Oorzaken van ongunstige arbeidsomstandigheden
Cultuuraspecten binnen bedrijf van invloed op ongunstige arbeidsomstandigheden
Ongunstige arbeidsomstandigheden kunnen ontstaan door cultuuraspecten binnen een bedrijf. Zo kan bijvoorbeeld de commerciële basis van bedrijven voor meer ongunstige arbeidsomstandigheden zorgen. Doordat een zo hoog mogelijke arbeidsproductie tegen zo laag mogelijke kosten wordt nagestreefd, kan dit juist leiden tot extra kosten in verband met schade die mensen oplopen door onbeschermd werk. Een toename van de werkgelegenheid (vooral in de dienstensector) kan zorgen voor meer psychosociale belasting van de werknemers. Daarnaast spelen ook externe ontwikkelingen een rol. Zoals internationalisering, globalisering, toename van concurrentie uit lagelonenlanden en beperking van de kosten voor personeel. Dit laatste kan bijvoorbeeld zorgen voor personele onderbezetting.
Gevolgen van ongunstige arbeidsomstandigheden
Soort belasting |
Voorbeelden van arbeidsomstandigheden |
Voorbeelden van aandoeningen |
---|---|---|
Fysiek |
Zware lasten tillen, langdurig in gedraaide houding werken, zittend werk |
RSI, artrose aan de knie of heup, nek- en rugklachten |
Omgeving |
Blootstelling aan geluid en aan chemische stoffen: werken in lawaaierige omgeving, werken met oplosmiddelen of andere vluchtige of bijtende stoffen |
Arbeidsongevallen, gehoorschade, kanker, huidproblemen, luchtwegaandoeningen |
Psychosociaal |
Werkdruk, pesten op het werk en werkzekerheid: een hoog werktempo, het niet goed zelf kunnen regelen van tempo en andere zaken betreffende de taakuitvoering, slechte relaties op het werk, weinig zeggenschap over het werk en de afnemende werkzekerheid onder andere door de flexibilisering van arbeidscontracten |
Overspannenheid, burn-out, depressieve klachten, RSI, hart- en vaatziekten |
Gezondheidsschade door ongunstige arbeidsomstandigheden
Arbeidsomstandigheden kunnen de gezondheid negatief beïnvloeden. Een flink deel van de werknemers loopt risico’s op ongevallen of ziekten die worden veroorzaakt door blootstelling aan gevaren in de arbeidssituatie. Wanneer arbeidsomstandigheden de belastbaarheidsgrens van iemand overschrijden, kunnen deze leiden tot gezondheidsschade en uiteindelijk tot ziekteverzuim, beroepsziekten en arbeidsongeschiktheid.
Vaak blootstelling aan combinatie van risico’s
De omgevingsfactoren en de fysiek en psychosociaal belastende factoren hebben alle een effect op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Zelden is er sprake van slechts één soort risico, maar vaak betreft het een gecombineerde blootstelling aan fysiek en psychosociaal belastende factoren en omgevingsfactoren. Zo kunnen werknemers in de zorg zowel blootgesteld worden aan besmette personen (omgeving) als ook in een ongemakkelijke werkhouding moeten werken (fysiek).
Meer informatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Arbobalans 2014: Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland. Zaandam: TNO; 2014. Bron
- Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2007. Bron
- Ziektelast van ongunstige arbeidsomstandigheden in Nederland, 2012. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2012. Bron
Werkgebonden ziektelast
Ziektelast door arbeid naar geslacht 2018
Mannen | Vrouwen | Totaal mannen en vrouwen | |
---|---|---|---|
Psychosociaal | 16300 | 26000 | 42400 |
Fysiek | 23300 | 21000 | 44300 |
Omgeving | 98400 | 52800 | 151100 |
Totaal arbeid | 138000 | 99800 | 237800 |
Bron: RIVM
- Som van de afzonderlijke arbeidsrisico’s telt niet op tot totalen in verband met afronding en mogelijke overlap met andere arbeidsrisico’s.
Werkgebonden ziektelast is 4,6% van de totale ziektelast in Nederland
Voor 2018 heeft het RIVM de ziektelast door arbeid geschat op 4,6% van de totale ziektelast in Nederland. Dat komt neer op ruim 237.800 DALY's. De effecten van ongunstige arbeidsomstandigheden op de ziektelast zijn in dezelfde orde van grootte als milieufactoren (4,0%). De ziektelast van de werkzame beroepsbevolking betreft bijna 63% van de totale werkgerelateerde ziektelast. De overige 37% van de totale werkgerelateerde ziektelast bevindt zich in de gepensioneerde bevolking. Omgevingsfactoren (waaronder blootstelling aan stoffen) zorgen voor de grootste arbeidsgerelateerde ziektelast (63,5%), de ziektelast door fysieke en psychische factoren is vergelijkbaar (respectievelijk 18,6% en 17,8% van de totale arbeidsgerelateerde ziektelast). De ziektelast voor mannen is groter dan voor vrouwen, doordat mannen meer gezondheidsverlies hebben door arbeidsomgevingsfactoren (zoals blootstelling aan stoffen). Ondanks de ziektelast door ongunstige arbeidsomstandigheden is werken over het algemeen goed voor de gezondheid.
