Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Antimicrobiële resistentie (AMR)→Regionaal & Internationaal→Regionaal

Cijfers & Context

Antibioticaresistentie sinds 2016 stabiel

Regionaal & Internationaal

Relatief weinig resistentie in Nederland

Kosten

Jaarlijks 1,5 miljard vermijdbare zorgkosten in EU

Preventie & Zorg

Goede surveillance ondersteunt preventie

Gebruikers antibiotica per gemeente

Gebruikers antibiotica 2018

Per gemeente, gestandaardiseerd naar leeftijd en geslacht
Gebruikers antibiotica 2018
GemeentePercentage
Aa en Hunze20,2
Aalburg19,4
Aalsmeer17,9
Aalten20,6
Achtkarspelen21,5
Alblasserdam25,2
Albrandswaard23,1
Alkmaar17,7
Almelo24
Almere17,6
Alphen aan den Rijn18,8
Alphen-Chaam19
Ameland23
Amersfoort18
Amstelveen16,3
Amsterdam17,9
Apeldoorn18,8
Appingedam24,1
Arnhem18
Assen20
Asten16,8
Baarle-Nassau21,3
Baarn18,8
Barendrecht22,6
Barneveld18,4
Bedum18,2
Beek20,5
Beemster15,9
Beesel20,4
Berg en Dal17,2
Bergeijk20,5
Bergen (L.)18
Bergen (NH.)16,6
Bergen op Zoom22,8
Berkelland20,6
Bernheze21,4
Best21,5
Beuningen17,5
Beverwijk19
Binnenmaas19,3
Bladel20,6
Blaricum19
Bloemendaal18,7
Bodegraven-Reeuwijk17,9
Boekel19,3
Borger-Odoorn21,3
Borne20,7
Borsele19,8
Boxmeer16,1
Boxtel20,6
Breda20,1
Brielle23,7
Bronckhorst19,5
Brummen18,8
Brunssum21,8
Bunnik17,7
Bunschoten21,6
Buren21
Capelle aan den IJssel22,6
Castricum17,8
Coevorden21,9
Cranendonck19,4
Cromstrijen21,8
Cuijk17
Culemborg19,9
Dalfsen17,9
Dantumadiel21,1
De Bilt17,2
De Fryske Marren20,7
De Marne22,3
De Ronde Venen18,2
De Wolden19,9
Delft19,1
Delfzijl25,1
Den Bosch20,4
Den Haag22,2
Den Helder20,4
Deurne20,1
Deventer19,9
Diemen18,4
Dinkelland23,9
Doesburg19,2
Doetinchem20,5
Dongen18,6
Dongeradeel21,6
Dordrecht23
Drechterland16
Drimmelen22,3
Dronten20,1
Druten19,8
Duiven18,9
Echt-Susteren22
Edam-Volendam23,9
Ede17,2
Eemnes18,9
Eemsmond25
Eersel18,5
Eijsden-Margraten20,3
Eindhoven19
Elburg21,1
Emmen25,7
Enkhuizen17,8
Enschede21,3
Epe18,7
Ermelo19,6
Etten-Leur17,6
Ferwerderadiel16,6
Geertruidenberg21
Geldermalsen18,2
Geldrop-Mierlo19,2
Gemert-Bakel18,4
Gennep16,9
Giessenlanden19,8
Gilze en Rijen21,8
Goeree-Overflakkee23,2
Goes23
Goirle17,1
Gooise Meren18,7
Gorinchem20,6
Gouda19
Grave17,7
Groningen18,4
Grootegast20,5
Gulpen-Wittem21,6
Haaksbergen21,1
Haaren20,6
Haarlem17,5
Haarlemmerliede en Spaarnwoude17,7
Haarlemmermeer18,2
Halderberge19,9
Hardenberg20
Harderwijk20,4
Hardinxveld-Giessendam16,5
Haren18,6
Harlingen16,8
Hattem17,4
Heemskerk18
Heemstede17,8
Heerde20,6
Heerenveen19,9
Heerhugowaard17,6
Heerlen23,2
Heeze-Leende21
Heiloo17,4
Hellendoorn20,7
Hellevoetsluis23,1
Helmond20,1
Hendrik-Ido-Ambacht22,9
Hengelo20,6
Heumen16,3
Heusden19,7
Hillegom21,7
Hilvarenbeek15,9
Hilversum18,9
Hof van Twente22,2
Hollands Kroon19
Hoogeveen22,8
Hoorn18
Horst aan de Maas17,4
Houten15,9
Huizen19
Hulst17,2
IJsselstein19,5
Kaag en Braassem19
Kampen18,7
Kapelle20
Katwijk21,7
Kerkrade23,1
Koggenland14,8
Kollumerland en Nieuwkruisland21,5
Korendijk23,2
Krimpen aan den IJssel20,1
Krimpenerwaard19
Laarbeek20,1
Landerd17,8
Landgraaf24
Landsmeer19,7
Langedijk16,8
Lansingerland18,8
Laren18,6
Leek20,9
Leerdam19,3
Leeuwarden20
Leiden17,6
Leiderdorp17,8
Leidschendam-Voorburg21,9
Lelystad21,8
Leudal18,9
Leusden17,7
Lingewaal19,7
Lingewaard18,5
Lisse17,8
Lochem20,7
Loon op Zand21,3
Lopik18,8
Loppersum23,6
Losser20,8
Maasdriel21,2
Maasgouw21
Maassluis20
Maastricht21,2
Marum21,6
Medemblik17,7
Meerssen20,3
