Sterfte aan coronaire hartziekten neemt af
Meeste sterfgevallen in Groningen en Zuid-Limburg
Zorguitgaven coronaire hartziekten 2,3 miljard
Ruim 68.000 ziekenhuisopnamen voor chz
De prestatie-indicatoren voor de gezondheidszorg geven signalen af over de kwaliteit, toegankelijkheid en/of betaalbaarheid van de gezondheidszorg. De volgende indicator is gerelateerd aan het onderwerp ‘coronaire hartziekten’:
|
Systeemdoel |
Prestatie-indicator |
|---|---|
|
Kwaliteit |
30-dagen sterfte na ziekenhuisopname voor acuut myocardinfarct |
Coronaire hartziekten, of ischemische hartziekten, zijn ziekten van het hart die het gevolg zijn van slagaderverkalking (atherosclerose) of afwijkingen in de kransslagaders (coronairarteriën). Door de vernauwing of blokkade van het bloedvat die daarvan het gevolg kan zijn, ontstaat zuurstoftekort (ischemie) in de hartspier.
Coronaire hartziekten worden onderverdeeld in acute (hartinfarct of myocardinfarct) en chronische (angina pectoris) hartziekten/vormen. Bij een hartinfarct is er sprake van plotselinge, hevige pijn op de borst die lang aanhoudt en waarbij weefsel permanent beschadigd raakt. Bij angina pectoris is ook sprake van pijn op de borst, maar zijn de klachten over het algemeen veel minder hevig en duren ze veel korter, terwijl de schade aan het hartweefsel voorbijgaand is. Andere uitingen en gevolgen van coronaire hartziekten kunnen zijn: een tekortschietende pompfunctie van het hart (hartfalen) en ritmestoornissen.
Een hartinfarct of hartaanval ontstaat wanneer een bloedstolsel of een stuk atherosclerotische plaque een kransslagader plotseling afsluit. Door die afsluiting krijgt het bijbehorende gedeelte van de hartspier geen zuurstof en overige voedingsstoffen meer en sterft af. De afsluiting van de kransslagader gaat meestal gepaard met een plotselinge, hevige en lang aanhoudende pijn in de borststreek, vaak uitstralend (naar de hals, armen, kaken of mond). Misselijkheid en zweten treden ook dikwijls op. Deze symptomen kunnen ook minder uitgesproken zijn en zich bij vrouwen anders voordoen dan bij mannen. De pijn gaat niet over in rust en reageert onvoldoende op medicijnen. De schade aan het hart kan gemeten worden in het bloed.
Het hart ontwikkelt op de plaats van het infarct een litteken (bindweefsel). Dat deel van de hartspier werkt dan niet meer of onvoldoende. Als gevolg van het hartinfarct treedt verlies van functionerend hartspierweefsel op. Ook kan de prikkelgeleiding beïnvloed worden, waardoor de kans op hartritmestoornissen toeneemt. De ernst van een hartinfarct hangt af van de grootte en de plaats van de beschadiging van het hart. Bij grote schade werkt de hartspier onvoldoende en treedt acuut hartfalen op. Een hartinfarct is een gevaarlijke aandoening die met ernstige ritmestoornissen gepaard kan gaan en kan leiden tot de dood.
Het elektrocardiogram (ECG) geeft belangrijke informatie over de plaats en de ernst van de vaatafsluiting bij patiënten met een hartinfarct. Op grond hiervan kan ook bepaald worden of het gaat om een hartinfarct met zogenaamde ST-segment elevatie (doorgaans een groot infarct) of een hartinfarct zonder ST-segment elevatie (meestal een wat kleiner infarct). Deze indeling is van belang, omdat het consequenties heeft voor de behandeling.
Angina pectoris, letterlijk 'pijn op de borst', wordt veroorzaakt door een tijdelijk tekort in de bloedtoevoer van het hart. Dit komt vrijwel altijd door een (of meer) vernauwing(en) in een van de kransslagaders, waardoor een deel van de hartspier te weinig zuurstof krijgt. Meestal is dit het gevolg van lichamelijke inspanning of emotie, dus als het hart harder moet werken en de hartspier meer zuurstof nodig heeft dan het vernauwde bloedvat kan aanvoeren. In tegenstelling tot bij een hartinfarct verdwijnen de symptomen bij angina pectoris direct nadat de inspanning is beëindigd of de emotionele prikkel is weggenomen. Angina pectoris geeft een typische beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen die maar kort (minuten) aanhoudt.
Voor bepaling van de prevalentie en aantal nieuwe gevallen van coronaire hartziekten in de huisartsenpraktijk (huidige situatie en trends) zijn de gegevens gebruikt van de Nivel Zorgregistraties eerste lijn. Hiermee wordt geschat hoeveel mensen bij de huisarts bekend zijn in het betreffende jaar (jaarprevalentie) en hoeveel nieuwe patiënten er in dat jaar bij zijn gekomen. Gebruikte ICPC-codes: K75 voor acuut hartinfarct, K74 voor angina pectoris en K76 voor andere/chronische ischemische hartziekten. Voor het berekenen van de prevalentie en het aantal nieuwe gevallen van coronaire hartziekten is in de NIVEL Zorgregistratie eerste lijn een cluster gemaakt van K74 en/of K75 en/of K76. Hierbij is ontdubbeld: als mensen twee of drie aandoeningen hebben, tellen ze maar een keer mee.
