Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Overgewicht→Cijfers & Context→Trends

Cijfers & Context

Helft van de volwassenen is te zwaar

Regionaal & Internationaal

Minder overgewicht in Nederland vergeleken met EU

Kosten

Preventie & Zorg

Integrale aanpak bij preventie van overgewicht

Trend overgewicht volwassenen

Trend volwassenen met overgewicht 1990-2020

18 jaar en ouder
Jaarmannen gestand.*vrouwen gestand.*totaal gestand.*mannen ongestand.vrouwen ongestand.totaal ongestand.
199036,733,43534,629,632
199137,934,736,235,230,933
19923935,237,135,731,533,6
199338,135,536,835,532,433,9
199442,135,938,939,132,635,8
199538,537,63836,434,635,5
199639,537,638,5373536
199741,738,34039,535,737,6
199839,43939,23836,437,2
199942,339,240,740,537,138,8
200043,74242,942,239,740,9
200144,841,142,944,439,141,7
200245,940,843,345,138,942
200345,642,143,844,940,542,7
200446,142,844,445,741,243,5
200545,240,94344,439,341,8
20064542,743,844,641,342,9
200743,940,142443941,5
200847,441,644,547,140,843,9
200946,741,744,146,540,443,4
201052,142,947,552,24247,1
20115242,747,352,142,147,1
201252,342,547,452,341,647
201351,942,747,251,842,247
201453,445,449,353,645,249,4
201553,345,649,453,245,449,3
201651,746,549,151,946,549,2
201751,945,848,852,145,548,7
201853,147,150,153,347,150,2
201954,84549,95545,150
202053,246,749,953,246,950

Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

  • * De gegevens zijn gestandaardiseerd naar de Nederlandse bevolking van 2020
  • (on)gestand.= (on)gestandaardiseerd
  • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

Sterke stijging in overgewicht afgelopen 30 jaar

In 1990 had één op de drie volwassen Nederlanders matig of ernstig overgewicht. Sindsdien is het aantal Nederlanders met overgewicht sterk gestegen tot de helft van alle volwassenen in 2020. Deze stijging in overgewicht is significant voor zowel mannen, vrouwen als de totale groep. Het percentage mannen met overgewicht is sneller toegenomen dan het percentage vrouwen met overgewicht. De cijfers zijn gebaseerd op zelfrapportage van lengte en gewicht.

Gestandaardiseerd versus ongestandaardiseerd

Bij de zichtbare gestandaardiseerde percentages is er rekening gehouden met veranderingen in omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking. De gestandaardiseerde percentages kunnen afwijken van de ongestandaardiseerde percentages. De gestandaardiseerde percentages zijn gecorrigeerd naar de omvang en leeftijdsverdeling van een standaardpopulatie. Bij ongestandaardiseerde cijfers is geen rekening gehouden met veranderingen in de bevolking. Deze ongestandaardiseerde cijfers zijn ook in de grafiek opgenomen en kunnen naar wens geselecteerd worden.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

21-07-2021

Trend obesitas volwassenen

Trend volwassenen met obesitas 1990-2020

18 jaar en ouder
Jaarmannen gestand.*vrouwen gestand.*totaal gestand.*mannen ongestand.vrouwen ongestand.totaal ongestand.
19905,46,86,1565,5
19915,37,16,25,16,15,6
19925,18,26,74,77,46,1
19935,476,25,26,35,7
19946,57,67,16,26,86,5
19955,58,36,95,37,66,5
19966,287,16,17,36,7
19977,29,38,26,88,67,7
19986,69,486,48,97,6
19997108,56,99,48,2
20008,49,89,18,19,48,8
20018,210,49,38,210,29,2
20028,210,49,38,2109,1
20038,811,310,18,811,110
20049,611,210,49,71110,4
20059,711,210,49,810,710,3
20069,912,611,39,712,411,1
20071011,610,810,211,610,9
20081011,91110,111,610,9
200910,912,311,610,81211,4
20109,812,511,11012,311,1
20111012,711,49,912,511,2
201210,912,611,810,912,511,7
201310,412,711,610,412,611,5
201411,515,113,311,615,113,3
201511,714,813,311,814,813,3
201611,916,414,211,916,414,2
201712,515,313,912,515,213,9
201812,816,714,812,916,714,8
2019131614,513,116,114,6
202012,315,213,812,315,413,8

Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

  • * De gegevens zijn gestandaardiseerd naar de Nederlandse bevolking van 2020
  • (on)gestand.= (on)gestandaardiseerd
  • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

Stijging in obesitas bij volwassenen

Het percentage volwassen Nederlanders met obesitas is sinds 1990 meer dan verdubbeld. Deze stijging in obesitas is significant voor zowel mannen, vrouwen als de totale groep. De cijfers zijn gebaseerd op zelfrapportage van lengte en gewicht.

