Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Maag-, darm- en leveraandoeningen

Overzicht maag-, darm- en leveraandoeningen

In dit dossier maag-, darm- en leveraandoeningen (MDL-aandoeningen) worden per indicator cijfers gepresenteerd naar cluster van MDL-aandoeningen. Een toelichting op de clusterindeling staat in de verantwoording. Hieronder een overzicht van de gepresenteerde informatie in dit dossier. 

Indicator

Toelichting

Prevalentie

In 2017 waren er naar schatting ruim 3,7 miljoen personen met een MDL-aandoening bekend bij de huisarts. Ruim 626.000 personen ontvingen medisch-specialistische zorg voor een MDL-aandoening. Daarnaast zijn er in 2018 bijna 24.000 nieuwe gevallen van MDL-kanker gediagnosticeerd. Lees meer over de prevalentie van MDL-aandoeningen.

Sterfte

In 2017 zijn ruim 15.000 mensen overleden met als onderliggende doodsoorzaak een MDL-aandoening. Dat is ongeveer 10% van de totale sterfte in 2017. In dat zelfde jaar gingen er in totaal ruim 223.000 levensjaren verloren door MDL-aandoeningen. Lees meer over de sterfte van MDL-aandoeningen.

Arbeid

Het langdurig ziekteverzuim voor MDL-aandoeningen was 1485 gevallen in 2017. Dit is 0,4% van het totale verzuim. Vooral in de oudere leeftijdscategorieën wordt vaker verzuimd door een MDL-aandoening. Eind 2017 ontvingen ruim 26.000 mensen een arbeidsongeschiktheidsuitkering vanwege een MDL-aandoening. Dit betreft 3,3% van het totaal aantal uitkeringen. Lees meer over ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid van MDL-aandoeningen.

Kosten

De directe medische zorgkosten voor MDL-aandoeningen waren in 2015 bijna 3,3 miljard euro. Dit betreft ongeveer 3,8% van de uitgaven binnen CBS Zorgrekeningen. In de sectoren openbare zorg en preventie (15,6%) en ziekenhuis-, medisch specialistische zorg (8,2%) wordt relatief veel geld uitgegeven aan MDL-aandoeningen. Lees meer over zorguitgaven van MDL-aandoeningen.

Toekomst

In 2030 zal op basis van uitsluitend demografische ontwikkelingen ongeveer 10% meer personen met een MDL-aandoening bekend zijn bij de huisarts en 25% meer nieuwe gevallen van MDL-kanker. In 2040 zal dit oplopen tot respectievelijk 14% en 35%. Lees meer over toekomstschatttingen van MDL-aandoeningen.

 

Verantwoording

Definities

  • Definitie maag-, darm- en leveraandoeningen

    Om vast te stellen hoeveel mensen in Nederland een maag-, darm- of leveraandoening hebben, is het eerst nodig om hier een definitie voor vast te stellen. Vervolgens kan dan worden vastgesteld welke afzonderlijke aandoeningen aangemerkt kunnen worden als maag-, darm- en leveraandoening.

    Geen uniforme definitie voor maag-, darm- en leveraandoeningen
    Er is geen uniforme definitie van maag-, darm- en leveraandoeningen. De Maag Lever Darm Stichting (MLDS) ziet de hele spijsvertering als haar werkgebied, waaronder de slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm, alvleesklier, lever en galwegen. In dit overzicht zijn chronische, oncologische, veel voorkomende aandoeningen en aandoeningen met een hoge impact aan deze spijsverteringsorganen meegenomen. In dit dossier maag-, darm- en leveraandoeningen zijn deze aandoeningen ingedeeld in zes clusters: drie clusters omvatten de (aandoeningen van) afzonderlijke organen (maag, darmen en lever), één cluster omvat infectieziekten en infestaties, er is één cluster met symptomen en één cluster met kanker per orgaan. Deze indeling is tot stand gekomen in overleg met de MLDS. De indeling is deels gebaseerd op een clustering van “samenwerkende” organen op volgorde van de spijsverteringsroute en deels op bestaande indelingen (ICD-10/ICPC-1). Vervolgens heeft het RIVM alle codes in relevante classificatiestelsels toegewezen aan één van de clusters of besloten om ze niet in dit overzicht mee te nemen. Hieronder staan de classificatiestelsels die zijn doorgelopen met vermelding van de gegevensbron waarvoor het stelsel gebruikt is.

