Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Posttraumatische stressstoornis→Cijfers & Context→Trends

Cijfers & Context

Meer vrouwen dan mannen met PTSS

Regionaal & Internationaal

Geen informatie beschikbaar

Kosten

Geen informatie beschikbaar

Preventie & Zorg

Geen informatie beschikbaar

Trend prevalentie PTSS in de huisartsenpraktijk

Jaarprevalentie van PTSS 2000-2018

MannenVrouwen
20000,50,7
20010,60,6
20020,41,0
20030,41,1
20040,51,0
20050,30,7
20060,20,7
20070,20,8
20080,41,0
20090,61,2
20100,91,5
20111,01,8
20121,32,1
20131,82,8
20142,54,2
20153,05,6
20163,46,9
20173,88,5
20184,410,8

Bron: FaMe-net

  • PTSS: ICPC-2-code P82
  • De 3-jaars voortschrijdende gemiddelden zijn weergegeven. 
  • Gestandaardiseerd naar de bevolking van Nederland in 2019

Aantal mensen met diagnose PTSS sterk toegenomen

Het aantal mensen dat in de huisartsenpraktijk geregistreerd staat met PTSS, is in een periode van ruim tien jaar (2008-2018) sterk toegenomen. De toename was voor vrouwen groter dan voor mannen. De trend is gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdsopbouw van de bevolking (standaardisatie). De toename in het aantal geregistreerde personen met PTSS wordt mogelijk verklaard doordat mensen eerder professionele hulp zoeken bij klachten. Ook betere herkenning in de GGZ of nauwkeurigere registratie van PTSS door huisartsen kan een rol spelen (Weehuizen, 2008). Daarnaast zorgt de toegenomen media-aandacht voor PTSS ervoor dat meer mensen symptomen bij zichzelf herkennen en hier hulp voor zoeken.

Meer informatie

 

Experts en redactie

Datum publicatie

29-09-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. Weehuizen R. Mental capital. The economic significance of mental health. Maastricht: Universiteit van Maastricht; 2008. Bron

Trend aantal meldingen PTSS als beroepsziekte

Aantal meldingen van PTSS door bedrijfsartsen 1999-2015

Jaartal Aantal meldingen
199952
200077
2001110
200279
200375
2004117
200568
200666
200754
200893
2009108
201075
201191
2012107
2013153
2014292
2015289

Bron: NCvB

PTSS vaker geregistreerd als beroepsziekte

Er worden steeds meer psychische beroepsziekten gemeld aan het NCvB. Het aantal meldingen van PTSS als beroepsziekte is sinds 1999 sterk gestegen. In 1999 waren er 52 meldingen van PTSS door bedrijfsartsen, in 2015 waren dit er 289 (NCvB, 2016). Dit is 11,0% van het aantal meldingen van psychische beroepsziekte dat binnenkomt bij het NCvB. Dit blijkt uit het rapport ‘Beroepsziekten in Cijfers’ en signaleringsrapporten van het NCvB en de registratie van het Peilstation Intensief Melden (PIM). Hierbij begeleidt het NCvB een beperkte groep bedrijfsartsen met een bekende werknemerspopulatie intensief bij de diagnose en melding van beroepsziekten. Mogelijke verklaringen voor de stijging kunnen zijn:

  • Toegenomen aandacht voor PTSS in de media.
  • Erkenning van PTSS als beroepsziekte bij de politie.

Meer informatie

Experts en redactie

Verantwoording

Definities

  • Definitie van PTSS, trauma en acute stressstoornis

    In Nederland vindt de classificatie van psychische stoornissen plaats met behulp van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-5 (DSM-5; American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., 2014). Deze stelt dat er sprake is van PTSS wanneer aan alle van de volgende criteria (A t/m H) is voldaan: 

    Criteria ter classificatie van PTSS

    A

    Ervaring van trauma: blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld

    B

    Ongewenste herinneringen die samenhangen met de traumatische gebeurtenis en zijn begonnen nadat deze heeft plaatsgevonden (bijvoorbeeld flashbacks en pijnlijke dromen)

    C

    Vermijding van prikkels (bijvoorbeeld mensen, gedachten of gevoelens) die geassocieerd worden met de traumatische gebeurtenis

    D

    Negatieve veranderingen in gedachten en stemming gerelateerd aan de traumatische gebeurtenis

    E

    Veranderingen in activiteitsniveau en reactiviteit gerelateerd aan de traumatische gebeurtenis zoals concentratieproblemen of overdreven schrikreacties

