Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Diabetes mellitus→Cijfers & Context→Huidige situatie

Cijfers & Context

Ruim 1,1 miljoen mensen met diabetes

Regionaal & Internationaal

Prevalentie in NL gelijk aan prevalentie in EU

Kosten

Zorguitgaven diabetes bijna 1,6 miljard euro

Preventie & Zorg

Gemiddelde opnameduur in ziekenhuis 7,3 dagen

Prevalentie diabetes in huisartsenpraktijk naar leeftijd en geslacht

Jaarprevalentie diabetes mellitus 2019

LeeftijdMannenVrouwen
0-40,70,4
5-92,11,3
10-143,53,5
15-195,05,2
20-246,36,9
25-298,18,1
30-3410,49,8
35-3914,814,5
40-4428,121,3
45-4945,934,3
50-5469,251,1
55-5999,972,5
60-64138,9102,5
65-69185,4131,8
70-74220,7171,5
75-79259,2217,3
80-84269,5241,4
85+267,1253,0

 

Deze cijfers zijn ook onderdeel van

Ruim 1,1 miljoen Nederlanders met diabetes mellitus

In 2019 waren er naar schatting 1.137.800 mensen met diabetes bekend bij de huisarts (jaarprevalentie). Dat waren 603.700 mannen en 534.100 vrouwen (70,1 per 1.000 mannen en 61,2 per 1.000 vrouwen). In bijna alle leeftijdsgroepen komt bij mannen vaker diabetes voor dan bij vrouwen. De jaarprevalentie betreft alle mensen die ergens in het jaar 2019 bekend waren bij de huisarts met diabetes. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2019 contact te hebben gehad met de huisarts voor diabetes.   

Aantal diabetespatiënten op basis van zelfrapportage is lager

In de CBS-Gezondheidsenquête gaf 4,9% van de ondervraagden aan dat zij en/of hun kind in 2019 diabetes hadden. Dit percentage is lager dan het percentage mensen dat bekend in 2019 met de ziekte bekend was bij de huisarts.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-10-2020

Nieuwe gevallen diabetes in huisartsenpraktijk

51.600 nieuwe diabetes patiënten in 2019

In 2019 zijn 51.600 nieuwe patiënten met diabetes bij de huisarts gediagnosticeerd. Het betrof 29.300 mannen en 22.200 vrouwen (3,4 per 1.000 mannen en 2,5 per 1.000 vrouwen). Het aantal nieuwe gevallen neemt toe met de leeftijd. Op bijna alle leeftijden is het aantal voor mannen hoger dan voor vrouwen.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-10-2020

Prevalentie diabetes in huisartsenpraktijk naar opleiding

Jaarprevalentie diabetes mellitus naar opleiding 2018

25 tot en met 54 jaar
LeeftijdLaagMiddelbaarHoog
Totaal52,727,614,7
Mannen51,530,218,5
Vrouwen5424,811,4
25-3414,29,96,6
35-4435,323,811,1
45-5496,155,727,8

Bron: Nivel Zorgregistraties eerste lijn

  • ICPC-code T90
  • Laag opleidingsniveau = basisonderwijs, vmbo, eerste 3 leerjaren van havo/ vwo of de assistentenopleiding (mbo-1)
  • Middelbaar opleidingsniveau = bovenbouw van havo/ vwo, basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4)
  • Hoog opleidingsniveau = hbo of wo

Laagopgeleiden hebben vaker diabetes

De grafiek geeft over 2018 de jaarprevalentie van diabetes naar opleiding in de registratie van huisartsen weer. In deze registratie komt diabetes in alle leeftijdsgroepen en zowel bij mannen als bij vrouwen relatief meer voor bij laagopgeleiden dan bij hoogopgeleiden. De jaarprevalentie betreft alle mensen die ergens in het jaar 2018 bekend waren bij de huisarts met diabetes. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2018 contact te hebben gehad met de huisarts voor diabetes. 

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

16-11-2020

Aandeel diabetes type I in totaal naar leeftijd en geslacht

Aandeel diabetes type I in totaal

MannenVrouwenTotaal
0-9100100100
10-1910074,186,4
20-2975,071,573,2
30-3955,960,758,2
40-4936,124,230,9
50-598,28,48,3
60-695,06,55,6
70-793,12,42,8
80+1,61,11,3
Totaal9,88,59,2

Bron: Family Medicine Network (FaMe-net) en Nivel Zorgregistraties eerste lijn; data bewerkt door het RIVM

  • Nivel Zorgregistraties eerste lijn: ICPC-1-code T90 (diabetes type I en II); cijfers over 2014-2019
  • FaMe-net: ICPC-2-codes T89 (diabetes type I) en T90 (diabetes type II); cijfers over 2018

