Kwaliteit drinkwater
Metingen en normoverschrijdingen per groep van parameters 2019
Parameter |
Aantal metingen |
Aantal overschrijdingen |
Percentage overschrijdingen |
---|---|---|---|
Microbiologische parameters |
61.838 |
103 |
0,17 |
Chemische parameters |
81.929 |
9 |
0,01 |
Indicatorparameters |
472.781 |
543 |
0,11 |
Totaal |
616.548 |
655 |
0,11 |
Bron: ILT, 2020
- De tabel is gebaseerd op alleen die parameters waarbij normoverschrijdingen zijn geconstateerd. De overige parameters zijn buiten beschouwing gelaten.
Drinkwater in Nederland voldoet aan kwaliteitsnormen
Het drinkwater in Nederland voldoet aan de kwaliteitsnormen van het drinkwaterbesluit (ILT, 2020). Bij 99,9% van de ruim 600.000 metingen voldoet het drinkwater aan de gestelde normen. Dit blijkt uit de resultaten van de controles van de drinkwaterkwaliteit door de drinkwaterbedrijven in 2019. Jaarlijks wordt een beperkt aantal normoverschrijdingen gemeten. Het is mogelijk dat er een keer een onderdeel van de drinkwaterzuivering niet goed werkt of dat er een leiding kapot is. Hierdoor kan de kwaliteit van het drinkwater tijdelijk minder goed zijn meestal zonder direct gevaar voor de volksgezondheid. De metingen van de drinkwaterbedrijven aan het gezuiverde drinkwater en in het distributienet zijn erop gericht deze onvolkomenheden tijdig op te sporen.
Microbiologische verontreinigingen vooral door Escherichia coli
Bacteriële verontreinigingen in het drinkwater door bijvoorbeeld een besmetting of verontreiniging tijdens productie, opslag of transport bij het waterleidingbedrijf komen weinig voor (Versteegh & Dik, 2013; ILT, 2013; ILT, 2014; ILT, 2020). Een aantal keren per jaar treffen waterleidingbedrijven de darmbacteriën Escherichia coli (E. coli) en enterococcen aan in drinkwater. Deze darmbacteriën zijn indicatoren voor de aanwezigheid van verontreinigingen met menselijke of dierlijke uitwerpselen, zogenaamde fecale verontreinigingen, en dus voor de mogelijke aanwezigheid van ziekteverwekkende micro-organismen die in deze uitwerpselen aanwezig kunnen zijn. De norm voor de darmbacteriën E. coli en enterococcen is afwezigheid in 100 ml drinkwater. De normoverschrijdingen zijn meestal eenmalig en vormen meestal geen direct gevaar voor de volksgezondheid, maar geven aan dat er onvolkomenheden zijn bij de productie of de distributie van drinkwater (ILT, 2013). De normen uit het drinkwaterbesluit zijn zeer streng en gebaseerd op het voorzorgsprincipe. Verder treffen de drinkwaterbedrijven een enkele keer legionella-bacteriën in het afgeleverde water van een pompstation aan (Versteegh & Dik, 2013; ILT, 2013; ILT, 2014; ILT, 2019; ILT, 2020).
Chemische verontreinigingen veelal eenmalig
Het drinkwater kan ook chemisch verontreinigd zijn met zogeheten microverontreinigingen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om lood en (resten van) industriële chemicaliën, bestrijdingsmiddelen en geneesmiddelen. De concentratie van deze stoffen is zo laag dat het drinkwater veilig is. Een groot deel van de normoverschrijdingen voor chemische verontreiniging is eenmalig. Er is geen sprake van langdurige overschrijding en blootstelling. (ILT, 2020); meestal betreft het stoffen die geen directe relatie met de gezondheid hebben. Verder overschrijden bijvoorbeeld af en toe concentraties bestrijdingsmiddelen de drinkwaternorm voor bestrijdingsmiddelen van 0,1 µg/l. Dit kan bijvoorbeeld komen door een storing in het zuiveringsproces of door verontreiniging van grond- en/of oppervlaktewater (CBS, PBL, Wageningen UR, 2015; Staal et al., 2014; ILT, 2019). Ook geneesmiddelen komen incidenteel in zeer lage concentraties in drinkwater voor (Versteegh et al., 2007; Laak et al., 2015). De concentraties liggen een factor 1.000 lager dan de huidige richtwaarden voor drinkwater (Versteegh et al., 2007). De drinkwaterkwaliteit is door de aanwezigheid van geneesmiddelen momenteel niet in het geding, maar in de toekomst kan de kwaliteit van de drinkwaterbronnen door vergrijzing (meer medicijngebruik) en klimaatverandering (langdurige lage waterstanden) onder druk komen te staan (Moermond et al., 2016). Om te voorkomen dat geneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen in het drinkwater terecht komen, nemen drinkwaterbedrijven preventieve maatregelen of zetten extra en/of geavanceerde zuiveringstechnieken in (Moermond et al., 2016; Staal et al., 2014).