Een deel van de personen die een coronaire hartziekte krijgen, wordt opgenomen in een ziekenhuis. Met name opnamecijfers (LBZ) voor hartinfarct geven een indicatie van de incidentie, omdat patiënten na een hartinfarct meestal worden opgenomen in een ziekenhuis (tenzij ze direct overlijden). Opnamen voor een chronische vorm van coronaire hartziekten hebben vooral te maken met de diagnostiek en behandeling van angina pectoris (NHS, 1995).
Gebruikte ICD-9-codes: 410-414
Het betreft hier alleen sterfgevallen met coronaire hartziekten als onderliggende doodsoorzaak (CBS Doodsoorzakenstatistiek), ICD-10-codes I20-I25.
Met ingang van het statistiekjaar 2013 codeert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) doodsoorzakenformulieren automatisch met behulp van het softwarepakket IRIS. Dit is een verschil met voorgaande jaren waarin doodsoorzakenformulieren handmatig werden verwerkt. Automatische codering brengt een betere internationale vergelijkbaarheid en reproduceerbaarheid van de gegevens met zich mee. Het veroorzaakt echter ook verschuivingen in doodsoorzaken. Daardoor zijn de sterftecijfers vanaf het jaar 2013 niet altijd goed vergelijkbaar met sterftecijfers uit eerdere jaren. Voor meer informatie over het automatisch coderen verwijzen wij naar vier artikelen van het CBS:
| ICD-9 | ICD-10 | ICPC |
|---|---|---|
| Acuut myocard infarct (410) | Acuut myocardinfarct (I21) en recidief myocardinfarct (I22) | Acuut hartinfarct (K75) |
| Overige acute en subacute vormen van ischemische hartziekten (411) en angina pectoris (413) | Angina pectoris (I20) en overige acute ischemische hartziekten (I24) | Angina pectoris (K74) |
| Oud myocard hartinfarct (412) en overige vormen van ischemische hartaandoeningen (414) | Bepaalde actuele complicaties na acuut myocardinfarct (I23) en chronische ischemische hartziekte (I25) | Andere/chronische ischemische hartziekten ((K76) |
| Bron | Indicator in VZinfo | Gepresenteerde populatie VZinfo | Meer informatie |
|---|---|---|---|
| Nivel Zorgregistraties eerste lijn |
Jaarprevalentie, aantal nieuwe gevallen |
Nederlandse bevolking | NZR |
| CBS Doodsoorzakenstatistiek |
Aantal sterfgevallen |
Nederlandse bevolking | CBS Doodsoorzakenstatistiek |
| Landelijke Medische Registratie (LMR) |
Klinische opnamedagen, klinische opnamen, gemiddelde opnameduur, dagopnamen |
Nederlandse bevolking | LMR |
| Kosten van Ziektenstudie | Kosten van zorg voor coronaire hartziekten | Nederlandse bevolking | Kosten van Ziekten database |
| Eurostat | Aantal sterfgevallen | Europese bevolking | Eurostat |
Het is aannemelijk dat de positie die Nederland in internationaal perspectief inneemt ten aanzien van sterfte, ook geldt voor de incidentie van coronaire hartziekten. Vanwege methodologische verschillen zijn de incidentiecijfers uit verschillende landen niet goed vergelijkbaar. Volgens de pilot-studie van de 'Joint Action for ECHIM' behoort Nederland met iets meer dan 200 gevallen per 100.000 inwoners tot de landen met een redelijk laag aantal gevallen van een acuut myocardinfarct (ICD-10 I21, I22). Van de dertien landen die meededen met de pilot, rapporteerden alleen Spanje, Italië en Litouwen een lager aantal acute hartinfarcten (Thelen et al., 2012). Het gaat hierbij om het aantal gevallen en niet om het aantal personen met een acuut hartinfarct. Omdat één persoon meerdere infarcten kan hebben is het niet hetzelfde als incidentie.
Een PAR wordt berekend om een indruk te krijgen hoeveel procent van het aantal nieuwe gevallen van coronaire hartziekten is toe te schrijven aan een bepaalde leefstijl- of risicofactor. De PAR geeft een indicatie van de theoretisch te behalen gezondheidswinst. In werkelijkheid kan een risicofactor nooit helemaal uitgeschakeld worden (NHS, 2006).
Voor de berekening van de sterftecijfers is gebruik gemaakt van de CBS Doodsoorzakenstatistiek. In deze statistiek zijn alle overleden inwoners van Nederland opgenomen, uitgesplitst naar leeftijd, geslacht en doodsoorzaak. De bevolking is vervolgens ingedeeld in tien leeftijdsklassen (0-jarigen, 1-24, 25-44, 45-54, 55-64, 65-69, 70-74, 75-79, 80-85-jarigen en 85-plussers), zowel voor mannen en vrouwen afzonderlijk als voor mannen en vrouwen samen. De doodsoorzaken zijn gecodeerd volgens de ICD-10 coderingsmethodiek. Deze indeling kent 17 hoofdgroepen (zie tabel) met daaronder diverse subgroepen.
De analyse is gebaseerd op de gegevens van vier achtereenvolgende jaren (2009 tot en met 2012). Op het niveau van gemeenten (408 gemeenten, situatie 2013) zijn in de Atlas drie kaarten opgenomen (totale sterfte, sterfte aan hart- en vaatziekten en sterfte aan kanker). De meeste kaarten zijn op GGD-regio niveau (25 regio's, situatie 2014).
De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.
Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).
Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.
Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.
Twitter
Facebook
LinkedIn