Meer informatie
Datum publicatie
Werkgebonden ziektelast: fysieke belasting
Ziektelast van fysieke arbeidsbelasting 2018
Mannen | Vrouwen | Totaal | |
---|---|---|---|
Zeer zware lasten tillen | 9500 | 9000 | 18500 |
Staand, geknield of gehurkt werken | 3400 | 3400 | 6800 |
Blootstaan aan trillingen | 5800 | 1510 | 7300 |
Herhalende bewegingen | 9500 | 10000 | 19500 |
Overig | 13500 | 13600 | 27100 |
Bron: RIVM
- Som van de afzonderlijke arbeidsrisico’s telt niet op tot totalen in verband met afronding en mogelijke overlap met andere arbeidsrisico’s.
Veel gezondheidsverlies door fysieke werkbelasting
In 2018 leidde fysieke werkbelasting tot ruim 44.000 DALY’s gezondheidsverlies in de beroepsbevolking. Dit is 18,6% van de totale arbeidsgerelateerde ziektelast (0,9% van de totale ziektelast in Nederland). Hoge fysieke arbeidsbelasting als herhaalde bewegingen en zware lasten tillen behoren tot de fysieke arbeidsrisico’s die de meeste ziektelast veroorzaken. Mannen hebben iets meer gezondheidsverlies door fysieke werkbelasting dan vrouwen doordat zij vaker werkzaamheden verrichten die fysiek belastend zijn.
Meer informatie
Datum publicatie
Werkgebonden ziektelast: belasting door omgeving
Ziektelast van arbeidsbelasting door omgeving 2018
Mannen | Vrouwen | Totaal | |
---|---|---|---|
Stoffen | 62700 | 34400 | 97100 |
Lawaai | 11600 | 9300 | 20900 |
Overig | 24000 | 9100 | 33100 |
Bron: RIVM
- Som van de afzonderlijke arbeidsrisico’s telt niet op tot totalen in verband met afronding en mogelijke overlap met andere arbeidsrisico’s.
Veel meer gezondheidsverlies bij mannen door omgevingsfactoren
In 2018 zorgden omgevingsfactoren voor 2,9% van de totale ziektelast in Nederland (en 63,5% van de arbeidsgerelateerde ziektelast). Dit komt neer op ongeveer 151.000 DALY's. Er zijn meerdere belastende omgevingsfactoren die zorgen voor gezondheidsverlies. In 2018 leidde vooral de blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de werkplek tot veel gezondheidsverlies in de totale (werkende en gepensioneerde) beroepsbevolking (1,9% van totale ziektelast in Nederland). Mannen verloren bijna twee keer zoveel DALY's als vrouwen. Blootstelling aan chemische, allergische en biologische stoffen zorgt niet alleen voor veel ziektelast door COPD en longkanker, maar ook door astma, coronaire hartziekten, contacteczeem, huidkanker en allergische rinitis. Daarnaast zorgt blootstelling aan lawaai voor bijna 21.000 DALY’s gezondheidsverlies. De hoge ziektelast in de categorie 'overig' wordt onder andere veroorzaakt door straling en nachtwerk.
Meer informatie
Datum publicatie
Werkgebonden ziektelast: psychosociale belasting
Ziektelast van psychosociale arbeidsbelasting 2018
Mannen | Vrouwen | Totaal | |
---|---|---|---|
Hoge werkdruk | 7100 | 10300 | 17400 |
Lage autonomie | 2500 | 4600 | 7100 |
Hoge emotionele belasting | 1070 | 2180 | 3300 |
Gepest worden | 2600 | 4200 | 6800 |
Trauma | 3300 | 4900 | 8300 |
Bron: RIVM
- Som van de afzonderlijke arbeidsrisico’s telt niet op tot totalen in verband met afronding en mogelijke overlap met andere arbeidsrisico’s.
Meeste psychosociale ziektelast door hoge werkdruk
In 2018 leidde psychische werkbelasting tot ruim 42.000 DALY’s gezondheidsverlies in de totale beroepsbevolking. Dit is 0,8% van de totale ziektelast in Nederland (en 17,8% van de arbeidsgerelateerde ziektelast). Met name hoge werkdruk zorgde voor veel gezondheidsverlies bij zowel mannen als vrouwen. Traumatische ervaringen en lage autonomie behoren tot de psychische arbeidsrisico’s die daarna meeste ziektelast veroorzaken.