Sinds 2018 meer aandacht voor lood in drinkwater
De drinkwaterbedrijven controleren de hoeveelheid lood in het drinkwater aan de hand van het jaargemiddelde van alle in een distributiegebied geanalyseerde individuele monsters. In 2019 zijn voor deze gemiddelden de normen voor lood in drinkwater niet overschreden. Sinds 2018 staan ook de resultaten van de individuele loodmetingen in de ILT-rapportages. Van de in totaal 1797 individuele loodmetingen aan het tappunt in 2019 is in 21 gevallen een overschrijding gemeten van de drinkwaternorm van ≤10 μg/l. In 48 gevallen is de toekomstige norm van ≤5 μg/l overschreden. Deze individuele normoverschrijdingen zijn vrijwel altijd te herleiden tot de aanwezigheid van loden leidingen in oudere woningen. De eigenaren van deze woningen zijn verantwoordelijk voor het nemen van maatregelen (ILT, 2020).
Regelmatig industriële chemicaliën in bronnen van drinkwater
Met enige regelmaat worden lage concentraties industriële chemicaliën (PFOA, pyrazool en GenX) aangetroffen in de bronnen voor drinkwater. Dit leidt tot intensieve monitoring, innamestops en soms extra zuivering zodat het drinkwater betrouwbaar blijft. De concentraties PFOA en GenX in drinkwater zijn lager dan de richtwaarden voor deze stoffen in drinkwater (Versteegh & de Voogt, 2017; RIVM, 2016; RIVM, 2017). Bovendien zijn deze richtwaarden laag (0,087 microgram per liter voor PFOA en 0,15 microgram per liter voor GenX) (RIVM, 2016; RIVM, 2016; RIVM, 2017; Beekman et al., 2016).
Meting indicator parameters
Naast normen voor microbiologische en chemisch parameters zijn er ook normen voor indicatorparameters. Een aantal microbiologische parameters zoals E. coli en enterococcen zijn tegelijkertijd ook indicatoren voor fecale verontreiniging. Overschrijding van de norm voor indicatorparameters vormt geen direct gevaar voor de volksgezondheid, maar geeft aan dat er onvolkomenheden zijn bij de productie of de distributie van drinkwater. Ook het aantal en de omvang van deze overschrijdingen is gering (ILT, 2019).
Meer informatie
- Definities: Water
- Bronbeschrijving: Water
- RIVM website: Drinkwaterkwaliteit
- RIVM website: Loden leidingen
- Atlas van de Leefomgeving: Kaarten jonge kinderen in oude woningen, basisscholen en kinderdagverblijven
- RIVM website: Geneesmiddelen in het milieu
- RIVM website: PFOA
- RIVM website: GenX
- Compendium voor de leefomgeving: Bestrijdingsmiddelen in drinkwater
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Drinkwaterkwaliteit 2019. Den Haag: Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT); 2020. Bron
- De kwaliteit van het drinkwater in Nederland in 2011. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2013. Bron
- De kwaliteit van het drinkwater in Nederland in 2012. Utrecht: Inspectie Leefomgeving en Transport; 2013. Bron
- De kwaliteit van het drinkwater in Nederland in 2013. Utrecht: Inspectie Leefomgeving en Transport; 2014. Bron
- Drinkwaterkwaliteit 2018. Den Haag: Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ; 2019. Bron
- Bestrijdingsmiddelen in drinkwater, 1995-2014 (indicator 0277, versie 14 , 4 december 2015 ). Den Haag, Den Haag/Bilthoven, Wageningen : CBS, Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen UR; 2015. Bron
- Bestrijdingsmiddelen: gewasbeschermingsmiddelen en biociden. GGD Informatieblad medische milieukunde. RIVM Briefrapport 200112001/2014.. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2014. Bron
- Geneesmiddelen in drinkwater en drinkwaterbronnen. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2007. Bron