Gestandaardiseerd versus ongestandaardiseerd

Bij de zichtbare gestandaardiseerde percentages is er rekening gehouden met veranderingen in omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking. De gestandaardiseerde percentages kunnen afwijken van de ongestandaardiseerde percentages. De gestandaardiseerde percentages zijn gecorrigeerd naar de omvang en leeftijdsverdeling van een standaardpopulatie. Bij ongestandaardiseerde cijfers is geen rekening gehouden met veranderingen in de bevolking. Deze ongestandaardiseerde cijfers zijn ook in de grafiek opgenomen en kunnen naar wens geselecteerd worden.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

21-07-2021

Trend overgewicht kinderen

Trend kinderen met overgewicht 1990-2020

4-17 jaar
Jaarjongens gestand.*meisjes gestand.*totaal gestand.*jongens ongestand.meisjes ongestand.totaal ongestand.
199014,111,612,913,911,412,7
199112,114,413,211,714,413
199211,113,11211,11312,1
199311,313,512,41113,412,2
199412,313,112,712,513,212,8
19959,310,69,99,410,710
199612121212,212,312,3
199712,713,613,113,113,713,4
199812,511,912,212,612,112,4
199911,611,211,411,811,411,6
200011,711,411,511,711,511,6
200111,2131211,41312,2
200213,410,712,113,310,812
200312,311,912,112,311,611,9
200412,813,713,312,913,913,4
200512,1141312,11413
200611,712,111,911,812,212
200711,711,611,711,611,611,6
200814,511,913,214,811,913,4
200913,2151413,614,814,1
201014,312,213,314,312,113,2
201113,311,712,513,311,812,5
201213,910,812,413,910,612,3
201311,511,911,711,511,711,6
201411,312,71211,312,611,9
20151211,311,711,911,311,6
20161314,313,613,114,313,6
201713,413,713,613,413,613,5
201811,212,411,811,412,511,9
201912,713,212,912,613,413
20201612,414,216,212,514,4

Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

  • * De gegevens zijn gestandaardiseerd naar de Nederlandse bevolking van 2020
  • (on)gestand.= (on)gestandaardiseerd
  • De BMI-grenswaarden van overgewicht en obesitas van kinderen en jongeren wijken af van die van volwassenen, zie Definities.
  • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

Nauwelijks veranderingen in overgewicht bij kinderen

Bij de totale groep kinderen en jongeren met overgewicht is geen stijgende of dalende trend te zien tussen 1990 en 2020. Dit geldt zowel voor zowel jongens als meisjes. Wel zijn er veranderingen in de specifieke leeftijdsgroepen (zie trends naar leeftijd). Dit blijkt uit zelfgerapporteerde metingen van lengte en gewicht van het CBS. Er zijn geen recente gemeten cijfers om deze trend mee te verifiëren.

Gestandaardiseerd versus ongestandaardiseerd

Bij de zichtbare gestandaardiseerde percentages is er rekening gehouden met veranderingen in omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking. De gestandaardiseerde percentages kunnen afwijken van de ongestandaardiseerde percentages. De gestandaardiseerde percentages zijn gecorrigeerd naar de omvang en leeftijdsverdeling van een standaardpopulatie. Bij ongestandaardiseerde cijfers is geen rekening gehouden met veranderingen in de bevolking. Deze ongestandaardiseerde cijfers zijn ook in de grafiek opgenomen en kunnen naar wens geselecteerd worden.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

21-07-2021

Trend obesitas kinderen

Trend kinderen met obesitas 1990-2020

4-17 jaar
Jaarjongens gestand.*meisjes gestand.*totaal gestand.*jongens ongestand.meisjes ongestand.totaal ongestand.
19904,32,93,64,22,93,5
19911,41,51,51,41,51,4
199222,92,42,12,82,4
199333,63,32,93,53,2
19943,13,13,13,33,23,2
19952,32,52,42,32,62,5
19961,43,72,51,542,8
19973,62,93,33,833,4
19983,12,42,83,12,62,9
19992,62,72,62,72,82,7
20002,52,52,52,52,62,5
200132,82,932,82,9
20023,52,63,13,52,73,1
200332,9332,82,9
20043,23,63,43,23,83,5
200523,42,723,52,7
20061,82,82,31,82,82,3
20072,72,22,52,72,22,5
20082,93,1333,13,1
20091,83,22,51,93,12,5
20103,23,13,13,233,1
20112,91,92,42,91,92,4
201232,32,632,32,6
201322,82,41,92,72,3
20143,13,63,33,13,63,3
20153,12,933,12,93
20162,13,42,72,13,22,7
20172,33,32,82,33,32,8
20182,42,72,52,52,72,6
20191,82,42,11,72,52,1
20202,62,52,62,52,52,5

Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

  • * De gegevens zijn gestandaardiseerd naar de Nederlandse bevolking van 2020
  • (on)gestand.= (on)gestandaardiseerd
  • De BMI-grenswaarden van overgewicht en obesitas van kinderen en jongeren wijken af van die van volwassenen, zie Definities.
  • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

Nauwelijks veranderingen in obesitas bij kinderen

Bij de totale groep kinderen en jongeren met obesitas is geen stijgende of dalende trend te zien tussen 1990 en 2020. Dit geldt zowel voor jongens als voor meisjes. Wel zijn er veranderingen in de specifieke leeftijdsgroepen (zie trends naar leeftijd). Dit blijkt uit zelfgerapporteerde metingen van lengte en gewicht van het CBS. Er zijn geen recente gemeten cijfers om deze trend mee te verifiëren.

