Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

COPD→Cijfers & Context→Huidige situatie

Cijfers & Context

Afname sterfte bij mannen

Regionaal & Internationaal

Sterfte aan COPD in Nederland relatief hoog

Kosten

Zorguitgaven COPD 912 miljoen euro

Preventie & Zorg

Ruim 22.000 ziekenhuisopnamen voor COPD

Prevalentie en nieuwe gevallen COPD in huisartsenpraktijk

COPD naar type in 2018

 

Nieuwe gevallen

Jaarprevalentie

 

Mannen

Vrouwen

Mannen

Vrouwen

Per 1.000 personen

Chronische bronchitis/bronchiëctasieën (R91)

0,5

0,7

7,6

9,3

Emfyseem/COPD (R95)

1,6

1,6

29,5

28,1

COPD (R91, R95)

 

 

35,6

35,6

Absolute aantallen

Chronische bronchitis/bronchiëctasieën (R91)

4.300

5.900

65.100

80.300

Emfyseem/COPD (R95)

13.400

13.700

252.700

244.100

COPD (R91, R95)

 

 

304.800

309.000

Bron: Nivel Zorgregistraties eerste lijn

  • ICPC-codes R91 en R95
     
Deze cijfers zijn ook onderdeel van

Naar schatting bijna 615.000 patiënten met COPD

In 2018 hadden 613.800 mensen COPD (chronische bronchitis en/of emfyseem): 304.800 mannen en 309.000 vrouwen (35,6 per 1.000 mannen en 35,6 per 1.000 vrouwen). De jaarprevalentie betreft een schatting van alle COPD-patiënten die gedurende een jaar bekend zijn bij de huisarts. Deze patiënten hoeven niet allemaal in dat betreffende jaar contact te hebben gehad met de huisarts voor hun COPD.

Huisartsencijfers lager dan zelfgerapporteerde cijfers

In 2018 zei 4,2% van de mensen van 12 jaar en ouder in Nederland in de afgelopen 12 maanden COPD-klachten te hebben gehad (jaarprevalentie): 3,8% van de mannen en 4,7% van de vrouwen. Dit blijkt uit gegevens gepresenteerd door het CBS (CBS-Gezondheidsenquête). Het percentage mensen dat zelf aangeeft COPD-klachten te hebben gehad is hoger dan de jaarprevalentie op basis van registratie door de huisarts. Daarvoor zijn ten minste drie verklaringen:

  • Niet alle patiënten met chronische hoestklachten, slijm opgeven en kortademigheid komen bij de huisarts.
  • Patiënten met luchtwegobstructie kunnen langzaam gewend zijn geraakt aan de benauwdheid en/of hun leven hierop hebben aangepast.
  • Niet alle gevallen van COPD worden door de huisarts (meteen) onderkend.

27.100 nieuwe patiënten met emfyseem en 10.300 met chronische bronchitis in 2018

In 2018 kwamen er 27.100 nieuwe patiënten met emfyseem bij (13.400 mannen en 13.700 vrouwen). Het aantal nieuwe gevallen van chronische bronchitis was 10.300 (4.300 mannen en 5.900 vrouwen). Deze schattingen zijn gebaseerd op de NIVEL Zorgregistratie eerste lijn.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

04-09-2019

Prevalentie COPD in huisartsenpraktijk naar leeftijd en geslacht

COPD vaker bij mannen en bij ouderen

In 2018 hadden 613.800 mensen COPD (chronische bronchitis en/of emfyseem). COPD komt voornamelijk voor bij mensen van 50 jaar en ouder en de prevalentie neemt toe met de leeftijd. Vanaf 65 jaar komt COPD vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De jaarprevalentie betreft een schatting van alle COPD-patiënten die gedurende een jaar bekend zijn bij de huisarts. Deze patiënten hoeven niet allemaal in dat betreffende jaar contact te hebben gehad met de huisarts voor hun COPD.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