- Pharmaceuticals in the environment – science and policy. BTO. 2015;041. Bron
- Geneesmiddelen en waterkwaliteit. RIVM Rapport 2016-0111. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. Bron
- Risicoduiding en vóórkomen van FRD-903 in drinkwater en drinkwaterbronnen bij een selectie van drinkwaterwinningen in Nederland. RIVM Rapport 2017-0175. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2017. Bron
- BIJLAGE 2 bij brief 0150/2016 /M&V/EvS/AV aan IenM. Risicoschatting PFOA in drinkwater in het voorzieningengebied van twee locaties. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. Bron
- BIJLAGE 1 bij brief 097/2017/M&V/EvS/AV aan IenM. Risicoschatting FRD-903 in drinkwater in het voorzieningsgebied van drie oevergrondwaterproductielocaties.. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2017. Bron
- RIVM-brief. Brief 063/2016 DMG AV/afz Advies richtwaarde PFOA in drinkwater.. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. GoogleScholar
- RIVM-brief 0148/2016/M&V/EvS/AV. Advies richtwaarde drinkwater voor GenX technologie (FRD-903). . Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. Bron
- BIJLAGE BIJ BRIEF 0148/2016/M&V/EvS/AV. Derivation of a lifetime drinking-water guideline for 2,3,3,3-tetrafluoro-2-(heptafluoropropoxy)propanoic acid (FRD-903) – Revised version January 2017. . Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2017. Bron
- Evaluation of substances used in the GenX technology by Chemours, Dordrecht RIVM report 2016-0174. . Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. Bron
Gezondheidsgevolgen microbiologisch verontreinigd drinkwater
Nauwelijks gezondheidsklachten door micro-organismen in kraanwater
In 2019 gaf geen van de overschrijdingen van de wettelijke normen voor microbiologische verontreiniging aanleiding tot een bedreiging van de volksgezondheid (ILT, 2020). Er is vastgelegd dat minder dan 1 op de 10.000 personen een infectie mag oplopen als gevolg van het consumeren van drinkwater (infectierisico). De zuiveringsprocedures van de drinkwaterbedrijven zijn erop gericht deze norm te halen. Voor bepaalde micro-organismen, zoals virussen, Campylobacter en protozoa (onder meer Cryptosporidium en Giardia), is het niet mogelijk om concentraties te meten op het zeer lage niveau waarop blootstelling relevant is voor de gezondheid van de gebruiker. Door kennis over de verwijderingscapaciteit van de zuiveringsprocessen kunnen de drinkwaterbedrijven inschatten of de norm voor het infectierisico behaald wordt (risicoanalyse). Hoe deze risicoanalyse dient te worden uitgevoerd is vastgelegd in de Inspectierichtlijn “Analyse microbiologische veiligheid drinkwater”.
Inademen van legionella besmet water kan tot veteranenziekte leiden
Inademing van kleine waterdruppels die besmet zijn met legionella kan leiden tot longontsteking (ook wel bekend als veteranenziekte). Artsen melden jaarlijks ruim 300-400 gevallen van de veteranenziekte (Teirlinck et al., 2014). Het werkelijke aantal gevallen ligt waarschijnlijk hoger. Niet bij alle gevallen van longontsteking wordt uitgebreide diagnostiek ingezet en de verwekker van de longontsteking kan niet altijd achterhaald worden (von Baum et al., 2008). De legionellabacterie vermenigvuldigt zich bij een temperatuur van 25 tot 50°C vooral in stilstaand water, zoals in niet gebruikte leidingen. Wat de bijdrage van drinkwater is aan de ziektelast door legionella is onduidelijk. Ook andere bronnen, zoals koeltorens, whirlpools en potgrond spelen een rol bij infectie met de legionellabacterie.