    F

    De duur van symptomen is langer dan één maand

    G

    Er is sprake van klinische lijdensdruk of verstoringen in belangrijke levensdomeinen

    H

    De stoornis wordt niet veroorzaakt door een middel of somatische aandoening


     Naast de genoemde criteria dient te worden aangegeven of er sprake is van de volgende specificaties: 
    •    Met dissociatieve symptomen: depersonalisatie en/of derealisatie
    •    Met uitgestelde expressie: indien minstens zes maanden na de schokkende gebeurtenis pas volledig wordt voldaan aan de classificatiecriteria

    Definitie van trauma

    Bij schokkende gebeurtenissen die als traumatisch kunnen worden ervaren is er sprake van blootstelling aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld. De gebeurtenis wordt ondergaan door de betrokkene zelf, of de betrokkene is direct of indirect getuige van wat een ander overkomen is. Voorbeelden van gebeurtenissen die als traumatisch kunnen worden ervaren zijn plotselinge, onverwachte dood van een naaste en het meemaken of getuige zijn van een ongeluk. Een minderheid van de mensen ontwikkelt in reactie op een schokkende gebeurtenis PTSS (de Vries & Olff, 2009).

    Acute stressstoornis

    Een stoornis die veel symptomen met PTSS deelt is de acute stressstoornis. Het voornaamste verschil tussen deze stoornissen is de duur van de symptomen. De diagnose acute stressstoornis wordt gesteld wanneer de symptomen drie dagen tot één maand na blootstelling aan de schokkende gebeurtenis aanwezig zijn. Wanneer de symptomen langer dan één maand aanhouden, wordt de diagnose PTSS gesteld. In veel gevallen gaat de acute stressstoornis vooraf aan PTSS (Bryant, 2011; American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force., 2014). 

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C.: American Psychiatric Publishing; 2014. Bron
    2. de Vries G-J, Olff M. The lifetime prevalence of traumatic events and posttraumatic stress disorder in the Netherlands. Journal of Traumatic Stress. 2009;22(4):259-267. Bron
    3. Bryant RA. Acute stress disorder as a predictor of posttraumatic stress disorder: a systematic review. J Clin Psychiatry. 2011;72(2):233-9. Pubmed | DOI

  • Verandering in classificatiesysteem voor psychische stoornissen

    In 2013 is het vernieuwe handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5) uitgegeven en is een overgang in gang gezet naar het werken met dit classificatiesysteem. Vanaf januari 2017 is de DSM-5 in gebruik genomen en is deze versie het nieuwe uitgangspunt bij de beoordeling of er sprake is van een psychische stoornis. Vóór de uitgave van de DSM-5 werd gebruik gemaakt van de oudere versie, de DSM-IV. Om deze reden is veel onderzoek naar psychische stoornissen nog gebaseerd op DSM-IV. Dit geldt ook voor PTSS. In VZinfo is de diagnose PTSS in de meeste gevallen gesteld op basis van de criteria van de DSM-IV. 

    Er is een aanzienlijk verschil tussen de PTSS-criteria in de DSM-5 en die in de DSM-IV. Criterium A is explicieter over gebeurtenissen die in aanmerking komen voor mogelijk traumatische gebeurtenissen. Daarnaast is criterium A2 van de DSM-IV (subjectieve reactie) verwijderd. De symptomen zijn ingedeeld in vier clusters (criteria B t/m E) in plaats van drie. Ook is er een aantal symptomen toegevoegd, veranderd of herschreven. 

    Daarnaast maakt PTSS niet langer onderdeel uit van het hoofdstuk angststoornissen, maar behoort nu tot een nieuw hoofdstuk van de DSM-5: ‘Trauma- en stressorgerelateerde stoornissen’. 

    In Amerikaans onderzoek waren prevalentieschattingen van PTSS op basis van de DSM-5 lager dan op basis van de DSM-IV (Kilpatrick et al., 2013; Miller et al., 2013). Het stellen van diagnoses volgens de DSM-5 heeft mogelijk gevolgen voor nieuwe cijfers over het vóórkomen van PTSS in Nederland. De precieze aard en omvang van deze gevolgen dient nader te worden onderzocht.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Kilpatrick DG, Resnick HS, Milanak ME, Miller MW, Keyes KM, Friedman MJ. National Estimates of Exposure to Traumatic Events and PTSD Prevalence Using DSM-IV and DSM-5 Criteria. Journal of Traumatic Stress. 2013;26(5):537-547. Bron | DOI
    2. Miller MW, Wolf EJ, Kilpatrick D, Resnick HS, Marx BP, Holowka DW, et al. The prevalence and latent structure of proposed DSM-5 posttraumatic stress disorder symptoms in U.S. national and veteran samples. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy. 2013;5(6):501-512. Bron | DOI
Bronverantwoording