Gestandaardiseerd versus ongestandaardiseerd

Bij de zichtbare gestandaardiseerde percentages is er rekening gehouden met veranderingen in omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking. De gestandaardiseerde percentages kunnen afwijken van de ongestandaardiseerde percentages. De gestandaardiseerde percentages zijn gecorrigeerd naar de omvang en leeftijdsverdeling van een standaardpopulatie. Bij ongestandaardiseerde cijfers is geen rekening gehouden met veranderingen in de bevolking. Deze ongestandaardiseerde cijfers zijn ook in de grafiek opgenomen en kunnen naar wens geselecteerd worden.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

21-07-2021

Trend overgewicht kinderen naar leeftijd

Trend kinderen met overgewicht naar leeftijd 1990-2020

4-17 jaar
jaar4-11 jaar gestand.*12-17 jaar gestand.*4-17 jaar gestand.*4-11 jaar ongestand.12-17 jaar ongestand.4-17 jaar ongestand.
199016,78,112,916,6812,7
199117,58,113,217,27,913
199214,29,41214,29,412,1
199315,28,712,415,28,612,2
199417,27,212,717,47,112,8
199511,77,89,911,97,710
199615,77,612167,412,3
199716,5913,116,69,113,4
199815,58,212,215,78,312,4
1999156,911,415,16,911,6
200014,28,211,514,28,111,6
200114,78,91214,79,112,2
2002158,612,114,98,612
200315,87,612,115,67,711,9
200416,69,113,316,99,113,4
200515,79,81315,89,813
200614,4911,914,5912
200711,811,311,711,911,311,6
200815,410,913,215,510,913,4
200916,511,31416,511,314,1
201013,313,113,313,313,113,2
201112,712,412,512,712,412,5
201212,412,312,412,412,312,3
201312,210,911,712,210,911,6
201411,612,41211,612,311,9
201512,21111,712,21111,6
201611,915,613,611,915,613,6
201713,41413,613,11413,5
201812,311,411,812,311,511,9
201911,614,612,911,714,513
202012,616,214,212,816,314,4

Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

  • * De gegevens zijn gestandaardiseerd naar de Nederlandse bevolking van 2020
  • (on)gestand.= (on)gestandaardiseerd
  • De BMI-grenswaarden van overgewicht en obesitas van kinderen en jongeren wijken af van die van volwassenen, zie Definities.
  • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

Verschillen in trends in overgewicht bij kinderen en jongeren

In de totale groep kinderen en jongeren van 4 tot en met 17 jaar is geen stijgende of dalende trend in overgewicht te zien tussen 1990 en 2020. Voor de afzonderlijke leeftijdsgroepen is dat anders. Tussen 1990 en 2020 laat de groep 4- tot en met 11-jarigen een significante daling zien in overgewicht bij zowel jongens, meisjes als totaal. De groep 12- tot en met 17-jarigen laten echter een significante stijging zien in overgewicht, zowel bij jongens, meisjes als totaal.

Gestandaardiseerd versus ongestandaardiseerd

Bij de zichtbare gestandaardiseerde percentages is er rekening gehouden met veranderingen in omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking. De gestandaardiseerde percentages kunnen afwijken van de ongestandaardiseerde percentages. De gestandaardiseerde percentages zijn gecorrigeerd naar de omvang en leeftijdsverdeling van een standaardpopulatie. Bij ongestandaardiseerde cijfers is geen rekening gehouden met veranderingen in de bevolking. Deze ongestandaardiseerde cijfers zijn ook in de grafiek opgenomen en kunnen naar wens geselecteerd worden.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