Meer informatie
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Drinkwaterkwaliteit 2019. Den Haag: Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT); 2020. Bron
- Jaarrapportage Surveillance Respiratoire Infectieziekten 2013. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2014. Bron
- Community-acquired Legionella pneumonia: new insights from the German competence network for community acquired pneumonia. Clin Infect Dis. 2008;46(9):1356-64. Pubmed | DOI
Gezondheidsgevolgen chemisch verontreinigd drinkwater
Nauwelijks gezondheidsklachten door chemische verontreiniging van drinkwater
Gezondheidsklachten door het drinken van chemisch verontreinigd drinkwater komen nauwelijks voor. Dit komt doordat in Nederlands drinkwater slechts sporadisch chemische verontreinigingen worden aangetroffen (ILT, 2019). Deze zogeheten microverontreinigingen zoals industriële chemicaliën, bestrijdingsmiddelen en geneesmiddelen komen in zulke lage concentraties in drinkwater voor dat er geen risico’s zijn voor de gezondheid (CBS, PBL, Wageningen UR, 2015). Een fictieve casestudie laat zien dat een theoretische levenslange blootstelling aan zeven genotoxische stoffen in concentraties op de norm van het Drinkwaterbesluit kan resulteren in een ziektelast van 0,02 tot 3 Disability Adjusted Life Years (DALY’s) per miljoen personen per jaar, wat laag is in vergelijking met de ziektelast als gevolg van andere (milieu)factoren (de Jongste & van Wezel, 2012).
Risico op hoge blootstelling aan lood door loden leidingen
Bewoners van huizen met loden leidingen of met nieuwe leidingen die niet goed zijn doorgespoeld, kunnen via kraanwater meer lood binnen krijgen dan wat als veilig wordt beschouwd (Boon et al., 2019). Drinkwater dat wordt aangevoerd door loden leidingen, kan hoge concentraties lood bevatten (Slaats et al., 2014). In de periode 2014-2019 constateerden drinkwaterbedrijven bij 1,1% van in totaal 10.617 op lood geteste drinkwatermonsters een overschrijding van de drinkwaternorm van 10 µg/l. Bij 2,0% was sprake van overschrijding van de toekomstige norm van 5 µg/l. Deze verhoogde loodconcentraties zijn voornamelijk het gevolg van loden leidingen en loodhoudende kranen in de bemonsterde huizen (ILT, 2020). Ook in nieuwbouwwoningen (of huizen met nieuwe leidingen of kranen) kan in het begin lood in drinkwater aanwezig zijn. Dit komt doordat (onderdelen van) nieuwe leidingen en kranen de eerste maanden van gebruik nog metalen aan het water af kunnen geven (Wuijts et al., 2007; Dusseldorp et al., 2012; Gezondheidsraad, 2019). Naar schatting zijn er nog 100.000 tot 200.000 huizen met loden leidingen in Nederland (vooral huizen gebouwd voor 1960) en worden enkele tienduizenden jonge kinderen tot een jaar of zeven en enkele duizenden zwangere vrouwen via kraanwater aan hoge concentraties lood blootgesteld (Gezondheidsraad, 2019).
Hoge blootstelling aan lood gevaarlijk voor flesgevoede baby’s en zwangere vrouwen
Hoge blootstelling aan lood in drinkwater brengt risico’s met zich mee voor zuigelingen die flesvoeding krijgen, jonge kinderen tot een jaar of zeven en ongeborenen (via hun zwangere moeder). Lood kan bij jonge kinderen leiden tot een lager IQ en kan bij volwassenen een grotere kans op nierziekten of een hogere bloeddruk geven (Boon et al., 2019). De Gezondheidsraad adviseert om de resterende loden leidingen in oude huizen te saneren en in afwachting daarvan flessenwater te gebruiken voor de risicogroepen (Gezondheidsraad, 2019). Bij nieuwbouwhuizen wordt aangeraden voor de oplevering langdurig en tijdens de eerste drie maanden van bewoning dagelijks 's ochtends de kranen twee minuten te laten lopen (Wuijts et al., 2007; Dusseldorp et al., 2012; Gezondheidsraad, 2019).
Ook nitraat uit privé-drinkwaterputten gevaarlijk voor flesgevoede baby’s
In drinkwater dat wordt gewonnen uit privé-putten die grondwater als bron hebben, kunnen bestrijdingsmiddelen en nitraat aanwezig zijn. Een te hoge nitraatconcentratie kan bij flesgevoede zuigelingen tot nitraatvergiftiging leiden (Voedingscentrum - Nitraat en van Went-de Vries & Speijers, 1989). Een zeer beperkt aantal huishoudens haalt het drinkwater nog uit privé-putten.
