Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Drugsgebruik→Cijfers & Context→Gevolgen

Cijfers & Context

Meer mannen dan vrouwen gebruiken cannabis

Regionaal & Internationaal

Cannabisgebruik Nederland gelijk aan gebruik in EU

Kosten

Niet beschikbaar

Preventie & Zorg

Ontmoedigen en verminderen risico's van gebruik

Gevolgen van gebruik cannabis

Cannabis vermindert concentratie- en reactievermogen

Cannabisproducten (hasj, wiet/marihuana) zijn niet sterk verslavend en zijn relatief minder schadelijk voor de gezondheid dan andere drugs. Het risico op verslaving neemt wel toe bij langdurig frequent gebruik (van Laar et al., 2017). Acute sterfgevallen als gevolg van cannabisgebruik zijn niet bekend (van Laar et al., 2021).
Mogelijke gevolgen van cannabisgebruik zijn:

  • Cannabisgebruik vermindert het reactie- en concentratievermogen en het korte termijn geheugen. Daardoor worden school- en werkprestaties en het verkeersgedrag negatief beïnvloed.
  • Gebruik van cannabis alléén geeft een geringe toename van het risico op verkeersongevallen. Voor gecombineerd gebruik van cannabis en alcohol is dit risico vele malen groter (Asbridge et al., 2012).
  • Bij het roken van cannabis komen veel kankerverwekkende stoffen in het lichaam terecht, wat schadelijk is voor de longen.
  • Cannabisgebruik tijdens de zwangerschap zou geringe nadelige gevolgen kunnen hebben op de cognitieve ontwikkeling van het kind op latere leeftijd. Daarnaast lijkt er een verhoogd risico te ontstaan op het optreden van zwangerschapscomplicaties (van Laar et al., 2017). 
  • Het cognitief functioneren van de gebruiker gaat na langdurig en intensief gebruik achteruit. Dit verdwijnt meestal binnen een aantal dagen tot weken na stopzetting van het cannabisgebruik.
  • Er is toenemend bewijs dat cannabis psychotische symptomen kan uitlokken, met name bij personen die veel gebruiken en een aanleg hebben voor psychosen. Hierbij neemt het risico toe naarmate men vaker cannabis gebruikt en op jongere leeftijd begint met gebruik (Myles et al., 2016; Marconi et al., 2016; Kraan et al., 2016; Schubart et al., 2011).

Meer informatie 

Experts en redactie

Datum publicatie

25-06-2021

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. van Laar MW, van Gestel B, Cruts AAN, van der Pol PM, Ketelaars APM, Beenakkers EMT, et al. Nationale Drug Monitor Jaarbericht 2017. Utrecht: Trimbos-instituut; 2017. Bron
  2. van Laar M, Beenakkers E, Cruts G, Ketelaars T, Kuin M, Meijer R, et al. Nationale Drug Monitor. Jaarbericht 2020. Utrecht: Trimbos-instituut; 2021. Bron
  3. Asbridge M., Hayden J.A, Cartwright J.L. Acute cannabis consumption and motor vehicle collision risk: systematic review of observational studies and meta-analysis. BMJ. 2012;344(feb09 2):e536. Bron | DOI
  4. Myles H, Myles N, Large M. Cannabis use in first episode psychosis: Meta-analysis of prevalence, and the time course of initiation and continued use. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry. 2016;50(3):208-219. Bron | DOI
  5. Marconi A, Di Forti M, Lewis CM, Murray RM, Vassos E. Meta-analysis of the Association Between the Level of Cannabis Use and Risk of Psychosis. Schizophrenia Bulletin. 2016;42(5):1262-1269. Bron | DOI
  6. Kraan T., Velthorst E., Koenders L., Zwaart K., Ising H.K, van den Berg D., et al. Cannabis use and transition to psychosis in individuals at ultra-high risk: review and meta-analysisBackgroundMethodResultsConclusions. Psychological Medicine. 2016;4649555(04):673-681. Bron | DOI
  7. Schubart C.D, van Gastel W.A, Breetvelt E.J, Beetz S.L, Ophoff R.A, Sommer I.EC, et al. Cannabis use at a young age is associated with psychotic experiences. Psychological Medicine. 2011;413345(06):1301-1310. Bron | DOI