21-07-2021

Trend obesitas kinderen naar leeftijd

Trend kinderen met obesitas naar leeftijd 1990-2020

4-17 jaar
jaar4-11 jaar gestand.*12-17 jaar gestand.*4-17 jaar gestand.*4-11 jaar ongestand.12-17 jaar ongestand.4-17 jaar ongestand.
19905,31,53,65,31,43,5
19912,60,21,52,50,11,4
19924,10,42,44,10,42,4
19934,71,53,34,71,43,2
19945,30,53,15,50,43,2
19953,41,22,43,51,22,5
19964,40,52,54,60,52,8
19975,40,73,35,40,73,4
19984,40,82,84,50,92,9
19994,30,52,64,30,52,7
20003,712,53,712,5
20014,41,12,94,41,12,9
20024,81,13,14,813,1
20034,41,134,31,22,9
20044,61,93,44,81,93,5
20053,71,42,73,81,42,7
20063,40,92,33,50,92,3
20072,922,52,922,5
20083,62,333,72,33,1
20093,31,42,53,41,42,5
20103,42,83,13,42,83,1
20112,91,82,42,91,82,4
201232,22,632,22,6
20132,91,72,42,81,72,3
20143,33,43,33,23,43,3
20153,8233,923
20162,62,82,72,62,82,7
20173,32,22,83,32,22,8
20183,31,82,53,31,82,6
20191,92,32,11,92,32,1
20202,72,32,62,72,32,5

Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

    • * De gegevens zijn gestandaardiseerd naar de Nederlandse bevolking van 2020
    • (on)gestand.= (on)gestandaardiseerd
    • De BMI-grenswaarden van overgewicht en obesitas van kinderen en jongeren wijken af van die van volwassenen, zie Definities.
    • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

    Verschillen in trends in obesitas bij kinderen en jongeren

    In de totale groep kinderen en jongeren van 4 tot en met 17 jaar is geen stijgende of dalende trend in obesitas te zien tussen 1990 en 2020. Voor de afzonderlijke leeftijdsgroepen is dat anders. Tussen 1990 en 2020 laat de groep 4- tot en met 11- jarigen een significante daling zien in obesitas bij zowel jongens, meisjes als totaal. De groep 12- tot met 17-jarigen laat echter een significante stijging zien in obesitas, zowel bij jongens, meisjes als totaal.

    Gestandaardiseerd versus ongestandaardiseerd

    Bij de zichtbare gestandaardiseerde percentages is er rekening gehouden met veranderingen in omvang en leeftijdsverdeling van de bevolking. De gestandaardiseerde percentages kunnen afwijken van de ongestandaardiseerde percentages. De gestandaardiseerde percentages zijn gecorrigeerd naar de omvang en leeftijdsverdeling van een standaardpopulatie. Bij ongestandaardiseerde cijfers is geen rekening gehouden met veranderingen in de bevolking. Deze ongestandaardiseerde cijfers zijn ook in de grafiek opgenomen en kunnen naar wens geselecteerd worden.

    Meer informatie

    Experts en redactie

    Datum publicatie

    21-07-2021

    Trend overgewicht naar opleiding

    Trend in overgewicht naar opleiding 1999-2020

    25 jaar en ouder
    JaarLaagBi laag laagopgeleidBi hoog laag opgeleidMiddelbaarBi laag middelbaar opgeleidBi hoog middelbaar opgeleidHoogBi laag hoog opgeleidBi hoog hoog opgeleidTotaalBi laag totaalBi hoog totaal
    19994846,15038,936,741,133,230,53641,840,543,1
    200052,850,954,840,23842,532,930,335,644,242,945,5
    200151,949,953,941,839,54435,132,537,844,743,446
    200253,251,255,242,640,344,93431,236,845,243,846,5
    200354,652,656,643,24145,434,231,636,845,744,447
    200454,852,656,945,743,847,638,135,840,546,545,347,7
    20055250,153,944,442,246,634,932,337,545,34446,6
    200653,751,755,746,14448,333,931,436,446,144,847,3
    200752,650,554,743,841,546,133,230,635,844,743,446
    200854,152,156,246,444,148,636,233,838,746,745,448
    200956,854,159,545,442,648,236,13339,246,845,448,2
    201059,457,960,94947,250,840,338,542,150,549,651,5
    201158,65760,249,347,451,239,93841,850,549,451,5
    201258,957,160,650,248,45241,239,443,150,449,451,5
    201359,757,761,651,449,75340,138,241,950,349,351,4
    201458,756,460,954,952,956,843,841,546,152,851,654,1
    201562,159,864,353,951,955,941,33943,652,851,554,1
    201661,35963,654,15256,240,838,643,152,451,153,7
    201763,26165,553,151,255,141,23943,352,25153,4
    201862,560,364,857,055,158,840,738,842,753,352,154,5
    201961,759,56455,95457,9424044,15351,854,2
    202060,858,363,456,354,158,543,040,845,25351,754,3

    Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

    • Bi laag en hoog: ondergrens en bovengrens 95% betrouwbaarheidsinterval
    • Laag opleidingsniveau = basisonderwijs, vmbo, eerste 3 leerjaren van havo/vwo of de assistentenopleiding (mbo-1).
    • Middelbaar opleidingsniveau = bovenbouw van havo/vwo, basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4).
    • Hoog opleidingsniveau = hbo of wo.
    • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

    Percentage met overgewicht gestegen in alle opleidingsgroepen

    Het percentage mensen met overgewicht is tussen 1999 en 2020 gestegen voor alle opleidingsgroepen. Uit de trendanalyse volgt een stijging van 13 procentpunt voor mensen met een lage opleiding, 18 procentpunt voor middelbaaropgeleiden en 10 procentpunt voor hoogopgeleiden.

