Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Ervaren gezondheid→Cijfers & Context→Huidige situatie

Cijfers & Context

Mannen voelen zich gezonder dan vrouwen

Regionaal & Internationaal

Zuid-Limburgers voelen zich het minst gezond

Kosten

Preventie & Zorg

Ervaren gezondheid

De ervaren gezondheid wordt slechter met de leeftijd

Van alle Nederlanders ervaart 79,3% de eigen gezondheid als (zeer) goed. Met het ouder worden neemt het aandeel mensen met een (zeer) goed ervaren gezondheid af. Van de kinderen en jongeren tot en met 17 jaar ervaart 95% een (zeer) goede gezondheid. Van de 75-plussers is dat nog maar 59%. Bij ouderen onderling is er een zwak verband tussen ervaren gezondheid en leeftijd (Kempen & Ormel, 1996; Hoeymans et al., 1997). Dat komt omdat veel ouderen vinden dat een slechtere gezondheid bij de leeftijd hoort. Ook vergelijken ouderen zich vaak met leeftijdsgenoten met een slechtere gezondheid (Cheng et al., 2007; Henchoz et al., 2008) of nemen zij andere aspecten van gezondheid mee in hun oordeel dan jongere ouderen (Simon et al., 2005; Peersman et al., 2012). Zo kunnen zij hun gezondheid toch als positief beoordelen. 
Bij kinderen jonger dan 12 jaar wordt de ervaren gezondheid beoordeeld door de ouders of verzorgers.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

19-09-2018

Ervaren gezondheid naar leeftijd en geslacht

Mannen voelen zich gezonder dan vrouwen

In alle leeftijdscategorieën voelen mannen zich iets gezonder dan vrouwen. Bij kinderen en jongeren tot en met 17 jaar zijn de verschillen minder duidelijk dan bij volwassenen. De man-vrouw verschillen bij volwassenen komen onder andere door verschillen in leefstijl en arbeidsparticipatie en door de manier waarop mannen en vrouwen tot een oordeel over de eigen gezondheid komen (Rohlfsen & Jacobs-Kronenfeld, 2014; Idler & Benyamini, 1997). Mannen denken vaker dan vrouwen aan problemen met functioneren wanneer zij hun gezondheid beoordelen (Simon et al., 2005; Peersman et al., 2012).

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

19-09-2018

Ervaren gezondheid naar opleiding

(Zeer) goed ervaren gezondheid naar geslacht, leeftijd en opleidingsniveau 2017

25 jaar en ouder
LaagMiddelbaarHoogTotaal
Mannen25-4482,587,091,587,0
Mannen45-6455,973,382,070,4
Mannen65+63,763,873,266,9
Vrouwen25-4468,277,988,578,2
Vrouwen45-6456,770,678,568,6
Vrouwen65+59,468,969,365,9

Bron: CBS Gezondheidsenquête

  • Laag onderwijsniveau = basisonderwijs, vmbo, eerste 3 leerjaren van havo/ vwo of de assistentenopleiding (mbo-1).
  • Middelbaar onderwijsniveau = bovenbouw van havo/ vwo, basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4)
  • Hoog onderwijsniveau =  hbo of wo

Hoogopgeleiden ervaren hun gezondheid als beter

De grafiek presenteert cijfers over 2017 naar opleiding, de verschillen zijn statistisch getoetst. Resultaten van deze toetsing zijn:

  • Bij zowel mannen als vrouwen ervaren relatief minder laagopgeleiden hun gezondheid als (zeer) goed vergeleken met hoogopgeleiden. Zo is dit voor laagopgeleide mannen van 45 tot 65 jaar 55,9% en voor hoogopgeleide mannen 82%. Bij vrouwen in diezelfde leeftijdscategorie is dit achtereenvolgens 56,7 en 78,5%.
  • Bij vrouwen ervaren minder laagopgeleiden hun gezondheid als (zeer) goed dan middelbaaropgeleiden in alle leeftijdscategorieën.
  • Alleen bij mannen van 45- tot 65 jaar en vrouwen van 25 tot 45 en 45 tot 65 jaar is het percentage mensen met een (zeer) goed ervaren gezondheid kleiner onder middelbaaropgeleiden dan onder hoogopgeleiden.