Gevolgen van gebruik harddrugs

Meeste harddrugs zijn verslavend

De meeste harddrugs kunnen, afhankelijk van gebruikspatronen, kenmerken van gebruiker en omgevingsfactoren leiden tot verslaving ofwel afhankelijkheid. Voor ecstasy is de verslavende werking vermoedelijk gering (zie ook Drugsverslaving). Belangrijke gezondheidseffecten van harddrugs zijn intoxicaties en het gelijktijdig optreden van verslaving en psychische stoornissen. 
In 2019 registreerde de Nederlandse Doodsoorzakenstatistiek 252 sterfgevallen door een overdosering van harddrugs (van Laar et al., 2021). Daarbij ging het in 49% van de sterfgevallen om opiaten, in 18% om cocaïne en in 33% van de sterfgevallen ging het om een combinatie van middelen of om andere middelen. De Doodsoorzakenstatistiek geeft echter geen optimaal beeld van de drugsgerelateerde sterfte, onder andere omdat de indirecte sterfte als gevolg van drugsgebruik (bijvoorbeeld door ongevallen) buiten beschouwing blijft. 

Injecteren van harddrugs vormt risico vanwege infecties en bloedvergiftiging

Drugsgebruikers lopen een verhoogd risico op aandoeningen die samenhangen met de wijze van drugsgebruik, de kwaliteit van de drug (zoals bij ecstasy) en de leefstijl van de gebruiker. Zo kunnen gebruikers in geval van intraveneus toedienen van drugs een besmetting met virussen (hepatitis B, hepatitis C of hiv) of een bloedvergiftiging oplopen. Ook bestaat er een verhoogd risico op het krijgen van longaandoeningen als gevolg van het roken van een rookbare vorm van cocaïne ('crack') en op het ontstaan van abcessen door het gebruik van niet-steriele spuiten.

Ecstasygebruik kan hersenfuncties verstoren

Het gebruik van ecstasy leidt waarschijnlijk tot een langdurige verstoring van hersenfuncties, met name het geheugen, het concentratievermogen en de stemming, bij gebruikers en ex-gebruikers van ecstasy. Na twintig jaar onderzoek kan echter nog steeds niet worden vastgesteld hoe schadelijk ecstasy precies is (Rogers et al., 2009; Schilt, 2009; van Laar et al., 2012). Mogelijke gevolgen van ecstasygebruik op lange termijn zijn cognitieve achteruitgang, depressie en andere psychische stoornissen. Nadat men gestopt is met het gebruik kunnen de gevolgen langer dan een jaar aanhouden. Onbekend is of volledig herstel optreedt (Pennings et al., 2004). Kortdurend of eenmalig gebruik van ecstasy lijkt niet te leiden tot ernstige schade of vermindering van hersenfuncties op langere termijn (de Win et al., 2005).

Meer informatie 

Experts en redactie

Datum publicatie

25-06-2021

Bronnen en literatuur

Literatuur

  1. van Laar M, Beenakkers E, Cruts G, Ketelaars T, Kuin M, Meijer R, et al. Nationale Drug Monitor. Jaarbericht 2020. Utrecht: Trimbos-instituut; 2021. Bron
  2. Rogers G, Elston J, Garside R, Roome C, Taylor HR, Younger P, et al. The harmful health effects of recreational ecstasy: a systematic review of observational evidence. Health Technol Assess. 2009;13(6):iii-iv, ix-xii, 1-315. Pubmed | DOI
  3. Schilt T. Thinking of Ecstasy: neuropsychological aspects of ecstasy use. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam; 2009. Bron
  4. van Laar MW, Cruts AAN, van Ooyen-Houben MMJ, Meijer SA, Croes EA, Ketelaars APM. Nationale Drug Monitor. Jaarbericht 2011. Utrecht: Trimbos-instituut; 2012. Bron
  5. Pennings EJM, Eilering JBG, de Wolff FA. Langetermijneffecten van XTC. Leiden: LUMC; 2004. Bron
  6. de Win MML, Reneman L, Vlieger EJP, Olabarriaga SD, Lavini C, Jager G. Single or low dose of Ecstasy, is it safe for the brain? A prospective cohort study on neurotoxicity of ecstasy in new Ecstasy users. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam; 2005. Bron

Verantwoording

Definities

  • Definities Drugsgebruik

    Drugs zijn middelen die de hersenen prikkelen waardoor er geestelijke en lichamelijke effecten optreden. We noemen dit ook wel de pyscho-actieve werking.

    Het onderwerp drugsgebruik op Volksgezondheidenzorg.info richt zich op de volgende drugs: cannabis, hallucinogene paddenstoelen en heroïne, cocaïne, amfetamine, ecstacy en GHB. Cannabis (hasj en wiet/marihuana) en hallucinogene paddenstoelen staan bekend als ‘softdrugs’. Deze middelen staan op lijst II van de Opiumwet. Ook de plant qat staat sinds 5 januari 2013 op lijst II. Middelen zoals heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD, ecstacy en GHB worden ‘harddrugs’ genoemd en staan op lijst I van de Opiumwet. Omdat deze middelen in de Opiumwet staan zijn ze illegaal. Ook alcohol en nicotine in tabak hebben een psycho-actieve werking, maar deze middelen staan niet in de Opiumwet en zijn dus legaal.