Van de gediagnosticeerde diabetespatiënten heeft 9% type I

Ongeveer 9% (mannen 10% en vrouwen 8,5%) van de door de huisarts geregistreerde diabetespatiënten heeft type 1 diabetes. Dit blijkt uit projectie van het percentage patiënten met diabetes type I in de huisartsenregistratie FaMe-net (periode 2014-2019) op de geschatte jaarprevalentie van diabetes (type I en II samen) in 2018 (Nivel Zorgregistraties eerste lijn). Alle overige diabetespatiënten hebben diabetes type II. In de registratie van FaMe-net is diabetes type I als volgt gedefinieerd: insulinegebruik binnen 6 maanden na het stellen van de diagnose, met voortgezet insulinegebruik ten minste tot en met de twaalfde maand na diagnose. Op jonge leeftijd bestaat de prevalentie van diabetes bijna volledig uit type I en dit neemt af met de leeftijd. Van de mensen van 80 jaar en ouder is het aandeel van type I ongeveer 1%.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-09-2020

Verantwoording

Definities

  • Wat is diabetes mellitus?

    Diabetes mellitus, ofwel suikerziekte, is een chronische stofwisselingsziekte die gepaard gaat met een te hoog glucosegehalte in het bloed. Bij diabetes mellitus is het lichaam niet meer in staat om glucose goed te verwerken. Dat komt omdat er te weinig of geen insuline wordt aangemaakt of omdat het lichaam ongevoelig is geworden voor de insuline. Insuline is nodig voor het transport van glucose uit het bloed naar de lichaamsweefsels. Bij geen of onvoldoende insuline heeft het lichaam moeite om de glucose uit het bloed te krijgen en stijgen de bloedglucosewaarden. Hierdoor ontstaan allerlei klachten en uiteindelijk complicaties van hart en vaten, ogen, nieren en zenuwen.

  • Diabetes type 1 en type 2 meest voorkomende vormen van diabetes

    De twee meest voorkomende vormen van diabetes mellitus met elk een eigen oorzaak zijn type 1 en type 2 diabetes. Zwangerschapsdiabetes kan als een aparte categorie aangeduid worden. Deze categorie wordt overigens ook beschouwd als een risicofactor voor type 2 diabetes. Vanwege de stijgende incidentie wereldwijd van deze vorm van diabetes, komt ook zwangerschapsdiabetes op VZinfo aan de orde.

  • Ziekteverschijnselen van diabetes

    Type 1

    De eerste tekenen van type 1 diabetes zijn veel drinken, vaak urineren en vermageren gedurende enkele weken. Type 1 diabetes kan ook geconstateerd worden naar aanleiding van een sterk verhoogd glucosegehalte in het bloed en de daarbij behorende verzuring van het bloed (keto-acidose).

    Type 2

    Type 2 diabetes ontstaat geleidelijker dan type 1 diabetes en de eerste klachten zijn vaak vaag. Daardoor wordt de diabetes vaak pas na jaren herkend en gediagnosticeerd. Deze klachten zijn veel drinken, veel eten, vaak urineren, moeheid en duizeligheid.

    Zwangerschapsdiabetes

    De eerste symptomen van zwangerschapsdiabetes zijn hetzelfde als van type 2 diabetes: veel dorst en vaak moeten plassen. Soms is er sprake van een versnelde groei van het ongeboren kind (begin van macrosomie: het gewicht van de pasgeborene is te hoog voor de duur van de zwangerschap). Versnelde groei is een indicatie voor een orale glucosetolerantietest (OGTT).

  • Behandeling van diabetes

    Prediabetes

    De kans dat mensen met prediabetes diabetes ontwikkelen is hoog, maar het is in principe mogelijk om die kans met preventieve maatregelen, zoals leefstijlinterventies, te verlagen en het ontstaan van diabetes uit te stellen of te voorkomen.

    Type 2

    Bij patiënten met type 2 diabetes en overgewicht is het soms mogelijk door middel van gewichtsreductie een verbetering te bewerkstelligen. Die verbetering wordt afgemeten aan een daling van het bloedglucosegehalte. Deze personen zullen echter ondanks het (tijdelijk) herstel in zekere mate bij de huisarts onder controle blijven. Als afvallen niet lukt of het bloedglucosegehalte onvoldoende daalt, wordt de behandeling uitgebreid met medicatie, meestal pillen, om de bloedglucose te verlagen. Bij een deel van de patiënten met type 2 diabetes is uiteindelijk ook behandeling met insuline nodig om de bloedglucose voldoende te verlagen.

    Zwangerschapsdiabetes

    De behandeling van zwangerschapsdiabetes bestaat uit leefstijladviezen of medicatie zoals insuline, afhankelijk van het bloedglucosegehalte en de daling na behandeling (Waugh et al., 2010; NVOG, 2010). Glucoseverlagende pillen worden meestal pas vanaf het tweede trimester van de zwangerschap voorgeschreven (NVOG, 2010).