    Het percentage mensen met overgewicht steeg tussen 1999 en 2020 verhoudingsgewijs sneller voor mensen met een middelbare opleiding (stijging van 45%), dan voor mensen met een hoge opleiding (28%). Na correctie voor de relatieve opleidingspositie, is te zien dat overgewicht minder snel stijgt naarmate mensen hoger opgeleid zijn.

    Meer informatie

    Experts en redactie

    Datum publicatie

    09-09-2021

    Trend obesitas naar opleiding

    Trend in obesitas naar opleiding 1999-2020

    25 jaar en ouder
    JaarLaagBi laag laagopgeleidBi hoog laag opgeleidMiddelbaarBi laag middelbaar opgeleidBi hoog middelbaar opgeleidHoogBi laag hoog opgeleidBi hoog hoog opgeleidTotaalBi laag totaalBi hoog totaal
    199912,210,913,56,85,77,95,13,86,48,98,19,6
    200013,211,914,57,36,18,55,64,36,99,58,810,3
    200113,41214,78,87,510,15,34,16,6109,210,8
    200213,612,214,98,16,89,46,24,87,7109,210,8
    200314,613,2169,27,910,56,357,710,79,911,6
    200415,213,716,810,59,411,775,88,311,110,311,8
    200514,813,416,210,18,711,46,55,17,911,210,412
    200616,414,917,911,29,812,66,257,51211,112,8
    200716,715,218,310,59,111,96,14,87,411,911,112,8
    200816,314,817,810,18,711,46,95,68,211,710,812,5
    200917,315,219,311,39,513,17,35,6912,511,613,4
    201016,615,517,811,510,312,66,75,77,61211,412,7
    201116,615,417,8119,812,26,65,77,611,911,312,6
    201217,616,31912,811,61476,1812,71213,4
    201318,216,719,812,411,313,56,75,87,712,311,613
    201418,516,720,31513,616,497,710,414,313,415,2
    201520,118,32214,41315,88,87,510,214,513,615,4
    201621,619,723,515,413,916,98,67,39,915,314,416,2
    201721,419,523,315,51416,98,67,49,815,114,216
    201821,419,523,317,716,219,19,78,610,916,215,417,1
    201921,819,823,716,415,017,99,78,510,915,714,816,6
    202020,818,723,016,214,517,88,57,39,814,913,915,8

    Bron: CBS Gezondheidsenquête (tot en met 2013); daarna Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

    • Bi laag en hoog: ondergrens en bovengrens 95% betrouwbaarheidsinterval
    • Laag opleidingsniveau = basisonderwijs, vmbo, eerste 3 leerjaren van havo/vwo of de assistentenopleiding (mbo-1).
    • Middelbaar opleidingsniveau = bovenbouw van havo/vwo, basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4).
    • Hoog opleidingsniveau = hbo of wo.
    • De dataverzameling van de Gezondheidsenquête was in 2020 verstoord door de Covid-19-pandemie. Ook hebben de pandemie en de bijbehorende maatregelen mogelijk de leefstijl van de respondenten beïnvloed. Zie de verantwoording voor meer informatie.

    Percentage mensen met obesitas gestegen in alle opleidingsgroepen

    Het percentage mensen met obesitas is tussen 1999 en 2020 gestegen in alle opleidingsgroepen. Uit de trendanalyse volgt een stijging van 9 procentpunt voor mensen met een lage opleiding, 10 procentpunt voor middelbaaropgeleiden en 4 procentpunt voor hoogopgeleiden.

    Het percentage mensen met obesitas steeg tussen 1999 en 2020 verhoudingsgewijs sneller voor mensen met een middelbare opleiding (126%), dan voor mensen met een hoge opleiding (67%). Na correctie voor de relatieve opleidingspositie, is een vergelijkbaar patroon te zien.

    Meer informatie

    Experts en redactie

    Datum publicatie

    09-09-2021

    Verantwoording

    Definities

    • Wat is overgewicht?

      Overgewicht en obesitas (ernstig overgewicht) zijn abnormale of buitensporige opeenhopingen van vet die de gezondheid kunnen beïnvloeden (WHO, 2018). Er zijn verschillende methoden om te bepalen of iemand overgewicht heeft. De body mass index (BMI) is de meest gebruikte maat om (ernstig) overgewicht te definiëren. De BMI is gebaseerd op de verhouding tussen lengte en gewicht. Het gewicht van iemand (in kilogram) gedeeld door het kwadraat van zijn lengte (in meters) geeft de body mass index in kg/m2. De BMI is ingedeeld in de categorieën ondergewicht, gezond gewicht en overgewicht. Overgewicht is onderverdeeld in matig overgewicht en ernstig overgewicht (obesitas). Naast de body mass index, geven de buikomvang en de huidplooidikte ook een goede indicatie voor de hoeveelheid opgeslagen vet. 