    Classificatie

    Gegevensbron

    ICPC-1

    NIVEL Zorgregistratie eerste lijn

    ICD-10

    CBS - Doodsoorzakenstatistiek

    DBC’s Medisch Specialistische Zorg

    DIS Medisch Specialistische Zorg
    CAS – Classificaties voor Arbo en SV UWV – Uitvoering werknemersverzekeringen

     

    Voor kosten is aangesloten bij de indeling die wordt gehanteerd voor de Kosten van Ziektenstudie.

    Het RIVM is begonnen met de afbakening door in de ICD-10 en de ICPC-1 alle aandoeningen en symptomen weg te strepen die niet vallen onder de spijsvertering. De overgebleven aandoeningen zijn vervolgens intern besproken. Daar is toen de keuze gemaakt om aandoeningen in/aan de mond en speekselklieren buiten beschouwing te laten, maar aandoeningen rondom de anus wel mee te nemen.

    Enkele belangrijke keuzes die zijn gemaakt:

    • Aandoeningen worden alleen geïncludeerd bij manifestatie in één van de doelorganen (de ziekte van Pfeiffer bijvoorbeeld niet);
    • Aandoeningen aan maag, lever en darmen als gevolg van letsels en uitwendige oorzaken laten we buiten beschouwing;
    • Perinatale en congenitale aandoeningen aan maag, lever en darmen laten we buiten beschouwing;
    • Endocriene ziekten, voedings- en stofwisselingsstoornissen laten we buiten beschouwing (NB; coeliakie valt hier niet onder)
    • Bij kankers aan maag, lever en darmen laten we secundaire maligniteiten (uitzaaiingen) buiten beschouwing;
    • Inflammatoire darmziekten (colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn) zijn onder de dikke darm gegroepeerd, hoewel de ziekte van Crohn ook elders in de darmen op kan spelen.

    Het hele proces van clustering van aandoeningen heeft plaatsgevonden in overleg met de MLDS. Zij hebben daarbij ook een externe expert geraadpleegd.

     

  • Definitie arbeidsongeschiktheid

    Als iemand langer dan 104 weken ziek is en hierdoor niet of alleen gedeeltelijk kan werken, wordt hij of zij (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt verklaard. Iemand die (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt is, kan namelijk als gevolg van ziekte of gebreken met gangbare arbeid niet meer hetzelfde verdienen als gezonde personen met soortgelijke opleiding en ervaring. Er zijn verschillende wetten/voorzieningen van kracht waarop een arbeidsongeschikte werknemer een beroep kan doen. De arbeidsongeschiktheidswetten gebruikt in dit dossier:

    Wet

    Definitie

    Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA)

    De wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) voorziet werknemers van een uitkering in geval zij arbeidsongeschikt raken. De wet is in werking getreden per 29 december 2005 en is van toepassing op personen die op of na deze datum voor het eerst een arbeidsongeschiktheidsuitkering toegekend krijgen. Er is een wachttijd van 104 weken. Het betreft dus mensen die ziek geworden zijn vanaf 1 januari 2004. De WIA kent twee soorten uitkeringen, de IVA en de WGA. De regeling Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten (IVA) verstrekt uitkeringen aan volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. De regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (WGA) verstrekt uitkeringen aan gedeeltelijk arbeidsongeschikten en niet-duurzaam volledig arbeidsongeschikten. De WIA is voor iedereen die ziek geworden is vanaf 1 januari 2004. Iedereen die voor die tijd ziek geworden is, valt onder de Wet arbeidsongeschiktheid (WAO) (UWV.nl).

    Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO)

    Iedereen die vóór 1 januari 2004 ziek is geworden, valt onder de Wet arbeidsongeschiktheid (WAO). De bepaling voor de mate van arbeidsongeschiktheid is vergelijkbaar met de WIA, maar er wordt niet naar de duurzaamheid gekeken. Bij de WAO krijgt men al een uitkering bij 15% arbeidsongeschiktheid (UWV.nl).

    Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen (WAZ)

    Beroepsbeoefenaren zonder werkgever, zoals zelfstandigen en hun meewerkende echtgenoten, moeten zelf maatregelen nemen om de financiële gevolgen af te dekken van arbeidsongeschiktheid. Beroepsbeoefenaren zonder werkgever konden tot 1 augustus 2004 een beroep doen op de Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen (WAZ). De minimale arbeidsongeschiktheid dient dan 25% te zijn (UWV.nl).

    Wet Werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong)

    De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) verstrekt in geval van arbeidsongeschiktheid uitkeringen aan degenen die vóór hun 17e levensjaar of als student arbeidsongeschikt zijn geworden. Per 1 januari 2010 is de nieuwe Wajong ingegaan. Jongeren met een langdurige ziekte of handicap krijgen intensieve begeleiding naar werk. Wajongers die geen mogelijkheden hebben op de arbeidsmarkt of die nog druk bezig zijn werk te vinden, ontvangen een (aanvullende) uitkering. Per 1 januari 2015 is de Participatiewet ingegaan en is de Wajong 2015 van toepassing. Alleen jonggehandicapten die nu en in de toekomst niet meer kunnen werken komen in aanmerking voor een uitkering van UWV als zij aan de voorwaarden voldoen. Jonggehandicapten die wel kunnen werken, krijgen van de gemeente een bijstandsuitkering als ze voldoen aan de voorwaarden en hulp bij het vinden van geschikt werk. De Wajongers die vóór 1 januari 2015 al een Wajong uitkering ontvingen, behouden deze uitkering bij UWV (UWV.nl).

     

Bronverantwoording

  • Tabel: Bronnen bij de cijfers over maag-, darm- en leveraandoeningen

    Bron

    Indicator in VZinfo

    Gepresenteerde populatie

    Meer informatie

    Nivel Zorgregistraties eerste lijn

    Jaarprevalentie, aantal nieuwe gevallen

    Nederlandse bevolking

    NZR

    Nederlandse Kanker Registratie

    Jaarprevalentie, aantal nieuwe gevallen

    Nederlandse bevolking

    NKR

    DBC Informatie Systeem

    Jaarprevalentie

    Nederlandse bevolking

    DIS

    CBS Doodsoorzakenstatistiek

    Aantal sterfgevallen en verloren levensjaren

    Nederlandse bevolking

    CBS

    ArboNed

    Prevalentie, aantal nieuwe gevallen van ziekteverzuim

    Werknemers in Nederland

    Arboned.nl

    Humantotalcare.nl

    UWV

    Aantal uitkeringen WAO, WIA, WAZ en Wajong

    Nederlandse bevolking

    PIAV

    UWV.nl

    Kosten van Ziektenstudie

    Zorguitgaven

    Nederlandse bevolking

    Kosten van Ziekten database

  • Vektis-bestanden van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

    Voor het schatten van het aantal mensen dat medisch specialistische somatische zorg voor een MDL-aandoening ontving in 2017, is gebruik gemaakt van Vektis-bestanden van de NZa. Deze zijn gebaseerd op Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s). DBC’s leveren informatie over de diagnose en behandeling die een patiënt krijgt binnen een vastgestelde periode (CBS, 2013). Hiermee vormen ze de basis voor de declaratie van geleverde zorg bij zorgverzekeraars. De gegevens zijn afkomstig van ziekenhuizen, zelfstandige behandelcentra of een andere (categorale) instelling, waarbij de zorg wordt uitgevoerd door of onder toezicht van een medisch specialist. Schattingen zijn gebaseerd op het aantal personen dat in 2017 op enig moment een openstaand zorgtraject had (lopende DBC’s). Het aantal unieke personen is geteld per diagnose en voor het totaal MDL-aandoeningen, dat betekent dat personen slechts eenmaal zijn meegeteld.

Andere websites over Maag-, darm- en leveraandoeningen