Verschillende verklaringen voor opleidingsverschillen

Opleidingsverschillen in ervaren gezondheid worden grotendeels verklaard door onderliggende gezondheidsproblemen die vaker voorkomen bij laagopgeleiden, zoals chronische aandoeningen en fysieke of mentale gezondheidsklachten (Simon et al., 2000). Daarnaast hebben chronische aandoeningen mogelijk een grotere impact op de ervaren gezondheid bij laagopgeleiden, hoewel recent onderzoek hier geen aanwijzingen voor gaf (Galenkamp et al., 2019). Ook kunnen opleidingsverschillen in ervaren gezondheid veroorzaakt worden doordat opleidingsgroepen een (gedeeltelijk) ander concept van gezondheid hanteren (Stronks et al., 2018).

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

24-01-2019

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. Simon JG, van de Mheen H, van der Meer JBW, Mackenbach JP. Socioeconomic Differences in Self-Assessed Health in a Chronically Ill Population: The Role of Different Health Aspects. Journal of Behavioral Medicine. 2000;23(5):399-420. Bron | DOI
  2. Galenkamp H, van Oers HAM, Kunst AE, Stronks K. Is quality of life impairment associated with chronic diseases dependent on educational level? European Journal of Public Health. 2019. Bron | DOI
  3. Stronks K, Hoeymans N, Haverkamp B, Hertog FRJden, van Bon-Martens MJH, Galenkamp H, et al. Do conceptualisations of health differ across social strata? A concept mapping study among lay people. BMJ Open. 2018;8(4):e020210. Bron | DOI

Ervaren gezondheid en risicofactoren

(Zeer) goed ervaren gezondheid en risicofactoren 2016

19 jaar en ouder
Percentage
Alleen alcohol85,9
Geen risicofactoren84,4
Roken en alcohol76,3
Alleen roken75,5
Alcohol en overgewicht72,4
Alleen overgewicht71,3
Roken, alcohol en overgewicht67,2
Roken en overgewicht66,4

Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen GGD-en, CBS en RIVM 

  • Roken: wel eens roken
  • Overmatig drinken: meer dan 21 glazen alcohol per week drinken (mannen) of meer dan 14 (vrouwen)
  • Overgewicht: BMI ≥ 25

Mensen die roken, drinken en  overgewicht hebben, voelen zich ongezonder

Van alle volwassenen boven de 19 jaar die zowel roken, als overmatig drinken en overgewicht hebben, ervaart 67% hun gezondheid als (zeer) goed. Bij volwassenen die niet roken, drinken of te zwaar zijn is dit percentage hoger, namelijk 84%. Vergeleken met de twee andere risicofactoren, is bij volwassenen met alleen overgewicht het percentage dat hun gezondheid als (zeer) goed ervaart het laagste, namelijk 71%. Bij volwassenen die alleen drinken, is het percentage dat zich gezond voelt het hoogst. Deze percentages zijn gebaseerd op zelfrapportage.

Meer informatie  

Experts en redactie

Datum publicatie

20-09-2019

Verantwoording

Definities

  • Ervaren gezondheid is oordeel over eigen gezondheid

    Ervaren gezondheid, ook wel subjectieve gezondheid of gezondheidsbeleving genoemd, weerspiegelt het oordeel over de eigen gezondheid. Ervaren gezondheid is een samenvattende gezondheidsmaat van alle relevante gezondheidsaspecten voor de persoon in kwestie.
    Deze onderliggende gezondheidsaspecten variëren per persoon, maar hebben vaak betrekking op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Voorbeelden zijn ziekten, lichamelijke beperkingen en handicaps, fitheid, vermoeidheid en depressieve gevoelens. Ook leefstijlfactoren, zoals voeding, roken en lichamelijke activiteit kunnen het oordeel over de eigen gezondheid mede bepalen: 'Ik wandel iedere dag, dus ik ben gezond'.

    Ervaren gezondheid gemeten met vraag over eigen gezondheid in het algemeen

    Ervaren gezondheid wordt gemeten met behulp van de enkelvoudige vraag: 'Hoe is over het algemeen uw gezondheidstoestand?' De vijf antwoordcategorieën zijn: zeer slecht, slecht, gaat wel, goed en zeer goed.  Bij kinderen jonger dan 12 jaar beantwoorden de ouders of verzorgers deze vraag. In Volksgezondheidenzorg.info zijn de antwoordcategorieën samengenomen tot de categorieën gezond (zeer goed of goed) en ongezond ((zeer) slecht of gaat wel). 