04-09-2019

Verantwoording

Definities

  • Kenmerken van COPD

    COPD is een chronische vernauwing van de luchtwegen en/of aantasting van het elastische longweefsel

    COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease of chronisch obstructieve longziekte) is een chronische vernauwing van de luchtwegen en/of aantasting van het elastische longweefsel. De luchtwegvernauwing is permanent aanwezig en grotendeels onomkeerbaar. COPD omvat chronische bronchitis, chronische vernauwing van de kleine luchtwegen, en emfyseem. Belangrijke klachten bij COPD zijn chronisch hoesten, opgeven van slijm en (chronische) kortademigheid. De klachten kunnen verergeren door onder meer blootstelling aan tabaksrook, dampen en gassen, bak- en braadlucht, chloordamp, koude lucht en temperatuurovergangen.

    COPD heeft aantal gemeenschappelijke kenmerken met astma

    COPD behoort samen met astma tot de obstructieve longziekten. Vóór 1991 gebruikte men voor COPD en astma de gemeenschappelijke term CARA, Chronische Aspecifieke Respiratoire Aandoeningen. De reden daarvoor was dat de aandoeningen gedeeltelijk overlap vertonen voor wat betreft symptomen, ontstaan en beloop. Tegenwoordig legt men op grond van nieuwere inzichten meer nadruk op de pathofysiologie van de luchtwegobstructie tijdens uitademing, en worden COPD en astma als aparte ziekten beschouwd.

  • Ontstaan en verloop van COPD

    COPD ontstaat door vernauwing van de luchtwegen en/of beschadiging longweefsel

    COPD ontstaat onder andere door een vernauwing van de luchtwegen (luchtwegobstructie). Deze luchtwegvernauwing ontstaat geleidelijk door regelmatige of chronische ontstekingsreacties in de luchtwegen en longweefsel na inademing van schadelijke deeltjes, zoals rook. In de beginfase is er vaak sprake van een toename van slijmvorming en hoesten. In de loop van de tijd neemt de luchtwegvernauwing langzaam toe. Daarnaast kan de structuur van de longen beschadigd raken en uiteindelijk kan het zuurstoftransport beperkt worden. Luchtwegvernauwing en longweefselbeschadiging komen in wisselende combinaties voor bij mensen met COPD. Bij ernstig COPD kan de longfunctie met meer dan de helft verminderen.

    Complicaties verergeren het ziektebeeld

    COPD-patiënten hebben naast klachten ook vaak bijkomende complicaties, die het ziektebeeld verergeren. Veel voorkomende complicaties zijn bacteriële en/of virale luchtweginfecties en bijwerkingen van medicijnen. Een complicatie die weinig voorkomt, maar wel ernstig is, is cor pulmonale. Cor pulmonale is een hartziekte die bestaat uit verwijding van de rechterharthelft door overbelasting. Door gebrek aan zuurstof is men dan niet meer in staat om normale lichamelijke inspanning te verrichten. Ten slotte komen hart- en vaataandoeningen, hoge bloeddruk, diabetes en depressie vaker voor bij mensen met COPD dan in de normale bevolking (zogenaamde comorbiditeit).

    Verergering klachten door aspecifieke hyperreactiviteit of allergische reacties

    De klachten van hoesten en kortademigheid bij COPD kunnen verergeren door prikkels van buitenaf. Er kan sprake zijn van aspecifieke hyperreactiviteit en/of een allergische reactie. Bij een patiënt met COPD kunnen beide vormen van gevoeligheid aanwezig zijn, maar meestal is sprake van aspecifieke hyperreactiviteit. Allergie komt minder vaak voor, maar leidt ook tot meer klachten van hoesten en kortademigheid (Fattahi et al., 2013, Jamieson et al., 2013).

