Overgewicht→Cijfers & Context→Huidige situatie

Bij de trend in het percentage volwassenen met overgewicht presenteert VZinfo zelfgerapporteerde gegevens van de POLS Gezondheidsenquête van het CBS (POLS, gezondheid en welzijn). Deze zelfgerapporteerde gegevens beslaan een langere periode dan de gemeten gegevens uit andere studies. De prevalentiecijfers in 2012 wijken iets af van de cijfers van de Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012, GGD'en, CBS en RIVM. De Gezondheidsmonitor combineert gegevens van de GGD'en met de CBS-Gezondheidsenquête. Voor de trendcijfers is alleen de gezondheidsenquête gebruikt omdat de cijfers dan goed vergelijkbaar zijn over de tijd.

Aanleiding
Vanwege de decentralisaties in het sociaal domein is steeds meer informatie nodig over gezondheid gerelateerde indicatoren op kleinere geografische niveaus. Daarom heeft het RIVM een model ontwikkeld om cijfers te kunnen berekenen op wijk- en buurtniveau op basis van de 387.195 respondenten van de Gezondheidsmonitor volwassenen 2012 van GGD’en, CBS en RIVM. Ondanks dat de Gezondheidsmonitor een enorm databestand is, bevat het onvoldoende respondenten om met behulp van weegmethoden cijfers te berekenen voor alle wijken en buurten in Nederland.

Methode
In het kader van de Gezondheidsmonitor zijn via vragenlijsten gegevens over gezondheid en leefstijl verzameld over volwassenen van 19 jaar en ouder. De deelnemers aan de Gezondheidsmonitor zijn anoniem in een beveiligde omgeving gekoppeld aan registratiebestanden van het CBS. Deze bestanden bevatten informatie over een reeks achtergrondkenmerken, zoals leeftijd, geslacht, herkomst, huishoudsamenstelling, inkomen en woningtype. Er is een statistisch model gebruikt om de gezondheid en leefstijl te relateren met deze achtergrondkenmerken. Ook wordt informatie uit de naastgelegen gebieden meegenomen. Door middel van deze relatie is het daarna mogelijk om voor alle volwassenen hun verwachte gezondheid en leefstijl te berekenen. De uitkomsten worden vervolgens gemiddeld over de betreffende wijk of buurt. Dit is gedaan voor 26 verschillende uitkomstmaten.

Schattingen
De cijfers op wijk- en buurtniveau moeten met voorzichtigheid worden gebruikt. Met het model wordt de werkelijkheid zo goed mogelijk benaderd, maar de cijfers blijven schattingen van de werkelijkheid. Daarom worden de uitkomsten ook als hele cijfers (dus zonder decimalen) gepresenteerd. 
De cijfers uit de Gezondheidsmonitor die zijn verkregen met behulp van weegmethoden zijn echter ook een benadering van de werkelijkheid. De weging is nodig vanwege o.a. selectieve non-respons. Net zoals bij de kleine-domeinschattingen zijn de weegfactoren van het CBS ook gebaseerd op achtergrondkenmerken van zowel de respondenten als van de gebieden waarin ze wonen. 

Verschil tussen cijfers
Verschillende GGD’en hebben voor de Gezondheidsmonitor 2012 de steekproef opgehoogd om voldoende respondenten te hebben om cijfers op wijkniveau te kunnen presenteren. Omdat deze cijfers op een andere manier zijn berekend, kunnen ze afwijken van de cijfers die hier worden gepresenteerd. Niet alleen het onderliggende model is anders, ook het aantal achtergrondkenmerken dat wordt gebruikt verschilt; bij de RIVM schattingen wordt meer informatie over de bevolking gebruikt. Over het algemeen leiden de RIVM schattingen tot kleinere verschillen tussen gebieden dan de cijfers die verkregen zijn door middel van weegmethoden. 

Grote aantallen nodig
Voor het doen van dit soort schattingen zijn grote aantallen respondenten nodig. Het is dus niet zo dat het ontwikkelde model de Gezondheidsmonitors kan vervangen. Hoe meer respondenten er zijn, hoe minder er geschat hoeft te worden en hoe beter de cijfers zijn!

Toekomst
In het najaar van 2016 zijn de gegevens van de Gezondheidsmonitor 2016 verzameld. We hopen op basis van opnieuw een groot databestand (456.179 respondenten) ook voor 2016 wijk- en buurtcijfers te kunnen berekenen. 