  • Huisartsenregistratie van PTSS

    Ter bepaling van het jaarlijkse aantal nieuwe gevallen, de prevalentie en de trend van PTSS zijn gegevens gebruikt van de eerstelijns zorgregistratie FaMe-net. Om tot een zo betrouwbaar mogelijke schatting van het aantal nieuwe gevallen en de prevalentie van PTSS te komen zijn gemiddelden over de periode 2013-2015 gepresenteerd. Voor de trend zijn 3-jaars voortschrijdende gemiddelden over de periode 2009-2014 gepresenteerd.  

    De in de huisartsenregistraties gebruikte ICPC-2-code voor PTSS is P82. 

    Meer informatie over het schatten van morbiditeit op basis van gegevens uit huisartsenregistraties is te vinden in Gebruik van huisartsenregistraties voor schattingen morbiditeit.

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. FaMe-net, Family Medicine Network. zorggegevens.nl

  • DBC Informatie Systeem (DIS) van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

    Voor het schatten van het aantal mensen dat in de GGZ een behandeling voor PTSS ontving in 2016, is gebruik gemaakt van Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s). DBC’s leveren informatie over de diagnose en behandeling die een patiënt krijgt binnen een vastgestelde periode. Hiermee vormen ze de basis voor de declaratie van geleverde zorg bij zorgverzekeraars. Om deze reden dragen ze bij aan een schatting van het aantal mensen met PTSS in Nederland. 

    Hierbij geldt dat patiënten die in 2016 meerdere zorgtrajecten hadden voor dezelfde diagnose, slechts één keer zijn meegeteld. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om patiënten die worden doorverwezen of verhuizen.

    Ook voor het schatten van het aantal nieuwe zorgtrajecten voor PTSS in 2016, is gebruik gemaakt van DBC's. Bij de schatting hiervan zijn alleen zorgtrajecten vanwege een nieuwe zorgvraag meegeteld. Dat betreft zorgtrajecten van patiënten die noch in 2016, noch één jaar voor de start van het zorgtraject in behandeling zijn geweest bij de instelling of praktijk. Mogelijk waren zij wel al voor die tijd in behandeling. Hier kunnen dubbeltellingen inzitten omdat patiënten die voor dezelfde diagnose binnen verschillende GGZ-instellingen of praktijken zijn behandeld, meerdere zorgtrajecten vanwege een nieuwe zorgvraag kunnen hebben gehad.

  • Aantal nieuwe gevallen van PTSS als beroepsziekte: NEA, VZ-registraties en NCvB


    Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA): PTSS

    De NEA is een periodiek onderzoek naar arbeidsomstandigheden van werknemers tussen de 15 en 75 jaar in Nederland. Het betreft zelfgerapporteerde gegevens over arbeidsomstandigheden, ziekte en ziekteverzuim. TNO voert de NEA uit in opdracht van het ministerie van SZW en in samenwerking met TNS NIPO en het CBS. De NEA wordt sinds 2005 jaarlijks uitgevoerd en TNO publiceert de cijfers op StatLine (Hooftman et al., 2017). 

    In de NEA 2014 is aan 36.335 werknemers gevraagd of zij één of meer beroepsziekten hadden, waaronder PTSS. Respondenten werden gevraagd om wat voor soort aandoening het ging en of de beroepsziekte is vastgesteld door een arts. De beroepsziekte is hier dus gedefinieerd als een ziekte die, volgens de werknemer, is ontstaan door het werk en is vastgesteld door een arts. Daarnaast werd de respondent gevraagd wanneer de ziekte is ontstaan: in het jaar voorafgaand aan bevraging, of al eerder. Om deze reden draagt de NEA bij aan een schatting van het jaarlijkse aantal nieuwe gevallen van PTSS in Nederland.

    VZ-registraties: PTSS als beroepsziekte geschat door het RIVM

    De schatting van het aantal nieuwe gevallen van PTSS als gevolg van werk is gebaseerd op het aantal nieuwe gevallen van angststoornissen uit de Nivel Zorgregistraties eerste lijn. We gaan ervan uit dat het aantal nieuwe gevallen van PTSS 11% uitmaakt van het aantal nieuwe gevallen van angststoornissen in de algemene bevolking van 15-64 jaar. Dit is gebaseerd op de meldingen van psychische ziekte aan het NCvB: hiervan betreft 11% een melding van PTSS (NCvB, 2016). 

    Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB): PTSS meldingen

    Voor de bepaling van het jaarlijkse aantal meldingen van PTSS en de trend hierin, zijn twee gegevensbronnen gebruikt van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB, 2016): Nationale Registratie Beroepsziekten en Peilstation Intensief Melden. Het NCvB registreert en signaleert beroepsziekten via het nationale melding- en registratiesysteem. Hierin worden meldingen van beroepsziekten door bedrijfsartsen geregistreerd. Volgens de Arbeidsomstandighedenwet is de bedrijfsarts of arbodienst verplicht om (vermoede) beroepsziekten te melden aan het NCvB. In aanvulling op deze Nationale Registratie Beroepsziekten worden in verschillende peilstations eveneens beroepsziekten geregistreerd met als doel betere cijfers te krijgen over het vóórkomen van beroepsziekten, zoals het Peilstation Intensief Melden (PIM).

    Nationale Registratie Beroepsziekten

    Het totaal aantal meldingen van beroepsziekten is de laatste jaren iets toegenomen, naar ruim 8.000 meldingen per jaar. Naar schatting is dit een onderrapportage van het werkelijke aantal (NCvB, 2016). Een van de meest voorkomende beroepsziekten zijn de psychische aandoeningen. In 2015 betrof ongeveer 33% van alle meldingen aan het NCvB een psychische beroepsziekte. De meeste meldingen waren voor de diagnose overspanning/burn-out (76%).

    Peilstation Intensief Melden (PIM)

    In het Peilstation Intensief Melden (PIM) nemen meer dan 150 gemotiveerde bedrijfsartsen deel die extra begeleiding ontvangen bij de diagnose en melding van beroepsziekten. Dankzij deze begeleiding melden PIM-bedrijfsartsen ongeveer twee keer zoveel beroepsziekten als andere bedrijfsartsen. Daarnaast geven ze regelmatig door aan hoeveel mensen zij zorg verlenen en uit welke sectoren die afkomstig zijn. Tegen deze ‘risicopopulatie’ kunnen de meldingen dan worden afgezet en kan het NCvB de incidentie berekenen (het aantal nieuwe gevallen per 100.000 werknemers per jaar). Op die manier wordt ook kennis verkregen over beroepsziekten bij specifieke groepen werknemers (NCvB, 2016). 

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. Nivel Zorgregistraties eerste lijn, Nivel Zorgregistraties. zorggegevens.nl

    Literatuur

    1. Hooftman WE, Mars GMJ, Janssen B, de Vroome EMM, Pleijers AJSF, Michiels JJM, et al. Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2016: Methodologie en globale resultaten. Leiden / Heerlen: TNO / CBS; 2017. Bron
    2. NCvB. Beroepsziekten in Cijfers 2016. Amsterdam: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB); 2016. Bron
Methoden

  • Berekening VZ-registraties: PTSS als beroepsziekte geschat door het RIVM

    Voor de bepaling van het aantal nieuwe gevallen van beroepsziekten waaronder PTSS worden gegevens gebruikt uit PIM (NCvB), Nationale melding- en registratiesysteem (NCvB), NEA (TNO) en VZ-registraties (RIVM). De cijfers van PIM, Beroepsziektenregistratie en NEA worden gebruikt zoals aangeleverd door NCvB en TNO. Voor de bepaling van het aantal nieuwe gevallen van de VTV-ziekten door arbeid is het arbeidsgerelateerde deel geschat. Het door arbeid veroorzaakte deel van PTSS is berekend met behulp van Populatie Attributieve Fracties (PAF; Eysink et al., 2012; Eysink et al., 2007). De PAF geeft aan hoeveel procent van het gezondheidsverlies door de betreffende aandoening is toe te schrijven aan ongunstige arbeidsomstandigheden. De PAF is gebaseerd op de prevalentie van de risicofactor in de populatie en een maat voor de sterkte van het verband tussen de risicofactor en de ziekte, het relatieve risico (RR). Voor informatie over blootstelling aan de diverse schokkende arbeidsomstandigheden is gebruikt gemaakt van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA). RR's zijn afkomstig uit de literatuur. 

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Eysink PED, Dekkers SAJ, Janssen P, Poos MJJC, Meijer SA. Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland, 2012. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2012. Bron
    2. Eysink PED, Blatter B, van Gool CH, Gommer AM, van den Bossche SNJ, Hoeymans N. Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2007. Bron

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

    Toetsing trends

    Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
    De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

Andere websites over Posttraumatische stressstoornis

Data en gegevensbronnen