Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Overspannenheid en burn-out→Cijfers & Context→Huidige situatie

Cijfers & Context

Ruim 17% van werknemers ervaart burn-outklachten

Regionaal & Internationaal

Nederlanders relatief vaak werkgerelateerde stress

Kosten

Zorguitgaven voor burn-out 34 miljoen

Preventie & Zorg

Niet beschikbaar

Prevalentie overspannenheid in huisartsenpraktijk

Jaarprevalentie overspannenheid 2019

LeeftijdMannenVrouwen
0-40,00,1
5-90,20,3
10-140,60,8
15-191,85,5
20-245,916,5
25-2911,729,6
30-3414,933,9
35-3917,436,8
40-4418,936,8
45-4917,232,7
50-5416,830,0
55-5915,628,2
60-6415,323,5
65-697,111,9
70-743,88,2
75-793,47,9
80-843,26,2
85+2,84,8

Bron: Nivel Zorgregistraties eerste lijn

  • ICPC-code P78 (neurasthenie/surmenage)

Bijna twee keer zoveel vrouwen als mannen met overspannenheid

In 2019  waren er naar schatting 254.400 personen met de diagnose neurasthenie/surmenage (overspannenheid) in de huisartsenpraktijk: 84.800 mannen en 169.700 vrouwen. Dit komt overeen met 9,8 per 1.000 mannen en 19,4 per 1.000 vrouwen. Door afronding wijkt het totaal aantal personen met de diagnose iets af van de som van het aantal mannen en vrouwen. De diagnose komt bij mannen het meest voor in de leeftijdsgroep 40 tot en met 44 jaar en bij vrouwen in de leeftijdsgroep 35 tot en met 44 jaar. Deze cijfers geven een onderschatting van het vóórkomen van overspannenheid in de bevolking, doordat niet iedereen met deze problemen zich bij de huisarts meldt. Een deel van de mensen meldt zich bijvoorbeeld alleen bij de bedrijfsarts. De jaarprevalentie betreft alle mensen die ergens in het jaar 2019 bekend waren bij de huisarts met overspannenheid. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2019 contact te hebben gehad met de huisarts voor overspannenheid. 

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-09-2020

Nieuwe gevallen overspannenheid in huisartsenpraktijk

Ruim 140.000 nieuwe patiënten met overspannenheid in 2019

In 2019 kregen naar schatting 141.400 nieuwe patiënten de diagnose neurasthenie/surmenage (overspannenheid) bij de huisarts: 47.000 mannen en 94.400 vrouwen. Dit komt overeen met 5,5 nieuwe patiënten per 1.000 mannen en 10,8 per 1.000 vrouwen.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-09-2020

Prevalentie overspannenheid in huisartsenpraktijk naar opleiding

Jaarprevalentie overspannenheid naar opleiding 2018

25 tot en met 54 jaar
LeeftijdLaagMiddelbaarHoog
Totaal23,329,727,3
Mannen16,418,316,5
Vrouwen30,441,636,3
25-3419,526,524,1
35-4424,935,430,5
45-5424,828,927,2

Bron: Nivel Zorgregistraties eerste lijn

  • ICPC-code P78 (neurasthenie/surmenage)
  • Laag opleidingsniveau = basisonderwijs, vmbo, eerste 3 leerjaren van havo/ vwo of de assistentenopleiding (mbo-1)
  • Middelbaar opleidingsniveau = bovenbouw van havo/ vwo, basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4)
  • Hoog opleidingsniveau = hbo of wo

Laagopgeleiden hebben minder last van overspannenheid

De grafiek geeft over 2018 de jaarprevalentie van neurasthenie/surmenage (overspannenheid) naar opleiding in de registratie van huisartsen weer. In deze registratie komt overspannenheid in alle leeftijdsgroepen relatief het minst voor bij laagopgeleiden en het meest bij middelbaaropgeleiden. Bij vrouwen komt overspannenheid ook relatief meer voor onder de hoogst opgeleiden dan onder de laagst opgeleiden, bij mannen is de jaarprevalentie van overspannenheid onder de laagst opgeleiden en de hoogst opgeleiden ongeveer gelijk. De jaarprevalentie betreft alle mensen die ergens in het jaar 2018 bekend waren bij de huisarts met overspannenheid. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2018 contact te hebben gehad met de huisarts voor overspannenheid. 