    Middelen op lijst I zijn volgens de wet gevaarlijker dan middelen op lijst II. In de werkelijkheid is de grens tussen harddrugs en softdrugs niet zo gemakkelijk te trekken. Er zijn gebruikers van softdrugs die zoveel gebruiken dat het ‘hard’ gebruik genoemd zou kunnen worden. Het omgekeerde komt ook voor, hoewel ‘soft’ gebruiken van harddrugs voor de meeste mensen moeilijk vol te houden is.

    We maken onderscheid in actueel, recent en ooit-gebruik:

    • Actueel gebruik: in de laatste maand voorafgaand aan de peiling
    • Recent gebruik: in het laatste jaar voorafgaand aan de peiling
    • Ooit-gebruik: ooit in het leven
Bronverantwoording

  • Tabel: Bronnen bij de cijfers over Drugsgebruik

    Bron Indicator in VZinfo Gepresenteerde populatie VZinfo Meer informatie
    Leefstijlmonitor (LSM)/Gezondheidsenquête Ooit, afgelopen maand, afgelopen jaar cannabis gebruikt; afgelopen jaar harddrugs gebruikt (percentages) Nederlandse bevolking vanaf 18 jaar  LSM; Gezondheidsenquête
    Leefstijlmonitor (LSM)/ Peilstationsonderzoek Scholieren Ooit, afgelopen maand, afgelopen jaar cannabis gebruikt; ooit harddrugs, paddo's of lachgas gebruikt (percentages) Nederlandse scholieren van 12 t/m 16 jaar LSM, Peilstations Scholieren
    Leefstijlmonitor (LSM)/ HBSC-Nederland Ooit, afgelopen maand, afgelopen jaar cannabis gebruikt; ooit XTC of lachgas gebruikt (percentages) Nederlandse scholieren van 12 t/m 16 jaar LSM, HBSC-Nederland
    Onderzoek middelengebruik studenten Ooit, afgelopen maand cannabis, lachgas of harddrugs gebruikt Nederlandse mbo en hbo studenten 16 t/m 18 jaar Factsheet Trimbos-instituut
    Gezondheidsmonitor Jeugd 2019 GGD'en en RIVM Ooit wiet of hasj gebruikt Nederlandse scholieren in klas 2 en 4 Gezondheidsmonitor Jeugd op Zorggegevens, Website Gezondheidsmonitors
    Nationaal Prevalentie Onderzoek (NPO) Ooit, afgelopen maand, afgelopen jaar cannabis of harddrugs gebruikt (percentages) Nederlandse bevolking van 15 t/m 64 jaar van Rooij et al., 2011
    Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ) Ziekenhuisopnamen door drugsgebruik Nederlandse bevolking LBZ
    European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA) Ooit, afgelopen jaar cannabis  of harddrugs gebruikt (percentages) Europese bevolking EMCDDA, Statistisch Bulletin
    European School Survey on Alcohol and other Drugs (ESPAD) In de afgelopen 30 dagen cannabis gebruikt; ooit harddrugs gebruikt (percentages) Europese scholieren van 15 en 16 jaar

    ESPAD; ESPAD-Group, 2020

     

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. van Rooij AJ, Schoenmakers TM, van de Mheen D. Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik 2009: kerncijfers 2009. Rotterdam: IVO; 2011. Bron
    2. ESPAD-Group. ESPAD Report 2019 — Results from the European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs. Luxembourg: EMCDDA/ESPAD; 2020. Bron | DOI
Methoden

  • Dataverzameling Gezondheidsenquête 2020

    In 2020 is de dataverzameling voor de Gezondheidsenquête verstoord door de COVID-19-pandemie. Ongeveer een half jaar was het niet mogelijk om aan huis interviews af te nemen. Daardoor kwam er tijdens die periode alleen via internet respons binnen. Om te corrigeren voor het wegvallen van de interviews aan huis is gebruik gemaakt van een aangepast weegmodel met tijdreeksmodellen. Hierdoor zijn de cijfers te vergelijken met de eerdere jaren. Meer informatie over het aangepaste weegmodel kunt u vinden in deze nota.
    De COVID-19-pandemie en de bijbehorende maatregelen hebben mogelijk invloed gehad op het gedrag en de gezondheid van de geïnterviewden. Het is belangrijk hier rekening mee te houden bij het interpreteren van de cijfers van 2020.

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

    Toetsing trends

    Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
    De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

  • Toetsing trends

    Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
    De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.