Samenwerking
De cijfers zijn berekend in het kader van het Strategisch Programma RIVM (SPR), een programma voor onderzoek, innovatie en kennisontwikkeling. Een werkgroep van epidemiologen van GGD’en en GGD GHOR NL is er bij betrokken. 

Meer weten?
Er is een wetenschappelijk artikel geschreven met een uitgebreide toelichting op de gebruikte methode. Zodra dat artikel gepubliceerd is, wordt de referentie hier gemeld. Voor vragen kunt u contact opnemen met carolien.van.den.brink@rivm.nl.

De RII (Relative Index of Inequality) is een odds ratio voor het verschil in overgewicht tussen de laagst- en de hoogstopgeleiden die rekening houdt met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus. Een RII > 1 betekent dat overgewicht meer voorkomt onder de laagst- dan onder de hoogstopgeleiden.

Zie methode voor een beschrijving van de analyse.

De RII (Relative Index of Inequality) is een odds ratio voor het verschil in obesitas tussen de laagst- en de hoogstopgeleiden die rekening houdt met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus. Een RII > 1 betekent dat obesitas meer voorkomt onder de laagst- dan onder de hoogstopgeleiden.

Zie methode voor een beschrijving van de analyse.

De RII (Relative Index of Inequality) is een odds ratio voor het verschil in overgewicht tussen de laagst- en de hoogstopgeleiden die rekening houdt met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus. Een RII > 1 betekent dat overgewicht meer voorkomt onder de laagst- dan onder de hoogstopgeleiden.

Zie methode voor een beschrijving van de analyse.

De RII trend (Trend in Relative Index of Inequality) vergelijkt de odds ratios voor het verschil in overgewicht tussen de laagst- en de hoogstopgeleiden tussen twee momenten in de tijd (bijvoorbeeld 1990 en 2012). Deze maat houdt daarbij tevens rekening met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus. Een RII trend < 1 betekent een afname in opleidingsverschillen in de betreffende periode.

De OR trend (Trend in Odds Ratio) is een maat voor het verschil in overgewicht tussen twee momenten in de tijd (bijvoorbeeld 1990 en 2012).  Een OR trend > 1 betekent een toename van het percentage mensen met overgewicht.

Zie methode voor een beschrijving van de analyse.

De RII (Relative Index of Inequality) is een odds ratio voor het verschil in obesitas tussen de laagst- en de hoogstopgeleiden die rekening houdt met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus. Een RII > 1 betekent dat obesitas meer voorkomt onder de laagst- dan onder de hoogstopgeleiden.

Zie methode voor een beschrijving van de analyse.

De RII Trend (Trend in Relative Index of Inequality) vergelijkt de odds ratios voor het verschil in obesitas tussen de laagst- en de hoogstopgeleiden tussen twee momenten in de tijd (bjjvoorbeeld 1990 en 2012). Deze maat houdt daarbij tevens rekening met de verdeling van mensen over de verschillende opleidingsniveaus. Een RII trend > 1 betekent een toename in opleidingsverschillen in de betreffende periode; een RII trend < 1 betekent een afname in opleidingsverschillen in de betreffende periode.

Zie methode voor een beschrijving van de analyse.

Een odds ratio is de verhouding van twee ‘odds’. Een odds is de kans dat een gebeurtenis (hier gezondheidsprobleem of leefstijl) zich voordoet in groep a (p) gedeeld door de kans dat een gebeurtenis zich niet voordoet in die groep (1-p), waarbij groep a de laagstopgeleiden zijn. De odds ratio is deze verhouding binnen groep a [p/(1-p)] gedeeld door dezelfde verhouding in groep b, de hoogstopgeleiden, [q/(1-q)]. De formule voor odds ratio is OR= [p/(1-p)] / [q/(1-q)]. De odds ratio is een moeilijk te interpreteren waarde. Een odds ratio zegt niets over kansverschillen maar over odds verschillen. Een odds ratio van bijvoorbeeld 2 staat dus niet voor een twee maal zo vaak vóórkomen van een gezondheidsprobleem of leefstijl onder de laagst- dan onder de hoogstopgeleiden en kun je niet interpreteren als "twee maal zo hoog". Dat laatste kan alleen als het gezondheidsprobleem of de leefstijl weinig voorkomt (prevalentie < ongeveer 10%).