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

16-11-2020

Prevalentie zelfgerapporteerde burn-out bij werknemers

Ruim 17% van de werknemers ervaart burn-outklachten

In 2018 bleek 16,4% van de mannelijke werknemers en 18,1% van de vrouwelijke werknemers enkele keren per maand of vaker burn-outklachten te ervaren. In totaal zijn dat 1,2 miljoen werknemers. Slechts een fractie van de werknemers met burn-outklachten ontwikkelt ook daadwerkelijk een burn-out. De gevoelens van vermoeidheid en uitputting zijn gemeten aan de hand van vijf items waaronder emotionele uitputting, leeg voelen en vermoeidheid. Dit blijkt uit zelfrapportage van werknemers in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) onder werknemers. Meer vrouwelijke werknemers ervaren burn-outklachten. Dit geldt voor alle leeftijdscategorieën. Burn-outklachten komen het meest voor in het onderwijs (23%) en in de ICT (19,1%) en het minst in de landbouw (11,2%) en recreatie (14%) (Hooftman et al., 2019). 

Werkstress bij ruim 37% van de werknemers oorzaak van verzuim

In 2018 gaf ruim 35,3% van de werknemers aan dat werkstress de belangrijkste oorzaak is het werkgerelateerde verzuim. Dit blijkt uit zelfrapportage van werknemers in de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (Hooftman et al., 2019). Werkstress is uiteraard niet hetzelfde als burn-out of overspannenheid, maar er zijn wel overeenkomsten. Verschijnselen van werkstress zijn bijvoorbeeld ernstige vermoeidheid, gespannenheid of nervositeit.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

28-06-2019

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. Hooftman W.E., Mars G.M.J., Janssen B., de Vroome E.M.M., Janssen B.J.M., Pleijers A.J.S., et al. Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten. Leiden / Heerlen: TNO / CBS; 2019. Bron

Aantal meldingen burn-out bij werknemers door bedrijfsarts

Meldingen van burn-out als beroepsziekte door bedrijfsarts 2019

 

Aantal meldingen

Percentage

Totaal meldingen beroepsziekte

3.691

100

Psychische aandoeningen

2.222

60

Overige aandoeningen

1.469

40

Psychische aandoeningen naar diagnose

Overspannenheid en burn-out

1.664

74,9

Posttraumatische stress-stoornis

298

13,4

Depressie

94

4,2

Overige reacties op ernstige stress

84

3,8

Overige aandoeningen

82

3,7

Bron: Nationale Registratie Beroepsziekten (NCvB)

Bijna tweederde van meldingen beroepsziekten betreft burn-out

In 2019 werden 2.222 meldingen van een psychische aandoening geregistreerd bij de Nationale Registratie van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Dit is 60% van het totaal aantal meldingen van beroepsziekten (3.691). Van de 2.222 meldingen van psychische aandoeningen, betrof 74,9% een melding voor overspannenheid en burn-out (NCvB, 2020). Een deel van de meldingen kwam van bedrijfsartsen die deelnemen aan het Peilstation Intensief Melden (PIM). Dit is een verdiepende registratie door een selectieve groep bedrijfsartsen waarmee incidenties geschat kunnen worden. De incidentie van overspannenheid en burn-out op basis van de PIM-meldingen werd geschat op 78 per 100.000 werknemers (NCvB, 2020). 

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

05-11-2020

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. NCvB. Beroepsziekten in Cijfers 2020. Amsterdam: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten; 2020. Bron

Verantwoording

Definities

  • Definities van burn-out en overspannenheid

    Burn-out en overspannenheid zijn stress-gerelateerde ziekten

    Burn-out en overspannenheid zijn stress-gerelateerde aandoeningen waarbij verschillende klachten optreden zoals vermoeidheid, prikkelbaarheid en emotionele labiliteit. Meestal wordt burn-out opgevat als een vorm van overspannenheid waarbij het chronische karakter en vermoeidheid meer centraal staan. Zowel stressoren uit de omgeving als persoonlijke eigenschappen spelen een rol bij het ontstaan van overspannenheid en burn-out. Een omgevingsstressor is bijvoorbeeld de combinatie privé en werk. Copingvaardigheden zijn van belang om stress goed te kunnen hanteren: een falende coping verhoogt het risico op het ontstaan van burn-out.

