminderd cognitief functioneren (Clifford et al., 2012).
Ongeveer één op de 12 zwangeren rookt tijdens de zwangerschap
In 2015 rookte ongeveer één op de twaalf zwangeren tijdens de zwangerschap. Laagopgeleide vrouwen (22,1%) roken vaker dagelijks tijdens de zwangerschap dan midden- en hoogopgeleide zwangeren (respectievelijk 5,5% en 0,5%) (Lanting et al., 2015). Roken tijdens de zwangerschap vergroot de kans op voorligging en voortijdige loslating van de placenta en buitenbaarmoederlijke zwangerschap (Hyland et al., 2015; Salihu & Wilson, 2007) en minder lang geven van borstvoeding (Napierala et al., 2016).
Ook risico’s voor het kind door passief roken tijdens zwangerschap
Als aanstaande moeders meeroken met anderen hebben hun kinderen bij de geboorte een hoger risico op een laag geboortegewicht dan de kinderen van moeders die niet passief roken (Surgeon General, 2006). Volgens de Gezondheidsraad is het risico op een extreem laag geboortegewicht (<2.500 gram) met 20-40% vergroot als de moeder tijdens de zwangerschap meerookt (Gezondheidsraad, 2003). Ook verhoogtpassief roken tijdens de zwangerschap de kans op wiegendood (Leonardi-Bee et al., 2011; Surgeon General, 2006;). Als de baby na de geboorte wordt blootgesteld aan tabaksrook, vergroot dit eveneens de kans op wiegendood (Carlin & Moon, 2017).
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- A systematic review of maternal smoking during pregnancy and fetal measurements with meta-analysis. PLOS ONE. 2017;(2):e0170946. Bron | DOI
- Pulmonary Effects of Maternal Smoking on the Fetus and Child: Effects on Lung Development, Respiratory Morbidities, and Life Long Lung Health. Paediatric Respiratory Reviews. 2017;21:27-33. Bron | DOI
- Maternal smoking during pregnancy and birth defects in children: a systematic review with meta-analysis. Cadernos de Saúde Pública. 2014;(12):2491-2529. Bron | DOI
- Maternal smoking and the risk of still birth: systematic review and meta-analysis. BMC Public Health. 2015;(1). Bron | DOI
- Maternal Smoking and Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in Offspring: A Meta-analysis. Pediatrics. 2018;141(1):e20172465. Bron | DOI
- Systematic review and meta-analysis of the association between maternal smoking in pregnancy and childhood overweight and obesity. Journal of Epidemiology and Community Health. 2017;(2(12)):162-173. Bron | DOI
- Roken en Zwangerschap, Overzicht van de stand van zaken uit de literatuur. Utrecht: Trimbos-instituut; 2014. Bron
- Effects of Maternal Smoking during Pregnancy on Offspring Externalizing Problems: Contextual Effects in a Sample of Female Twins. Behavior Genetics. 2016;46(3):403-415. Bron | DOI
- Parental smoking during pregnancy and cardiovascular structures and function in childhood: the Generation R Study. Int J Epidemiol. 2013;42(5):1371-80. Pubmed | DOI
- Prenatal tobacco exposure and brain morphology: a prospective study in young children. Neuropsychopharmacology. 2014;39(4):792-800. Pubmed | DOI
- Effects of maternal cigarette smoking during pregnancy on cognitive parameters of children and young adults: a literature review. Neurotoxicol Teratol. 2012;34(6):560-70. Pubmed | DOI
- Roken tijdens de zwangerschap: percentages over de periode 2001-2015. Leiden: TNO; 2015. Bron
- Associations of lifetime active and passive smoking with spontaneous abortion, stillbirth and tubal ectopic pregnancy: a cross-sectional analysis of historical data from the Women's Health Initiative. Tobacco Control. 2015;(4(suppl 9)(suppl 9)):328-335. Bron | DOI
- Epidemiology of prenatal smoking and perinatal outcomes. Early Human Development. 2007;83(11):713-720. Bron | DOI
- Tobacco smoking and breastfeeding: Effect on the lactation process, breast milk composition and infant development. A critical review. Environmental Research. 2016;151:321-338. Bron | DOI
- The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006. Atlanta: CDC; 2006. Bron
- Volksgezondheidsschade door passief roken. Den Haag: Gezondheidsraad; 2003. Bron
- Secondhand Smoke and Adverse Fetal Outcomes in Nonsmoking Pregnant Women: A Meta-analysis. PEDIATRICS. 2011;127(4):734-741. Bron | DOI
- Risk Factors, Protective Factors, and Current Recommendations to Reduce Sudden Infant Death Syndrome. JAMA Pediatrics. 2017;171(2):175. Bron | DOI
Gezondheidsgevolgen van passief roken
Passief roken verhoogt risico op longkanker en hart- en vaatziekten
Bij mensen die worden blootgesteld aan omgevingstabaksrook (passief roken) neemt het risico op longkanker met 20% tot 30% toe ten opzichte van mensen die niet passief roken (Gezondheidsraad, 2003; Surgeon General, 2006). Ook het risico op hart- en vaatziekten neemt door passief roken naar schatting toe met 20% tot 30%. Passief roken veroorzaakt in Nederland jaarlijks enkele honderden sterfgevallen aan longkanker en enkele duizenden sterfgevallen aan hart- en vaatziekten. Meeroken is ook een risicofactor voor het ontwikkelen van dementie (Stirland et al., 2017).
