Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

COPD→Preventie & Zorg→Zorg

Cijfers & Context

Bijna 600.000 personen met COPD

Regionaal & Internationaal

Sterfte aan COPD in Nederland relatief hoog

Kosten

Kosten van zorg 1 miljard euro in 2015

Preventie & Zorg

Ruim 22.000 ziekenhuisopnamen voor COPD

Ziekenhuisopnamen voor COPD

Aantal klinische opnamen en opnamedagen, gemiddelde opnameduur (in dagen) en aantal dagopnamen voor COPD

Hoofdontslagdiagnose in 2010

Opname / opnameduur

Mannen

Vrouwen

Totaal

Klinische opnamen

10.922

11.518

22.440

Klinische opnamedagen

94.848

104.228

199.076

Gemiddelde opnameduur

8,7

9,0

8,9

Dagopnamen

965

776

1.741

Bron: LMR

Ruim 22.000 ziekenhuisopnamen voor COPD in 2010

In 2010 waren er 22.440 ziekenhuisopnamen (exclusief dagopnamen) voor COPD, waarvan iets meer dan de helft voor vrouwen. Het aantal ziekenhuisopnamen had betrekking op bijna 200.000 opnamedagen. Het gestandaardiseerd aantal ziekenhuisopnamen (gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdsamenstelling van de bevolking) in de periode 1995-2010 voor mannen gedaald en voor vrouwen stabiel gebleven. In 2010 vonden voor COPD 1.741 dagopnamen plaats, wat relatief weinig is in vergelijking met andere aandoeningen.

 

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

  1. LMR, Landelijke Medische Registratie. zorggegevens.nl

Trend in ziekenhuisopnamen voor COPD

Gemiddelde opnameduur sterk afgenomen

In de periode 1995-2010 is het gestandaardiseerd aantal ziekenhuisopnamen (gecorrigeerd voor veranderingen in de omvang en leeftijdssamenstelling van de bevolking) voor mannen met ruim 40% gedaald en voor vrouwen redelijk stabiel gebleven. In deze periode is de gemiddelde opnameduur voor COPD met ongeveer 45% gedaald voor zowel mannen als vrouwen. Hierdoor is het aantal klinische opnamedagen afgenomen met ongeveer 70% voor mannen en 40% voor vrouwen. Het aantal dagopnamen heeft in de periode 1995-2010 sterk geschommeld. Over de hele periode is het gestandaardiseerd aantal dagopnamen gestegen met ongeveer 25% voor mannen en 40% voor vrouwen.

Experts en redactie

Verantwoording

Definities

  • Kenmerken van COPD

    COPD is een chronische vernauwing van de luchtwegen en/of aantasting van het elastische longweefsel

    COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease of chronisch obstructieve longziekte) is een chronische vernauwing van de luchtwegen en/of aantasting van het elastische longweefsel. De luchtwegvernauwing is permanent aanwezig en grotendeels onomkeerbaar. COPD omvat chronische bronchitis, chronische vernauwing van de kleine luchtwegen, en emfyseem. Belangrijke klachten bij COPD zijn chronisch hoesten, opgeven van slijm en (chronische) kortademigheid. De klachten kunnen verergeren door onder meer blootstelling aan tabaksrook, dampen en gassen, bak- en braadlucht, chloordamp, koude lucht en temperatuurovergangen.

    COPD heeft aantal gemeenschappelijke kenmerken met astma

    COPD behoort samen met astma tot de obstructieve longziekten. Vóór 1991 gebruikte men voor COPD en astma de gemeenschappelijke term CARA, Chronische Aspecifieke Respiratoire Aandoeningen. De reden daarvoor was dat de aandoeningen gedeeltelijk overlap vertonen voor wat betreft symptomen, ontstaan en beloop. Tegenwoordig legt men op grond van nieuwere inzichten meer nadruk op de pathofysiologie van de luchtwegobstructie tijdens uitademing, en worden COPD en astma als aparte ziekten beschouwd.

  • Ontstaan en verloop van COPD

    COPD ontstaat door vernauwing van de luchtwegen en/of beschadiging longweefsel

    COPD ontstaat onder andere door een vernauwing van de luchtwegen (luchtwegobstructie). Deze luchtwegvernauwing ontstaat geleidelijk door regelmatige of chronische ontstekingsreacties in de luchtwegen en longweefsel na inademing van schadelijke deeltjes, zoals rook. In de beginfase is er vaak sprake van een toename van slijmvorming en hoesten. In de loop van de tijd neemt de luchtwegvernauwing langzaam toe. Daarnaast kan de structuur van de longen beschadigd raken en uiteindelijk kan het zuurstoftransport beperkt worden. Luchtwegvernauwing en longweefselbeschadiging komen in wisselende combinaties voor bij mensen met COPD. Bij ernstig COPD kan de longfunctie met meer dan de helft verminderen.