    Verschillende termen voor overspannenheid en burn-out

    Beroepsgroepen in de zorg gebruiken verschillende benamingen voor stress-gerelateerde ziekten en spanningsklachten, zoals overspannenheid, chronische stress, aanpassingstoornis, surmenage, neurasthenie en burn-out. Overspannenheid en burn-out zijn geen bestaande diagnostische categorieën in de DSM-IV en ICD-10. Wel zijn het veel gebruikte diagnosen in de eerstelijnszorg. Huisartsen gebruiken de ICPC-code P78: neurasthenie/surmenage. Andere eerstelijnsdisciplines gebruiken vaak de definitie uit de ‘Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burn-out voor eerstelijnsprofessionals’ (Verschuren et al., 2011). Bedrijfsartsen gebruiken deze richtlijn ook bij het registreren van beroepsziekten.

    Definities overspannenheid en burn-out in multidisciplinaire richtlijn

    Uit: Verschuren et al., 2011

    Er is sprake van overspannenheid als voldaan is aan alle vier onderstaande criteria:

    A. Ten minste drie van de volgende klachten zijn aanwezig:

    • moeheid
    • gestoorde of onrustige slaap
    • prikkelbaarheid
    • niet tegen drukte/herrie kunnen
    • emotionele labiliteit
    • piekeren
    • zich gejaagd voelen
    • concentratieproblemen en/of vergeetachtigheid

    B. Gevoelens van controleverlies en/of machteloosheid treden op als reactie op het niet meer kunnen hanteren van stressoren in het dagelijks functioneren. De stresshantering schiet tekort; de persoon kan het niet meer aan en heeft het gevoel de grip te verliezen.

    C. Er bestaan significante beperkingen in het beroepsmatig en/of sociaal functioneren.

    D. De distress, controleverlies en disfunctioneren zijn niet uitsluitend het directe gevolg van een psychiatrische stoornis.

    Er is sprake van burn-out als voldaan is aan alle drie onderstaande criteria:

    a. Er is sprake van overspannenheid.

    b. De klachten zijn meer dan 6 maanden geleden begonnen.

    c. Gevoelens van moeheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.

    Burn-out als vorm van overspannenheid

    In de definitie uit de multidisciplinaire richtlijn is burn-out een vorm van overspannenheid (Verschuren et al., 2011). Bij burn-out staan het chronische karakter en de vermoeidheid meer op de voorgrond dan bij overspannenheid. Mensen met burn-out volgens deze definitie moeten vaak één of meerdere rollen (gedeeltelijk) neerleggen. De acht klachten in de definitie van overspannenheid worden gezien als kernsymptomen van overspannenheid en burn-out. Stressoren kunnen afkomstig zijn uit zowel de werk- als privé-situatie. 

    Zelfrapportage van burn-out gerelateerde klachten

    Naast diagnosen door zorgverleners, wordt burn-out vaak vastgesteld met behulp van zelfrapportage in vragenlijsten. In deze opvatting bestaat burn-out uit drie dimensies: emotionele uitputting, distantie ten opzichte van het werk en een verminderd gevoel van competentie. Deze definitie zien we ook terug in VZinfo.nl.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Verschuren CM, Terluin B, Loo MAJM, Vendrig AA, Bastiaanssen MHH, Vriezen JA. Eén lijn in de eerste lijn bij overspanning en burnout. Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals. Amsterdam, Utrecht: LVE, NHG, NVAB; 2011. Bron
Bronverantwoording

  • Tabel: Bronnen bij de cijfers over overspannenheid en burn-out

    Bron

    Indicator in VZinfo

    Gepresenteerde populatie VZinfo

    Meer informatie

    NIVEL Zorgregistraties eerste lijn

    Jaarprevalentie, aantal nieuwe gevallen

    Nederlandse bevolking

    NZR

    Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA)