    • Bij een aspecifieke hyperreactiviteit bestaat een gevoeligheid van de luchtwegen voor allerlei (niet-allergene) prikkelende stoffen en/of fysische prikkels die de luchtwegen binnendringen zoals koude lucht, mist, rook, baklucht of parfum.
    • Bij een allergie bestaat een gevoeligheid van de luchtwegen voor exogene prikkels, zoals huisstofmijt, haren, schimmels of graspollen (allergenen). Het immuunsysteem van personen met een allergie-neiging kan overmatig reageren op deze stoffen.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Fattahi F, ten Hacken NHT, Fattahi F, Hylkema MN, Timens W, Postma D, et al. Atopy is a risk factor for respiratory symptoms in COPD patients: results from the EUROSCOP study. Respiratory Research. 2013;14(1):10. Bron | DOI
    2. Jamieson DB, Matsui EC, Belli A, McCormack MC, Peng E, Pierre-Louis S, et al. Effects of allergic phenotype on respiratory symptoms and exacerbations in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med. 2013;188(2):187-92. Pubmed | DOI

  • Behandeling van COPD

    Behandeling gericht op voorkómen van klachten en verminderen ernst klachten

    De behandeling van COPD-patiënten is primair gericht op het zo veel mogelijk voorkómen van perioden met klachten en het verminderen van de ernst van de klachten die tóch ontstaan. Herstel van de normale longfunctie is niet mogelijk. 

    Diverse medicijnen beschikbaar

    Afhankelijk van de klachten en de onderliggende mechanismen, moet een COPD-patiënt medicijnen gebruiken. De belangrijkste zijn luchtwegverwijders en ontstekingsremmers. In de praktijk werkt men vaak met een combinatie van meer medicamenten.

    • Luchtwegverwijders zorgen dat de luchtwegen ruimer worden. Tegenwoordig zijn behalve kortwerkende, ook langwerkende luchtwegverwijders beschikbaar.
    • Ontstekingsremmers beschermen de luchtwegen tegen een nieuwe ontsteking en lossen de ontstekingen op die er al zijn.

  • Classificatie van COPD

    ICD-9 en ICD-10-codes voor COPD.

    Omschrijving

    ICD-9 code

    Omschrijving

    ICD-10 code

    Bronchitis, niet gespecificeerd als acuut of chronisch

    490

    Bronchitis, niet gespecificeerd als acuut of chronisch

    J40

    Chronische bronchitis

    491

    Eenvoudige en mucopurulente chronische bronchitis

    J41
       

    Niet gespecificeerde chronische bronchitis

    J42

    Emfyseem

    492

    Emfyseem

    J43

    Chronische luchtwegobstructie, niet elders geclassificeerd

    496

    Overige chronische obstructieve longaandoeningen

    J44

     

    Classificatie van COPD volgens ICD-codes en ICPC

    Binnen de ICD-9 valt COPD onder de chronische obstructieve longziekten en aanverwante aandoeningen (codes 490-492, 496) en binnen de ICD-10 onder de chronische aandoeningen van onderste luchtwegen (codes J40-J44) (zie tabel).
    In huisartsenregistraties wordt gebruik gemaakt van een indeling op grond van ICPC-code. Hierbij staat ICPC-code R91 voor Chronische bronchitis / bronchiëctasieën en R95 voor emfyseem/COPD.

Bronverantwoording

  • Zorgregistraties

    Huisartsenregistraties

    Voor bepaling van de prevalentie en het aantal nieuwe gevallen van COPD zijn gegevens gebruikt van de Nivel Zorgregistraties eerste lijn. Voor de beschrijving van de trend in prevalentie en het aantal nieuwe gevallen van COPD is gebruik gemaakt van twee andere huisartsenregistraties: FaMe-net en RNH-Limburg. Deze twee registraties registreren al meer dan 20 jaar het voorkomen van ziekten in de huisartsenpraktijk. Omdat NIVEL Zorgregistratie eerste lijn over een kortere periode gegevens heeft wordt deze niet gebruikt voor de beschrijving van de trends.

    De gebruikte ICPC-codes zijn R91 (chronische bronchitis) en R95 (emfyseem, COPD). De gebruikte code uit de FaMe-net is E-code 2480.