    Complicaties verergeren het ziektebeeld

    COPD-patiënten hebben naast klachten ook vaak bijkomende complicaties, die het ziektebeeld verergeren. Veel voorkomende complicaties zijn bacteriële en/of virale luchtweginfecties en bijwerkingen van medicijnen. Een complicatie die weinig voorkomt, maar wel ernstig is, is cor pulmonale. Cor pulmonale is een hartziekte die bestaat uit verwijding van de rechterharthelft door overbelasting. Door gebrek aan zuurstof is men dan niet meer in staat om normale lichamelijke inspanning te verrichten. Ten slotte komen hart- en vaataandoeningen, hoge bloeddruk, diabetes en depressie vaker voor bij mensen met COPD dan in de normale bevolking (zogenaamde comorbiditeit).

    Verergering klachten door aspecifieke hyperreactiviteit of allergische reacties

    De klachten van hoesten en kortademigheid bij COPD kunnen verergeren door prikkels van buitenaf. Er kan sprake zijn van aspecifieke hyperreactiviteit en/of een allergische reactie. Bij een patiënt met COPD kunnen beide vormen van gevoeligheid aanwezig zijn, maar meestal is sprake van aspecifieke hyperreactiviteit. Allergie komt minder vaak voor, maar leidt ook tot meer klachten van hoesten en kortademigheid (Fattahi et al., 2013, Jamieson et al., 2013).

    • Bij een aspecifieke hyperreactiviteit bestaat een gevoeligheid van de luchtwegen voor allerlei (niet-allergene) prikkelende stoffen en/of fysische prikkels die de luchtwegen binnendringen zoals koude lucht, mist, rook, baklucht of parfum.
    • Bij een allergie bestaat een gevoeligheid van de luchtwegen voor exogene prikkels, zoals huisstofmijt, haren, schimmels of graspollen (allergenen). Het immuunsysteem van personen met een allergie-neiging kan overmatig reageren op deze stoffen.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Fattahi F, ten Hacken NHT, Fattahi F, Hylkema MN, Timens W, Postma D, et al. Atopy is a risk factor for respiratory symptoms in COPD patients: results from the EUROSCOP study. Respiratory Research. 2013;14(1):10. Bron | DOI
    2. Jamieson DB, Matsui EC, Belli A, McCormack MC, Peng E, Pierre-Louis S, et al. Effects of allergic phenotype on respiratory symptoms and exacerbations in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med. 2013;188(2):187-92. Pubmed | DOI

  • Behandeling van COPD

    Behandeling gericht op voorkómen van klachten en verminderen ernst klachten

    De behandeling van COPD-patiënten is primair gericht op het zo veel mogelijk voorkómen van perioden met klachten en het verminderen van de ernst van de klachten die tóch ontstaan. Herstel van de normale longfunctie is niet mogelijk. 

    Diverse medicijnen beschikbaar

    Afhankelijk van de klachten en de onderliggende mechanismen, moet een COPD-patiënt medicijnen gebruiken. De belangrijkste zijn luchtwegverwijders en ontstekingsremmers. In de praktijk werkt men vaak met een combinatie van meer medicamenten.

    • Luchtwegverwijders zorgen dat de luchtwegen ruimer worden. Tegenwoordig zijn behalve kortwerkende, ook langwerkende luchtwegverwijders beschikbaar.
    • Ontstekingsremmers beschermen de luchtwegen tegen een nieuwe ontsteking en lossen de ontstekingen op die er al zijn.

  • Classificatie van COPD

    ICD-9 en ICD-10-codes voor COPD.

    Omschrijving

    ICD-9 code

    Omschrijving

    ICD-10 code

    Bronchitis, niet gespecificeerd als acuut of chronisch

    490

    Bronchitis, niet gespecificeerd als acuut of chronisch

    J40

    Chronische bronchitis

    491

    Eenvoudige en mucopurulente chronische bronchitis

    J41
       

    Niet gespecificeerde chronische bronchitis

    J42

    Emfyseem

    492

    Emfyseem

    J43

    Chronische luchtwegobstructie, niet elders geclassificeerd

    496

    Overige chronische obstructieve longaandoeningen

    J44

     

    Classificatie van COPD volgens ICD-codes en ICPC

    Binnen de ICD-9 valt COPD onder de chronische obstructieve longziekten en aanverwante aandoeningen (codes 490-492, 496) en binnen de ICD-10 onder de chronische aandoeningen van onderste luchtwegen (codes J40-J44) (zie tabel).
    In huisartsenregistraties wordt gebruik gemaakt van een indeling op grond van ICPC-code. Hierbij staat ICPC-code R91 voor Chronische bronchitis / bronchiëctasieën en R95 voor emfyseem/COPD.