      Bronnen en literatuur

      Literatuur

      1. WHO. Factsheet Overweight and obesity. Vol 2018.; 2018. Bron

    • BMI grenswaarden voor volwassenen en kinderen

      De BMI grenswaarden voor overgewicht bij volwassenen zijn vastgesteld door de International Obesity Task Force (Cole et al., 2000). Voor kinderen en jongeren zijn er aparte grenswaarden. Deze zijn gespecificeerd naar leeftijd en geslacht. De tabel met grenswaarden bij volwassen staat hieronder. De tabellen met grenswaarden voor kinderen en jongeren zijn opgenomen in het artikel van Cole et al., 2000. 

      Internationale categorieën in lichaamsgewicht voor volwassenen naar BMI 

      Categorie

      Grenswaarden BMI (kg/m2)

      Ondergewicht

      <18,5

      Gezond gewicht

      18,5 - 25

      Overgewicht

      ≥25

      Matig overgewicht

      25 - 30

      Ernstig overgewicht (obesitas)

      ≥30

      Bron: WHO

      Bronnen en literatuur

      Literatuur

      1. Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey. BMJ. 2000;320(7244):1240-3. Pubmed
    Bronverantwoording

    • Tabel: Bronnen bij de cijfers over overgewicht

      Bron Indicator in VZinfo Gepresenteerde populatie VZinfo Meer informatie
      Leefstijlmonitor (LSM)/Gezondheidsenquête, voorheen POLS, gezondheid en welzijn Overgewicht totaal, matig overgewicht, ernstig overgewicht (obesitas) Nederlandse bevolking vanaf 4 jaar  LSM; Gezondheidsenquête; POLS, gezondheid en welzijn
      Gezondheidsmonitor Volwassenen GGD-en, CBS en RIVM Overgewicht totaal, ernstig overgewicht (obesitas) Nederlandse bevolking vanaf 18 jaar Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen GGD'en, CBS en RIVM; RIVM-StatLine
      Jeugd in Beeld van Nederlands Centrum Jeugdgezondheid Percentage kinderen met overgewicht Nederlandse bevolking rond de 2 jaar Jeugd in Beeld, Monitor Kansrijke Start 2019
      Eurostat Overgewicht totaal, matig overgewicht, ernstig overgewicht (obesitas) Europese bevolking vanaf 15 jaar Eurostat
      Health Behaviour in School/Aged Children (HBSC) Study Overgewicht Europese scholieren van 15 jaar HBSC Internationaal, Inchley et al., 2016

       

      Bronnen en literatuur

      Literatuur

      1. Inchley J, Currie D, Young T, Samdal O, Torsheim T, Augustson L, et al. Growing up unequal: gender and socioeconomic differences in young people’s health and well-being. Denemarken: World Health Organization; 2016. Bron

    • Aanvragen data voor wetenschappelijk onderzoek

      De Gezondheidsmonitor (doelgroep Volwassenen en Ouderen) is voor het eerst uitgevoerd in 2012 en opnieuw uitgevoerd in 2016 en 2020. De Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012 en Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 bevatten informatie over de gezondheid, sociale situatie en leefstijl van de Nederlandse bevolking van negentien jaar en ouder. De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020 bevat informatie over de Nederlandse bevolking van achttien jaar en ouder. De Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012 en de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 en 2020 zijn uitgevoerd door de GGD’en, CBS en RIVM. In 2012, 2016 en 2020 deden respectievelijk ruim 387.000 personen, 457.000 personen en 539.900 personen mee aan het grootschalige vragenlijstonderzoek. De Gezondheidsmonitor Jeugd 2015 en Gezondheidsmonitor Jeugd 2019 bevatten informatie over de gezondheid, sociale situatie en leefstijl van leerlingen in klas 2 en klas 4 van het voortgezet onderwijs. De Gezondheidsmonitor Jeugd 2015 en 2019 zijn uitgevoerd door de GGD’en en RIVM. In 2015 hebben bijna 97.000 leerlingen en 377 scholen deelgenomen aan deze monitor. In 2019 waren dit 171.192 leerlingen en 707 scholen.

      Meer informatie over de Gezondheidsmonitors vind u hier en hier en voor Gezondheidsmonitors Jeugd vindt u hier. Gewoonlijk kunt u bij het digitale loket Gezondheidsmonitors data of cijfers aanvragen uit de Gezondheidsmonitors voor onderzoek en beleid op zowel lokaal als landelijk niveau. Omdat het digitale loket tijdelijk niet bereikbaar is, kunt u een aanvraag indienen via monitorgezondheid.nl. Momenteel zijn de data en cijfers beschikbaar uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2012, Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 en uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2015, Gezondheidsmonitor Jeugd 2019. Data en cijfers uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020 zijn beschikbaar vanaf najaar 2021. Heeft u vragen of wilt u graag meer informatie over de aanvraag van cijfers of data uit de Gezondheidsmonitors? Stuur dan een e-mail.