    Kenmerken van COPD in de huisartspraktijk

    COPD is een chronische aandoening. Meestal heeft de patiënt hiervoor regelmatig contact met de huisarts, echter soms wordt de zorg geheel overgenomen door de longarts. Soms wordt alleen de diagnostiek gedaan door de longarts. Hoewel het een chronisch probleem is, komen sommige patiënten voor hun COPD lange tijd (een of meer jaren) niet bij de huisarts. Ze hebben dan bijvoorbeeld alleen slijm en kortademigheid bij het opstaan maar voelen geen noodzaak tot medicatie. Het maken van een onderscheid tussen astma en COPD is vaak lastig. Sommige huisartsen zijn mogelijk meer geneigd een klachtcode als hoesten, piepende ademhaling en benauwdheid te registreren in plaats van de ziektediagnose COPD. Het benoemen van een ziekte-episode op een bepaald moment óf als nieuw óf als bekend (prevalent) kan lastig zijn omdat de precieze diagnose pas in de loop van een aantal contacten uitkristalliseert en het dan onduidelijk is op welke datum de aandoening nieuw was.

    De prevalentie- en het aantal nieuwe gevallen op basis van verschillende huisartsenregistraties kunnen aanzienlijk variëren. De oorzaak kan zijn dat het voorkomen van ziekten in de praktijkpopulaties verschilt, maar het kan ook het gevolg zijn van verschillen in de algemene werkwijze van de registraties en de wijze waarop prevalentie- en het aantal nieuwe gevallen worden berekend. Bovendien kunnen registraties voor bepaalde ziekten specifieke (al dan niet vastgelegde) regels hanteren. 

    FaMe-net

    Elk jaar wordt overwogen of de diagnose COPD nog steeds geldig is.Voor meer informatie zie FaMe-net op Zorggegevens.

    LINH

    Geen specifieke opmerkingen. Het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (LINH) is met ingang van 01-01-2014 opgegaan in NIVEL Zorgregistraties Eerste Lijn.

    RNH-Limburg

    Het RNH gaat uit van probleemlijsten. Over het algemeen worden daarop alleen langdurige problemen geregistreerd. Voor meer informatie zie RNFM, voorheen RNH-Limburg op Zorggegevens.

    Landelijke Medische Registratie (LMR)

    Een deel van de personen die COPD hebben, wordt opgenomen in een ziekenhuis. Voor de ziekenhuisregistraties worden de ICD-9-codes 490-492 gebruikt. Het laatste meetjaar LMR was 2013, met ingang van 1 januari 2014 is de LMR registratie definitief vervangen door de LBZ.

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. Nivel Zorgregistraties eerste lijn, Nivel Zorgregistraties. zorggegevens.nl
    2. FaMe-net, Family Medicine Network. zorggegevens.nl
    3. RNFM, voorheen RNH-Limburg, Research Network Family Medicine (RNFM) Maastricht voorheen: Registratienet Huisartspraktijken Limburg. zorggegevens.nl
    4. LBZ, Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg . zorggegevens.nl

  • Kostenstudies

    Kosten van Ziektenstudie

    In de Kosten van Ziektenstudie (Slobbe et al., 2011) zijn de totale kosten van de gezondheidszorg voor het peiljaar 2007 via verdeelsleutels toegewezen aan sectoren en diagnosegroepen. De studie is een generieke kostenstudie die gebruik maakt van een 'top-down'-benadering om de kosten te verdelen. De kosten voor astma en COPD zijn samengenomen in één diagnosegroep.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Slobbe LCJ, Smit JM, Groen J, Poos MJJC, Kommer GJ. Kosten van ziekten in Nederland 2007. Trends in de Nederlandse zorguitgaven 1999-2010. Bilthoven / Den Haag: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RIVM / Centraal Bureau voor de Statistiek CBS; 2011. Bron
Methoden

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

Andere websites over COPD