Bronverantwoording

  • Zorgregistraties

    Huisartsenregistraties

    Voor bepaling van de prevalentie en het aantal nieuwe gevallen van COPD zijn gegevens gebruikt van de NIVEL Zorgregistraties eerste lijn. Voor de beschrijving van de trend in prevalentie en het aantal nieuwe gevallen van COPD is gebruik gemaakt van twee andere huisartsenregistraties: FaMe-net en RNH-Limburg. Deze twee registraties registreren al meer dan 20 jaar het voorkomen van ziekten in de huisartsenpraktijk. Omdat NIVEL Zorgregistratie eerste lijn over een kortere periode gegevens heeft wordt deze niet gebruikt voor de beschrijving van de trends.

    De gebruikte ICPC-codes zijn R91 (chronische bronchitis) en R95 (emfyseem, COPD). De gebruikte code uit de FaMe-net is E-code 2480.

    Kenmerken van COPD in de huisartspraktijk

    COPD is een chronische aandoening. Meestal heeft de patiënt hiervoor regelmatig contact met de huisarts, echter soms wordt de zorg geheel overgenomen door de longarts. Soms wordt alleen de diagnostiek gedaan door de longarts. Hoewel het een chronisch probleem is, komen sommige patiënten voor hun COPD lange tijd (een of meer jaren) niet bij de huisarts. Ze hebben dan bijvoorbeeld alleen slijm en kortademigheid bij het opstaan maar voelen geen noodzaak tot medicatie. Het maken van een onderscheid tussen astma en COPD is vaak lastig. Sommige huisartsen zijn mogelijk meer geneigd een klachtcode als hoesten, piepende ademhaling en benauwdheid te registreren in plaats van de ziektediagnose COPD. Het benoemen van een ziekte-episode op een bepaald moment óf als nieuw óf als bekend (prevalent) kan lastig zijn omdat de precieze diagnose pas in de loop van een aantal contacten uitkristalliseert en het dan onduidelijk is op welke datum de aandoening nieuw was.

    De prevalentie- en het aantal nieuwe gevallen op basis van verschillende huisartsenregistraties kunnen aanzienlijk variëren. De oorzaak kan zijn dat het voorkomen van ziekten in de praktijkpopulaties verschilt, maar het kan ook het gevolg zijn van verschillen in de algemene werkwijze van de registraties en de wijze waarop prevalentie- en het aantal nieuwe gevallen worden berekend. Bovendien kunnen registraties voor bepaalde ziekten specifieke (al dan niet vastgelegde) regels hanteren. 

    FaMe-net

    Elk jaar wordt overwogen of de diagnose COPD nog steeds geldig is.Voor meer informatie zie FaMe-net op Zorggegevens.

    LINH

    Geen specifieke opmerkingen. Het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (LINH) is met ingang van 01-01-2014 opgegaan in NIVEL Zorgregistraties Eerste Lijn.

    RNH-Limburg

    Het RNH gaat uit van probleemlijsten. Over het algemeen worden daarop alleen langdurige problemen geregistreerd. Voor meer informatie zie RNH op Zorggegevens.

    Landelijke Medische Registratie (LMR)

    Een deel van de personen die COPD hebben, wordt opgenomen in een ziekenhuis. Voor de ziekenhuisregistraties worden de ICD-9-codes 490-492 gebruikt. Het laatste meetjaar LMR was 2013, met ingang van 1 januari 2014 is de LMR registratie definitief vervangen door de LBZ.

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. NIVEL Zorgregistraties eerste lijn, NIVEL Zorgregistraties. zorggegevens.nl
    2. FaMe-net, Family Medicine Network. zorggegevens.nl
    3. RNH, Registratienet Huisartspraktijken Limburg. zorggegevens.nl
    4. LBZ, Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg . zorggegevens.nl

  • Kostenstudies

    Kosten van Ziektenstudie

    In de Kosten van Ziektenstudie (Slobbe et al., 2011) zijn de totale kosten van de gezondheidszorg voor het peiljaar 2007 via verdeelsleutels toegewezen aan sectoren en diagnosegroepen. De studie is een generieke kostenstudie die gebruik maakt van een 'top-down'-benadering om de kosten te verdelen. De kosten voor astma en COPD zijn samengenomen in één diagnosegroep.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Slobbe LCJ, Smit JM, Groen J, Poos MJJC, Kommer GJ. Kosten van ziekten in Nederland 2007. Trends in de Nederlandse zorguitgaven 1999-2010. Bilthoven / Den Haag: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RIVM / Centraal Bureau voor de Statistiek CBS; 2011. Bron
Methoden

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

Andere websites over COPD