Bronverantwoording

  • Tabel: Bronnen bij de cijfers over ervaren gezondheid

    Bron Indicator in VZinfo Gepresenteerde populatie VZinfo Meer informatie
    Gezondheidsenquête, voorheen POLS, gezondheid en welzijn Goed ervaren gezondheid Nederlandse bevolking  Gezondheidsenquête, POLS, gezondheid en welzijn
    Gezondheidsmonitor Volwassenen GGD-en, CBS en RIVM Goed ervaren gezondheid Nederlandse bevolking vanaf 19 jaar Gezondheidsmonitor GGD'en, CBS en RIVM
    European Statistics of Income and Living Conditions (EU-SILC) survey Goed ervaren gezondheid Europese bevolking vanaf 16 jaar  EU-SILC survey

     

  • Aanvragen data voor wetenschappelijk onderzoek

    De Gezondheidsmonitor (doelgroep Volwassenen en Ouderen) is voor het eerst uitgevoerd in 2012. De Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012 en de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 bevatten informatie over de gezondheid, sociale situatie en leefstijl van de Nederlandse bevolking van negentien jaar en ouder. De Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012 en de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 zijn uitgevoerd door de GGD’en, CBS en RIVM. In 2012 en 2016 deden respectievelijk ruim 387.000 personen en 457.000 personen mee aan het grootschalige vragenlijstonderzoek. De Gezondheidsmonitor Jeugd 2015 bevat informatie over de gezondheid, sociale situatie en leefstijl van leerlingen in klas 2 en klas 4 van het voortgezet onderwijs. De Gezondheidsmonitor Jeugd is uitgevoerd door de GGD’en en RIVM. In totaal hebben bijna 97.000 leerlingen en 377 scholen deelgenomen aan deze monitor.

    Meer informatie over de Gezondheidsmonitors vind u hier. Bij het digitale loket Gezondheidsmonitors kunt u data of cijfers aanvragen uit de Gezondheidsmonitors voor onderzoek en beleid op zowel lokaal als landelijk niveau. Momenteel zijn de data en cijfers beschikbaar uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2012, Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 en uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2015. Heeft u vragen of wilt u graag meer informatie over de aanvraag van cijfers of data uit de Gezondheidsmonitors? Stuur dan een e-mail.

  • ECHI-indicator: Self-perceived health

    ECHI-indicatoren (European Core Health Indicators) worden gebruikt om de volksgezondheid in de EU te monitoren en te vergelijken. Volksgezondheidenzorg.info maakt bij de internationale vergelijkingen waar mogelijk gebruik van ECHI.

  • Ervaren gezondheid gemeten met vraag over eigen gezondheid in het algemeen

    Ervaren gezondheid wordt gemeten met behulp van de enkelvoudige vraag: 'Hoe is over het algemeen uw gezondheidstoestand?'. Bij kinderen jonger dan 12 jaar beantwoorden de ouders of verzorgers deze vraag. In de documenten van ervaren gezondheid zijn de antwoordcategorieën samengenomen tot de categorieën gezond (zeer goed of goed) en ongezond (minder dan goed ervaren gezondheid). De vraag is in de loop der jaren in verschillende vragenlijsten gesteld.

    Antwoordcategorieën ervaren gezondheid vóór en ná 2001.

    Hoe is over het algemeen uw gezondheidstoestand?

    Antwoorden tot en met 2000

    Antwoorden vanaf 2001

    zeer goed

    zeer goed

    goed

    goed

    gaat wel

    gaat wel

    soms goed en soms slecht

    slecht

    slecht

    zeer slecht

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. CBS-Gezondheidsenquête, CBS-GE. zorggegevens.nl
    2. POLS, Permanent Onderzoek Leefsituatie; module Gezondheid en Welzijn. zorggegevens.nl
    3. Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012, GGD'en, CBS en RIVM, Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012. zorggegevens.nl
Methoden

  • Regionale verschillen: verschil in wijkcijfers

    Verschillende GGD’en hebben voor de Gezondheidsmonitor 2016 de steekproef opgehoogd om voldoende respondenten te hebben om cijfers op wijkniveau te kunnen presenteren. Omdat deze cijfers op een andere manier zijn berekend, kunnen ze afwijken van de cijfers die hier worden gepresenteerd. Niet alleen het onderliggende model is anders, ook het aantal achtergrondkenmerken dat wordt gebruikt verschilt; bij de RIVM schattingen wordt meer informatie over de bevolking gebruikt. Over het algemeen leiden de RIVM schattingen tot kleinere verschillen tussen gebieden dan de cijfers die verkregen zijn door middel van weegmethoden.