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Waugh N, Royle P, Clar C, Henderson R, Cummins E, Hadden D, et al. Screening for hyperglycaemia in pregnancy: a rapid update for the National Screening Committee. Health Technol Assess. 2010;14(45):1-183. Pubmed | DOI
    2. NVOG. Diabetes Mellitus en Zwangerschap. Versie 2.0. Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie; 2010. Bron

  • Gebruiker geneesmiddelen

    Een gebruiker is in de GIP databank gedefinieerd als een patiënt die gedurende een kalenderjaar minstens één voorschrift voor het betreffende geneesmiddel heeft ontvangen. Omdat iemand in een jaar verschillende geneesmiddelen kan gebruiken, kunnen gebruikersaantallen niet zomaar worden opgeteld. Een patiënt die een voorschrift voor zowel simvastatine als atorvastatine heeft ontvangen, telt mee als gebruiker van simvastatine én als gebruiker van atorvastatine; op het niveau van de cholesterolverlagers telt hij maar eenmaal mee.

  • Standaarddagdosering (DDD)

    Het aantal gebruikers zegt niets over de gebruikte hoeveelheid van geneesmiddelen: de hoeveelheid geneesmiddelen kan per gebruiker variëren. Voor het meten en vergelijken van de gebruikte hoeveelheid wordt daarom gebruik gemaakt van het aantal standaarddagdoseringen. Een standaarddagdosering (DDD, Defined Daily Dose) is de hoeveelheid werkzame stof die een volwassene per dag krijgt voor de onderhoudsbehandeling van een ziekte of een aandoening. De standaarddagdosering wordt jaarlijks vastgesteld door het Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology. Het gepresenteerde aantal DDD's op VZinfo en GIP databank verschillen van elkaar. Op VZinfo wordt het aantal DDD's per dag weergegeven en op GIP databank wordt het aantal DDD’s per jaar weergegeven.

  • ATC-codes

    Het classificatiesysteem van de World Health Organization deelt een geneesmiddel in door aan elke werkzame stof of combinaties daarvan een eigen code toe te kennen. Het antidepressivum Fluoxetine (Merknaam: Prozac®) heeft bijvoorbeeld de ATC-code: N 06 AB 03. De eerste letter (N) staat voor de anatomische hoofdgroep, in dit geval die van het zenuwstelsel (Nervous system). In combinatie met het tweecijferige getal (06) achter de N ontstaat de code voor de therapeutische subgroep. N06 is de code voor de therapeutische subgroep van de psychoanaleptica. De tweede letter (A) staat voor de farmacologische subgroep, de farmacologische subgroep N06A is die van de antidepressiva. In combinatie met de derde letter (B) onstaat de code voor de chemische subgroep. N06AB is de code voor de chemische subgroep van selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's). Het laatste getal staat uiteindelijk voor de specifieke werkzame stof binnen de chemische subgroep. In dit geval dus fluoxetine. Op de GIP databank wordt het ATC-classificatiesysteem gebruikt dat door de WHO is vastgesteld in het meest recente rapportagejaar. Deze indeling is toegepast op alle voorgaande jaren, zodat de gegevens over alle jaren op dezelfde wijze zijn geclassificeerd.

     

    ATC-codes per geneesmiddelgroep

    ADHD-middelen

    Antidepressiva

    Antipsychotica

    Astma- en COPD-middelen

    Cholesterolverlagers

    Diabetesmiddelen (insuline, oraal)

    Hepatitis C middelen

    HIV-middelen

    Maagmiddelen

    Pijnbestrijdingsmiddelen

    Slaap- en kalmeringsmiddelen
Bronverantwoording

  • Tabel: Bronnen bij de cijfers over diabetes mellitus

    Bron Indicator in VZinfo Gepresenteerde populatie VZinfo Meer informatie
    Nivel Zorgregistraties eerste lijn

    Jaarprevalentie; Aantal nieuwe gevallen

    		 Nederlandse bevolking NZR
    Family Medicine Network (FaMe-net) Aandeel diabetes type I in totale prevalentie  Nederlandse bevolking FaMe-net
    CBS Doodsoorzakenstatistiek

    Aantal sterfgevallen

    		 Nederlandse bevolking CBS Doodsoorzakenstatistiek
    Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg Registratie (LBZ)

    Klinische opnamedagen; Klinische opnamen; Gemiddelde opnameduur
    met Diabetes als hoofdontslagdiagnose

    		 Nederlandse bevolking LBZ
    Kosten van Ziektenstudie Kosten van zorg voor diabetes Nederlandse bevolking Kosten van Ziekten database
    GIP-databank Gebruikers diabetes middelen Nederlandse verzekerden volgens de Zorgverzekringswet GIP-databank
    ECHIM Prevalentie Europese bevolking vanaf 15 jaar Thelen et al., 2012

     

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Thelen J, Kirsch NH, Finger J, von der Lippe E, Ryl L. ECHIM Pilot Data Collection, Analyses and Dissemination. Berlin: Robert Koch Institute; 2012. Bron
Methoden

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.