Kans op chronische luchtwegklachten en -infecties groter door passief roken
Passief roken vergroot bij (vooral astmatische) volwassenen de kans op chronische luchtwegklachten (Gezondheidsraad, 2003). Bij (astmatische) kinderen leidt passief roken tot een grotere kans op (ernstige) infecties en een hogere frequentie van luchtwegsymptomen. De verhoging van het risico varieert tussen de 20% en 50%, afhankelijk van de klachten, aard en mate van blootstelling en de leeftijd van de kinderen. Ook kan passief roken negatieve effecten op de longfunctie van kinderen hebben en, kan het leiden tot middenoorontsteking of tot verergering van astma.
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Volksgezondheidsschade door passief roken. Den Haag: Gezondheidsraad; 2003. Bron
- The Health Consequences of Involuntary Exposure to Tobacco Smoke: A Report of the Surgeon General 2006. Atlanta: CDC; 2006. Bron
- Passive smoking as a risk factor for dementia and cognitive impairment: systematic review of observational studies. International Psychogeriatrics. 2017;33871062012:1-11. Bron | DOI
Gezondheidsgevolgen van stoppen met roken
Stoppen met roken gunstig voor gezondheid ex-roker
Stoppen met roken heeft zowel op korte als lange termijn positieve effecten op de gezondheid van de ex-roker. Vijftien jaar na het stoppen met roken is het risico op hart- en vaatziekten van de ex-roker vergelijkbaar met dat van een nooit-roker (WHO, 2014).
Gezondheidseffecten van stoppen met roken
Tijd |
Effect(en) |
---|---|
Na 20 minuten |
Daling bloeddruk en hartslag |
Na 12 uur |
Is koolstofmonoxide in bloed gedaald tot normaal niveau |
Na 2 tot 12 weken |
Is longfunctie en bloedsomloop verbeterd |
Na 1 tot 9 maanden |
Is rokershoest gedaald en heeft ex-roker meer adem |
Na 12 maanden |
Is verhoogd risico op coronaire hartziekten gedaald |
Na 5 tot 15 jaar |
Is de kans op een beroerte verminderd tot die van een nooit-roker |
Na 10 jaar |
Is het verhoogde risico op longkanker gehalveerd en het risico op andere kankersoorten verminderd |
Na 15 jaar |
Is het risico op hart- en vaatziekten ongeveer gelijk aan dat van een nooit-roker |
Bron: WHO, 2014
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Fact sheet about health benefits of smoking cessation. Geneva: World Health Organization; 2014. Bron
Functioneren van rokers
Verminderde kwaliteit van leven
Roken hangt samen met een verminderde kwaliteit van leven. De hoeveelheid sigaretten die wordt gerookt kan deze samenhang versterken. Het zijn vooral de ziekten die ontstaan als gevolg van roken, zoals longkanker, die voor een sterk verminderde kwaliteit van leven kunnen zorgen (López-Nicolás et al., 2018). Stoppen met roken zorgt weer voor een verbetering van de kwaliteit van leven (Goldenberg et al., 2014; Viana et al., 2019). Een mislukte stoppoging kan daarentegen weer zorgen voor een afname van kwaliteit van leven, meestal door toenemende angst of depressies (Song et al., 2018).
Ook is het percentage volwassenen dat zich gezond voelt lager bij rokers dan bij volwassenen zonder risicofactoren (roken, overmatig drinken of overgewicht). Zie daarvoor: Ervaren gezondheid en risicofactoren.
Roken nadelig voor arbeidsproductiviteit
Roken gaat ook vaak ten koste van de arbeidsproductiviteit. Rokers zijn vaker afwezig, gaan vaker werken terwijl ze ziek zijn, zijn vaker arbeidsongeschikt en hebben meer beperkingen tijdens het werk dan niet-rokers of voormalige rokers (Baker et al., 2017). Stoppen met roken zorgt ervoor dat deze effecten afnemen en op den duur verdwijnen. Na 4 jaar gestopt te zijn met roken kunnen voormalige rokers en niet-rokers zelfs nauwelijks van elkaar onderscheiden worden op het gebied van arbeidsproductiviteit (Baker et al., 2017).
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Smoking, health-related quality of life and economic evaluation. The European Journal of Health Economics. 2018;19(51):747-756. Bron | DOI
- Quality of life and smoking. The American Journal on Addictions. 2014;23(6):540-562. Bron | DOI
- Differences in quality of life among older adults in Brazil according to smoking status and nicotine dependence. Health and Quality of Life Outcomes. 2019;17(1). Bron | DOI
- Relapse to smoking and health-related quality of life: Secondary analysis of data from a study of smoking relapse prevention. PLOS ONE. 2018;13(11):e0205992. Bron
- Benefits of quitting smoking on work productivity and activity impairment in the United States, the European Union and China. International Journal of Clinical Practice. 2017;71(1):e12900. Bron | DOI