    Methoden

    • Dataverzameling Gezondheidsenquête 2020

      In 2020 is de dataverzameling voor de Gezondheidsenquête verstoord door de COVID-19-pandemie. Ongeveer een half jaar was het niet mogelijk om aan huis interviews af te nemen. Daardoor kwam er tijdens die periode alleen via internet respons binnen. Om te corrigeren voor het wegvallen van de interviews aan huis is gebruik gemaakt van een aangepast weegmodel met tijdreeksmodellen. Hierdoor zijn de cijfers te vergelijken met de eerdere jaren. Meer informatie over het aangepaste weegmodel kunt u vinden in deze nota.
      De COVID-19-pandemie en de bijbehorende maatregelen hebben mogelijk invloed gehad op het gedrag en de gezondheid van de geïnterviewden. Het is belangrijk hier rekening mee te houden bij het interpreteren van de cijfers van 2020.

    • Zelfgerapporteerde versus gemeten gegevens

      Soms worden de gegevens over lichaamsgewicht en -lengte gemeten. Maar meestal zijn gegevens verzameld met behulp van vragenlijsten, waarin mensen zelf hun gewicht en lengte aangeven (zogenoemde zelfgerapporteerde gegevens). Gemeten gegevens zijn vaak betrouwbaarder dan zelfgerapporteerde gegevens. Als mensen zelf hun gewicht en lengte rapporteren, zijn zij geneigd om hun gewicht te onderschatten en hun lengte te overschatten. De cijfers kunnen daardoor een te gunstig beeld geven als het gaat over het aantal mensen met overgewicht (Viet et al., 2003; Connor Gorber S et al., 2007).

      Bronnen en literatuur

      Literatuur

      1. Viet AL, van den Hof S, Elvers LH, Ocké MC, Vossenaar M. Risicofactoren En GezondheidsEvaluatie Nederlandse Bevolking, een onderzoek op GGD'en (Regenboogproject). Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2003. Bron
      2. Connor Gorber S, Tremblay M, Moher D, Gorber B. A comparison of direct vs. self-report measures for assessing height, weight and body mass index: a systematic review. Obes Rev. 2007;8(4):307-26. Pubmed | DOI

    • Methoden en technieken

      Standaardisatie

      De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

      Indexatie

      Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

      Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

      Toetsing trends

      Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
      De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

    • Toetsing trends

      Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
      De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

    • Regionale verschillen: verschil in wijkcijfers

      Verschillende GGD’en hebben voor de Gezondheidsmonitor 2016 de steekproef opgehoogd om voldoende respondenten te hebben om cijfers op wijkniveau te kunnen presenteren. Omdat deze cijfers op een andere manier zijn berekend, kunnen ze afwijken van de cijfers die hier worden gepresenteerd. Niet alleen het onderliggende model is anders, ook het aantal achtergrondkenmerken dat wordt gebruikt verschilt; bij de RIVM schattingen wordt meer informatie over de bevolking gebruikt. Over het algemeen leiden de RIVM schattingen tot kleinere verschillen tussen gebieden dan de cijfers die verkregen zijn door middel van weegmethoden.

      Hieronder vindt u een lijstje van GGD'en met eigen wijkcijfers:

    • Regionale verschillen: Schattingen per wijk

      Aanleiding
      Vanwege de decentralisaties in het sociaal domein is steeds meer informatie nodig over gezondheid gerelateerde indicatoren op kleinere geografische niveaus. Daarom heeft het RIVM een model ontwikkeld om cijfers te kunnen berekenen op wijk- en buurtniveau op basis van de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen van GGD’en, CBS en RIVM. Ondanks dat de Gezondheidsmonitor een enorm databestand is, bevat het onvoldoende respondenten om met behulp van weegmethoden cijfers te berekenen voor alle wijken en buurten in Nederland. In 2012 zijn de eerste wijk- en buurtcijfers gepresenteerd. Op basis van de Gezondheidsmonitor 2016 zijn nieuwe cijfers berekend.

      Methode
      In het kader van de Gezondheidsmonitor zijn via vragenlijsten gegevens over gezondheid en leefstijl verzameld over volwassenen van 19 jaar en ouder. De ruim 457.000 deelnemers aan de Gezondheidsmonitor zijn anoniem in een beveiligde omgeving gekoppeld aan registratiebestanden van het CBS. Deze bestanden bevatten informatie over een reeks achtergrondkenmerken, zoals leeftijd, geslacht, herkomst, huishoudsamenstelling, opleidingsniveau, inkomen en woningtype. Er is een statistisch model gebruikt om de gezondheid en leefstijl te relateren aan deze achtergrondkenmerken. Ook wordt informatie uit de naastgelegen gebieden meegenomen. Door middel van deze relatie is het daarna mogelijk om voor alle volwassenen hun verwachte gezondheid en leefstijl te berekenen. De uitkomsten worden vervolgens gemiddeld over de betreffende wijk of buurt.