Meer informatie
- Preventie en zorg: Drinkwater
- Kraandoorspoelen.nu (website van Vewin, de Nederlandse vereniging van Drinkwaterbedrijven)
- RIVM website: Loden leidingen
- RIVM website: Eigen winningen
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Drinkwaterkwaliteit 2018. Den Haag: Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) ; 2019. Bron
- Bestrijdingsmiddelen in drinkwater, 1995-2014 (indicator 0277, versie 14 , 4 december 2015 ). Den Haag, Den Haag/Bilthoven, Wageningen : CBS, Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen UR; 2015. Bron
- Toepassing DALY-concept voor chemische verontreinigingen in drinkwater beperkt. H2O. 2012;8. Bron
- Loodinname via kraanwater. Blootstellingsschatting en risicobeoordeling voor diverse risicogroepen. RIVM Briefrapport 2019-0090. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2019. Bron
- Lood, koper en nikkel in het Nederlandse drinkwater aan de tap.; 2014. Bron
- Drinkwaterkwaliteit 2019. Den Haag: Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT); 2020. Bron
- Drinkwaterkwaliteit in nieuwbouwwoningen. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2007. Bron
- Lood in drinkwater – GGD-informatieblad medische milieukunde. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2012. Bron
- Loodinname via kraanwater. publicatienr. 2019/18. Den Haag: Gezondheidsraad; 2019. Bron
- Nitraat: effecten en normen voor de mens. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 1989;133:1015-20. Bron
Kwaliteit zwemwater
Beheerders controleren microbiologische kwaliteit officiële zwemlocaties
In Nederland kan op veel verschillende plaatsen worden gezwommen, maar het is raadzaam dit alleen op officieel aangewezen zwemwaterlocaties te doen. Een officiële zwemlocatie is een door provincies aangewezen plek voor zwemmen in oppervlaktewater, waar de beheerder van de zwemlocatie tijdens het badseizoen (van 1 mei tot 1 oktober) regelmatig de microbiologische waterkwaliteit controleert. Voor alle officiële zwemlocaties staat informatie over de microbiologische zwemwaterkwaliteit op Zwemwater.nl. De chemische kwaliteit van het water op officiële zwemlocaties wordt niet regelmatig gecontroleerd. Daarom gaat een deel van de informatie in onderstaande tekst over de kwaliteit van oppervlaktewater in het algemeen. Niet al het oppervlaktewater is een officiële zwemlocatie. Daarnaast kan oppervlaktewater als bron voor de drinkwaterproductie worden gebruikt en kan dus invloed hebben op de drinkwaterkwaliteit.
Ruim 90% zwemlocaties voldoet aan EU-normen voor microbiologische kwaliteit
De kwaliteit van het Nederlandse zwemwater is goed: in het zwemseizoen van 2019 voldeed 94,9% van de zwemlocaties in Nederland aan de gestelde minimumnormen voor de microbiologische kwaliteit van zwemwater. De afgelopen decennia is de zwemwaterkwaliteit in Nederland sterk verbeterd. Begin jaren ’90 voldeed minder dan de helft van de zwemlocaties aan de wettelijke eisen. Dit blijkt uit de zwemwaterrapportage van de Europese Unie (EEA, 2020). De zwemwaterkwaliteit op officiële zwemlocaties wordt vastgesteld aan de hand van bepalingen in de Zwemwaterrichtlijn van de Europese Unie (EU).
Totaal aantal zwemlocaties | Uitstekend | Minimaal voldoende | Slecht | Beoordeling niet mogelijk | |
---|---|---|---|---|---|
Kwaliteit | 724 | 74,2% | 94,9% | 3,3% | 1,8% |
Bron: EEA, 2020
Steeds minder bestrijdingsmiddelen en stikstof in oppervlaktewater
Bestrijdingsmiddelen en stoffen uit mest (zoals stikstof en fosfaat) komen steeds minder in oppervlaktewater voor. Dit komt door technische maatregelen bij rioolwaterzuiveringsinstallaties en door een daling van de uitstoot door voornamelijk landbouw (zie ook: De staat van ons water). Zo zijn de stikstofconcentraties in oppervlaktewater sinds de jaren 90 gedaald door onder meer verminderd gebruik van mest en een inperking van de periode waarin mest mag worden toegepast (Fraters et al., 2017). Het gebruik van meststoffen in de landbouw maakt het oppervlaktewater voedselrijker waardoor bij zonnig weer een sterke groei van algen (waaronder blauwalgen) kan optreden. Hoewel het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw de afgelopen decennia is gedaald, worden de milieukwaliteitsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater nog regelmatig overschreden (CBS, PBL, Wageningen UR, 2017; CBS, PBL, Wageningen UR, 2017).