    Prevalentie (zelfgerapporteerd)

    Nederlandse werknemers tussen de 15 en 75 jaar

    NEA, Hooftman et al., 2019

    Nationale Registratie Beroepsziekten (van het NCvB)

    Jaarprevalentie, aantal nieuwe gevallen beroepsziekten

    Nederlandse beroepsbevolking

    NCvB, 2020

    Peilstation Intensief Melden (PIM)

    Incidentie (geregistreerd door >150 bedrijfsartsen)

    Nederlandse beroepsbevolking

    PIM

    European Agency for Safety & Health at Work (EU-OSHA)

    Prevalentie (zelfgerapporteerd)

    Europese bevolking

    EU-OSHA

     

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Hooftman W.E., Mars G.M.J., Janssen B., de Vroome E.M.M., Janssen B.J.M., Pleijers A.J.S., et al. Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2018: Methodologie en globale resultaten. Leiden / Heerlen: TNO / CBS; 2019. Bron
    2. NCvB. Beroepsziekten in Cijfers 2020. Amsterdam: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten; 2020. Bron

  • Aanvragen data voor wetenschappelijk onderzoek

    De Gezondheidsmonitor (doelgroep Volwassenen en Ouderen) is voor het eerst uitgevoerd in 2012 en opnieuw uitgevoerd in 2016 en 2020. De Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012 en Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 bevatten informatie over de gezondheid, sociale situatie en leefstijl van de Nederlandse bevolking van negentien jaar en ouder. De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020 bevat informatie over de Nederlandse bevolking van achttien jaar en ouder. De Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012 en de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 en 2020 zijn uitgevoerd door de GGD’en, CBS en RIVM. In 2012, 2016 en 2020 deden respectievelijk ruim 387.000 personen, 457.000 personen en 539.900 personen mee aan het grootschalige vragenlijstonderzoek. De Gezondheidsmonitor Jeugd 2015 en Gezondheidsmonitor Jeugd 2019 bevatten informatie over de gezondheid, sociale situatie en leefstijl van leerlingen in klas 2 en klas 4 van het voortgezet onderwijs. De Gezondheidsmonitor Jeugd 2015 en 2019 zijn uitgevoerd door de GGD’en en RIVM. In 2015 hebben bijna 97.000 leerlingen en 377 scholen deelgenomen aan deze monitor. In 2019 waren dit 171.192 leerlingen en 707 scholen.

    Meer informatie over de Gezondheidsmonitors vind u hier en hier en voor Gezondheidsmonitors Jeugd vindt u hier. Gewoonlijk kunt u bij het digitale loket Gezondheidsmonitors data of cijfers aanvragen uit de Gezondheidsmonitors voor onderzoek en beleid op zowel lokaal als landelijk niveau. Omdat het digitale loket tijdelijk niet bereikbaar is, kunt u een aanvraag indienen via monitorgezondheid.nl. Momenteel zijn de data en cijfers beschikbaar uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2012, Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 en uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2015, Gezondheidsmonitor Jeugd 2019. Data en cijfers uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020 zijn beschikbaar vanaf najaar 2021. Heeft u vragen of wilt u graag meer informatie over de aanvraag van cijfers of data uit de Gezondheidsmonitors? Stuur dan een e-mail.

Methoden

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

    Toetsing trends

    Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
    De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

  • Stress

    In de Gezondheidsmonitor Volwassen en Ouderen is het percentage personen met (heel) veel stress in de afgelopen 4 weken gemeten met de volgende vraag: Heeft u in de afgelopen 4 weken last gehad van stress? Bijvoorbeeld door werk/studie, opvoeding, gezondheid, mantelzorg, geldzaken, social media?
    Er zijn vier antwoordmogelijkheden:

    • Nee, (bijna) niet
    • Ja, een beetje stress
    • Ja, veel stress
    • Ja, heel veel stress

    Voor deze indicator zijn de antwoordcategorieën “Ja, veel stress” en “Ja, heel veel stress” samengevoegd. Deze vraag richt zich op zelfrapportage. Dit wil zeggen dat deelnemers een antwoord geven op basis van hun eigen gevoelens.