    Hieronder vindt u een lijstje van GGD'en met eigen wijkcijfers:

  • Regionale verschillen: Schattingen per wijk

    Aanleiding
    Vanwege de decentralisaties in het sociaal domein is steeds meer informatie nodig over gezondheid gerelateerde indicatoren op kleinere geografische niveaus. Daarom heeft het RIVM een model ontwikkeld om cijfers te kunnen berekenen op wijk- en buurtniveau op basis van de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen van GGD’en, CBS en RIVM. Ondanks dat de Gezondheidsmonitor een enorm databestand is, bevat het onvoldoende respondenten om met behulp van weegmethoden cijfers te berekenen voor alle wijken en buurten in Nederland. In 2012 zijn de eerste wijk- en buurtcijfers gepresenteerd. Op basis van de Gezondheidsmonitor 2016 zijn nieuwe cijfers berekend.

    Methode
    In het kader van de Gezondheidsmonitor zijn via vragenlijsten gegevens over gezondheid en leefstijl verzameld over volwassenen van 19 jaar en ouder. De ruim 457.000 deelnemers aan de Gezondheidsmonitor zijn anoniem in een beveiligde omgeving gekoppeld aan registratiebestanden van het CBS. Deze bestanden bevatten informatie over een reeks achtergrondkenmerken, zoals leeftijd, geslacht, herkomst, huishoudsamenstelling, opleidingsniveau, inkomen en woningtype. Er is een statistisch model gebruikt om de gezondheid en leefstijl te relateren aan deze achtergrondkenmerken. Ook wordt informatie uit de naastgelegen gebieden meegenomen. Door middel van deze relatie is het daarna mogelijk om voor alle volwassenen hun verwachte gezondheid en leefstijl te berekenen. De uitkomsten worden vervolgens gemiddeld over de betreffende wijk of buurt.

    Schattingen
    De cijfers op wijk- en buurtniveau moeten met voorzichtigheid worden gebruikt. Met het model wordt de werkelijkheid zo goed mogelijk benaderd, maar de cijfers blijven schattingen van de werkelijkheid. Daarom worden de uitkomsten ook als hele cijfers (dus zonder decimalen) gepresenteerd. 
    De cijfers uit de Gezondheidsmonitor die zijn verkregen met behulp van weegmethoden zijn echter ook een benadering van de werkelijkheid. De weging is nodig vanwege o.a. selectieve non-respons. Net zoals bij de berekeningen van de wijk- en buurtcijfers zijn de weegfactoren van het CBS ook gebaseerd op achtergrondkenmerken van de respondenten. 

    Verschil tussen cijfers
    Verschillende GGD’en hebben voor de Gezondheidsmonitor 2016 de steekproef opgehoogd om voldoende respondenten te hebben om cijfers op wijkniveau te kunnen presenteren. Omdat deze cijfers op een andere manier zijn berekend, kunnen ze afwijken van de cijfers die hier worden gepresenteerd. Niet alleen het onderliggende model is anders, ook het aantal achtergrondkenmerken dat wordt gebruikt verschilt; bij de RIVM schattingen wordt meer informatie over de bevolking gebruikt. Over het algemeen leiden de RIVM schattingen tot kleinere verschillen tussen gebieden dan de cijfers die verkregen zijn door middel van weegmethoden. 

    Let op: de gepresenteerde gemeentecijfers zijn berekend via de weegmethode van het CBS. De gepresenteerde wijk- en buurtcijfers zijn daardoor niet direct vergelijkbaar met deze gemeentecijfers.

    Grote aantallen nodig

    Voor het doen van dit soort schattingen zijn grote aantallen respondenten nodig. Het is dus niet zo dat het ontwikkelde model de Gezondheidsmonitors kan vervangen. Hoe meer respondenten er zijn, hoe minder er geschat hoeft te worden en hoe beter de cijfers zijn.

    Samenwerking
    De cijfers zijn berekend in het kader van het Strategisch Programma RIVM (SPR), een programma voor onderzoek, innovatie en kennisontwikkeling. Een werkgroep van epidemiologen van GGD’en en GGD GHOR NL is er bij betrokken. 

    Meer weten?
    Een uitgebreide toelichting op de gebruikte methode is beschreven in een artikel (van de Kassteele et al., 2017). Voor de cijfers van 2016 zijn enkele aanpassingen gedaan aan het model.

    Voor vragen kunt u contact opnemen met carolien.van.den.brink@rivm.nl.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. van de Kassteele J, Zwakhals L, Breugelmans O, Ameling C, van den Brink C. Estimating the prevalence of 26 health-related indicators at neighbourhood level in the Netherlands using structured additive regression. International Journal of Health Geographics. 2017;(1). Bron | DOI

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

  • Toetsing trends

    Trends zijn getoetst met behulp van logistische regressie, waarbij gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
    De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

Andere websites over Ervaren gezondheid

Data en gegevensbronnen