Veilige concentratie in oppervlaktewater voor een aantal geneesmiddelen overschreden
In Nederland wordt de veilige concentratie in oppervlaktewater voor een aantal geneesmiddelen overschreden. Geneesmiddelresten komen na gebruik via het toilet in het rioolwater terecht. Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderen niet alle resten van geneesmiddelen uit rioolwater. Daardoor komen geneesmiddelenresten in het oppervlaktewater terecht. Er zijn ongeveer 2.000 werkzame stoffen in geneesmiddelen. Waterbeheerders hebben van circa 80 werkzame stoffen geïnventariseerd of ze daadwerkelijk in het oppervlaktewater voorkomen. Van die 80 stoffen zijn er 5 in hogere concentraties aangetroffen dan de concentratiegrens die veilig is voor waterorganismen. Dit betreft diclofenac (pijnstiller), azythromycine, clarithromycine en sulfamethoxazol (antibiotica) en carbamazepine (een anti-epilepticum) (Moermond et al., 2016).
Veel onzekerheid over blootstelling aan microplastics via oppervlaktewater
Ook microplastics komen op grote schaal in het milieu en oppervlaktewater voor. Microplastics zijn kleine vaste kunststofdeeltjes (kleiner dan 5 millimeter) en zijn slecht oplosbaar in water en niet afbreekbaar. Ze zijn onder meer afkomstig van cosmetica, verf, zwerfvuil, kleding en autobanden en kunnen direct of via rioolwater in het oppervlaktewater terecht komen (Verschoor et al., 2014). Metingen van microplastics in oppervlaktewater zijn schaars en het is onbekend in welke mate micro- en nanoplastics (plastic deeltjes kleiner dan 100 nanometer) worden verwijderd bij de bereiding van drinkwater uit het oppervlaktewater. Wel zijn er aanwijzingen dat microplastics kunnen ophopen via de mariene voedselketen en daardoor in voedsel terecht kunnen komen. Zo kunnen mensen via het eten van ‘seafood’ microplastics binnen krijgen. De onzekerheid over de blootstelling aan nanoplastics is nog veel groter dan voor microplastics (Gezondheidsraad, 2016).
Meer informatie
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- European Bathing Water Quality in 2019. Luxembourg: European Environmental Agency (EEA); 2020. Bron
- Waterkwaliteit in Nederland; toestand (20 12-2015) en trend (1992-20 15). Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2017. Bron
- Gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater, 2015 (indicator 0547, versie 05 , 8 juni 2017 ). . Den Haag, Den Haag/Bilthoven, Wageningen : CBS, Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen UR; 2017. Bron
- Afzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen, 2011-2015 (indicator 0015, versie 17 , 4 april 2017). . Den Haag, Den Haag/Bilthoven, Wageningen : CBS, Planbureau voor de Leefomgeving, Wageningen UR; 2017. Bron
- Geneesmiddelen en waterkwaliteit. RIVM Rapport 2016-0111. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2016. Bron
- Inventarisatie en prioritering van bronnen en emissies van microplastics. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2014. Bron
- Gezondheidsrisico’s van microplastics in het milieu. Den Haag: Gezondheidsraad; 2016. Bron
Gezondheidsgevolgen microbiologisch verontreinigd zwemwater
Ondanks goede zwemwaterkwaliteit jaarlijks gezondheidsklachten gerapporteerd
Ondanks de goede zwemwaterkwaliteit ontvangen provincies en GGD'en jaarlijks meldingen van gezondheidsklachten gerelateerd aan zwemmen in oppervlaktewater. Het RIVM inventariseert jaarlijks tijdens en na afloop van het zwemseizoen hoeveel en welke klachten gemeld zijn. Een korte rapportage hierover verschijnt bijna elk jaar in het Infectieziekten Bulletin (Schets & de Roda Husman, 2017). Er blijkt een sterke relatie te bestaan tussen het aantal meldingen in een zwemseizoen en het weer gedurende de zomervakantie. In warme zomers wordt meer gezwommen en bovendien komen in warmer water meer ziekteverwekkers voor. De precieze bijdrage van zwemwater aan het vóórkomen van infectieziekten is niet bekend. Omdat niet alle klachten worden gemeld, ligt het werkelijke aantal waarschijnlijk hoger dan het nu bekende aantal.