      Schattingen
      De cijfers op wijk- en buurtniveau moeten met voorzichtigheid worden gebruikt. Met het model wordt de werkelijkheid zo goed mogelijk benaderd, maar de cijfers blijven schattingen van de werkelijkheid. Daarom worden de uitkomsten ook als hele cijfers (dus zonder decimalen) gepresenteerd. 
      De cijfers uit de Gezondheidsmonitor die zijn verkregen met behulp van weegmethoden zijn echter ook een benadering van de werkelijkheid. De weging is nodig vanwege o.a. selectieve non-respons. Net zoals bij de berekeningen van de wijk- en buurtcijfers zijn de weegfactoren van het CBS ook gebaseerd op achtergrondkenmerken van de respondenten. 

      Verschil tussen cijfers
      Verschillende GGD’en hebben voor de Gezondheidsmonitor 2016 de steekproef opgehoogd om voldoende respondenten te hebben om cijfers op wijkniveau te kunnen presenteren. Omdat deze cijfers op een andere manier zijn berekend, kunnen ze afwijken van de cijfers die hier worden gepresenteerd. Niet alleen het onderliggende model is anders, ook het aantal achtergrondkenmerken dat wordt gebruikt verschilt; bij de RIVM schattingen wordt meer informatie over de bevolking gebruikt. Over het algemeen leiden de RIVM schattingen tot kleinere verschillen tussen gebieden dan de cijfers die verkregen zijn door middel van weegmethoden. 

      Let op: de gepresenteerde gemeentecijfers zijn berekend via de weegmethode van het CBS. De gepresenteerde wijk- en buurtcijfers zijn daardoor niet direct vergelijkbaar met deze gemeentecijfers.

      Grote aantallen nodig

      Voor het doen van dit soort schattingen zijn grote aantallen respondenten nodig. Het is dus niet zo dat het ontwikkelde model de Gezondheidsmonitors kan vervangen. Hoe meer respondenten er zijn, hoe minder er geschat hoeft te worden en hoe beter de cijfers zijn.

      Samenwerking
      De cijfers zijn berekend in het kader van het Strategisch Programma RIVM (SPR), een programma voor onderzoek, innovatie en kennisontwikkeling. Een werkgroep van epidemiologen van GGD’en en GGD GHOR NL is er bij betrokken. 

      Meer weten?
      Een uitgebreide toelichting op de gebruikte methode is beschreven in een artikel (van de Kassteele et al., 2017). Voor de cijfers van 2016 zijn enkele aanpassingen gedaan aan het model.

      Voor vragen kunt u contact opnemen met carolien.van.den.brink@rivm.nl.

      Bronnen en literatuur

      Literatuur

      1. van de Kassteele J, Zwakhals L, Breugelmans O, Ameling C, van den Brink C. Estimating the prevalence of 26 health-related indicators at neighbourhood level in the Netherlands using structured additive regression. International Journal of Health Geographics. 2017;(1). Bron | DOI

    • Inkomensklassen in kwintielen

      Het inkomen van een persoon is uitgedrukt door het gestandaardiseerd besteedbare huishoudensinkomen. Het besteedbare huishoudensinkomen is het totaal aan loon, winst en inkomen uit vermogen, vermeerderd met uitkeringen en toelagen en verminderd met premies en belastingen. Gecorrigeerd voor omvang en samenstelling van het huishouden levert dat vervolgens het gestandaardiseerd besteedbare huishoudensinkomen. De inkomensklassen van personen zijn bepaald aan de hand van de kwintielscore van het huishouden waartoe de persoon (respondent) behoort op basis van het gestandaardiseerd besteedbare huishoudensinkomen. De kwintielscore volgt uit een rangschikking naar oplopend inkomen van alle huishoudens in Nederland met een bekend inkomen, waarna vijf groepen huishoudens van gelijke omvang worden gevormd.

      • De laagste inkomensklasse wordt gevormd door personen met een inkomen van maximaal het 20%-percentiel (het eerste kwintiel).
      • De laag midden inkomensklasse wordt gevormd door personen met een inkomen tussen het 20%-percentiel en het 40%-percentiel (het tweede kwintiel).
      • De midden inkomensklasse wordt gevormd door personen met een inkomen tussen het 40%-percentiel en het 60%-percentiel (het derde kwintiel).
      • De hoog midden inkomensklasse wordt gevormd door personen met een inkomen tussen het 60%-percentiel en het 80%-percentiel (het vierde kwintiel).
      • De hoogste inkomensklasse wordt gevormd door personen met een inkomen van minimaal het 80%-percentiel (het vijfde kwintiel).