Voorbeelden van klachten door verontreinigd zwemwater
Verschillende soorten bacteriën (zoals Campylobacter), virussen (zoals norovirussen), parasitaire protozoa (zoals Cryptosporidium) en andere organismen (zoals blauwalgen) kunnen bij huidcontact of inslikken gezondheidsklachten veroorzaken. Huidklachten en maagdarmklachten komen het meest voor (Schets & de Roda Husman, 2017). Een voorbeeld is zwemmersjeuk, veroorzaakt door de larven van een parasiet van vogels, de platworm Trichobilharzia. Dit is de meest voorkomende gezondheidsklacht na zwemmen in oppervlaktewater in Nederland. Ook blauwalgen kunnen, naast onder andere maagdarm-, luchtweg- en oogklachten, huidklachten veroorzaken. De rechtstreekse relatie tussen gezondheidsklachten bij zwemmers en blootstelling aan blauwalgen is in Nederland nog nooit aangetoond (van Riel et al., 2007). Warm water vergroot de kans op oorklachten door een bacterie die van nature in oppervlaktewater voorkomt (Pseudomonas aeruginosa) (WHO, 2003). Verschillende typen adenovirussen en blauwalgen in oppervlaktewater kunnen oogklachten veroorzaken, maar deze worden niet veel gemeld (Schets et al., 2011).
Een ander voorbeeld van een infectie die mensen kunnen oplopen via zwemwater zijn infecties met de Leptospirosa bacterie (onder andere de ziekte van Weil). Het gaat jaarlijks om ongeveer twee tot zes gevallen (Schets et al., 2011). Sinds 2014 is het aantal meldingen van leptospirose gestegen. Mogelijk komt dit door een toename van ratten en muizen door milde winters in combinatie met een toename van waterrecreatie door warme zomers (Pijnacker et al., 2016). De bacterie is aanwezig in de urine van besmette ratten en kan via de slijmvliezen van mond, neus en ogen en via wondjes in de huid mensen besmetten. De bacterie kan griepachtige verschijnselen veroorzaken, de lever en nieren aantasten en tot geelzucht leiden.
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Gezondheidsklachten door recreatiewater in de zomers van 2014, 2015 en 2016 vooral veel kinderen met klachten. Infectieziekten Bulletin. 2017;28(6):188-194. Bron
- Gezondheidseffecten van blauwalgen. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 2007;151:1723-8. Bron
- Guidelines for safe recreational water environments Volume 1: Coastal and fresh waters. Geneva: World Health Organization; 2003. Bron
- Disease outbreaks associated with untreated recreational water use. Epidemiol Infect. 2011;139(7):1114-25. Pubmed | DOI
- Marked increase in leptospirosis infections in humans and dogs in the Netherlands, 2014. Euro Surveill. 2016;21(17). Pubmed | DOI
Gezondheidsgevolgen chemisch verontreinigd zwemwater
Geen gezondheidseffecten door chemische verontreiniging van zwemwater
De concentratie van chemische stoffen in zwemwater is vrijwel altijd zo laag dat hierdoor geen gezondheidseffecten optreden. Zo hebben voor een aantal gewasbeschermingsmiddelen de gemeten concentraties in oppervlaktewater geen nadelig effect op de volksgezondheid, omdat voor deze gewasbeschermingsmiddelen de concentraties lager zijn dan de gehaltes die bij dagelijks zwemmen zouden leiden tot 10% van de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) (van der Ree et al., 2011; Smit et al., 2011). De risico’s van microplastics voor de mens en het ecosysteem zijn grotendeels onbekend (Verschoor et al., 2014). Waarschijnlijk komen alleen microplastic deeltjes kleiner dan een tiende millimeter in het lichaam terecht. Wat hiervan de gevolgen zijn voor de gezondheid is niet bekend (Gezondheidsraad, 2016).
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Humane risico's van gewasbeschermingsmiddelen in zwemwater : Analyse van metingen in Provincie Zuid-Holland. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2011. Bron
- Risico's van imidacloprid in oppervlaktewater voor de mens. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2011. Bron
- Inventarisatie en prioritering van bronnen en emissies van microplastics. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2014. Bron
- Gezondheidsrisico’s van microplastics in het milieu. Den Haag: Gezondheidsraad; 2016. Bron