Meierijstad20,6
Meppel21,5
Middelburg20,1
Midden-Delfland20,2
Midden-Drenthe20,7
Midden-Groningen23,4
Mill en Sint Hubert15,8
Moerdijk21,5
Molenwaard21,6
Montferland19,6
Montfoort15,6
Mook en Middelaar18,4
Neder-Betuwe22,6
Nederweert20,1
Neerijnen21,5
Nieuwegein19,1
Nieuwkoop18,5
Nijkerk19,1
Nijmegen16,8
Nissewaard24
Noord-Beveland21,1
Noordenveld19,3
Noordoostpolder18,7
Noordwijk18,8
Noordwijkerhout18,4
Nuenen, Gerwen en Nederwetten19,3
Nunspeet21,1
Nuth20,1
Oegstgeest16,5
Oirschot19,6
Oisterwijk18,2
Oldambt25
Oldebroek20,3
Oldenzaal19,5
Olst-Wijhe17,9
Ommen16,1
Onderbanken24,7
Oost Gelre20,2
Oosterhout21,4
Ooststellingwerf22,5
Oostzaan19,4
Opmeer16,8
Opsterland19,2
Oss21,5
Oud-Beijerland20,9
Oude IJsselstreek18,4
Ouder-Amstel17,2
Oudewater17,2
Overbetuwe18,7
Papendrecht22,6
Peel en Maas20,3
Pekela26,9
Pijnacker-Nootdorp20,2
Purmerend18,4
Putten24,2
Raalte17,7
Reimerswaal20,9
Renkum18
Renswoude20,6
Reusel-De Mierden25,3
Rheden18,4
Rhenen18,8
Ridderkerk22,2
Rijssen-Holten21,6
Rijswijk22,2
Roerdalen21,3
Roermond23,8
Roosendaal21,4
Rotterdam22,6
Rozendaal17,1
Rucphen26,7
Schagen16,9
Scherpenzeel15,4
Schiedam23,3
Schiermonnikoog18,6
Schinnen21,3
Schouwen-Duiveland22,7
Simpelveld20,9
Sint Anthonis15,7
Sint-Michielsgestel19,8
Sittard-Geleen22,7
Sliedrecht26,6
Sluis20,5
Smallingerland19,7
Soest18,4
Someren17,6
Son en Breugel18
Stadskanaal24
Staphorst19,4
Stede Broec16,9
Steenbergen21,4
Steenwijkerland21,2
Stein20,3
Stichtse Vecht18,3
Strijen23,4
Súdwest-Fryslân19,9
Ten Boer20,4
Terneuzen21,2
Terschelling28
Texel16,3
Teylingen18,7
Tholen24,1
Tiel20,6
Tilburg18,7
Tubbergen22
Twenterand23,7
Tynaarlo19,7
Tytsjerksteradiel19
Uden19,4
Uitgeest16,9
Uithoorn16,9
Urk22
Utrecht17,5
Utrechtse Heuvelrug19,6
Vaals17,8
Valkenburg aan de Geul19,2
Valkenswaard19
Veendam23,8
Veenendaal18,7
Veere18,5
Veldhoven18,8
Velsen18,9
Venlo20,3
Venray17,5
Vianen19,6
Vlaardingen22,2
Vlieland24,8
Vlissingen20,2
Voerendaal17,8
Voorschoten20,2
Voorst18,4
Vught20,3
Waadhoeke19,6
Waalre20,1
Waalwijk20,2
Waddinxveen19,2
Wageningen17,7
Wassenaar18,6
Waterland17,9
Weert22,3
Weesp17,8
Werkendam17,8
West Maas en Waal19,2
Westerveld22,2
Westervoort19,1
Westerwolde20,6
Westland21,3
Weststellingwerf21,2
Westvoorne22,5
Wierden20,8
Wijchen18,3
Wijdemeren19,3
Wijk bij Duurstede18,3
Winsum19,5
Winterswijk23,2
Woensdrecht19,8
Woerden18,3
Wormerland20,5
Woudenberg18,8
Woudrichem21,3
Zaanstad19,6
Zaltbommel19,3
Zandvoort20
Zederik18,6
Zeewolde18,1
Zeist18,1
Zevenaar20
Zoetermeer20,3
Zoeterwoude17,4
Zuidhorn22
Zuidplas21,1
Zundert18,1
Zutphen19,8
Zwartewaterland21,4
Zwijndrecht24,5
Zwolle17,8

Bron: GIP-databank op CBS-Statline

ATC-code: J01

View all detail data

Grote regionale verschillen in gebruik antibiotica

In 2018 kregen in sommige gemeenten bijna tweemaal zoveel mensen antibiotica als in andere gemeenten. Zo werd in de gemeente Koggenland in Noord-Holland aan nog geen 15% van de bevolking antibiotica verstrekt, in de gemeente Terschelling was dit 28%. Verder valt op dat in veel gemeenten in Groningen het gebruik hoog is. In 9 gemeenten is het gebruik meer dan 23%. Het gemiddelde in Nederland is 19,8% (mannen: 15,9% en vrouwen: 23,7%). Antibiotica worden vaker gegeven aan kinderen en ouderen. Van alle 0 tot 5-jarigen gebruikt 22,8% antibiotica en van alle 90-plussers 40,2%.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

20-10-2020

Verantwoording

Definities

  • Antimicrobiële resistentie

    Ongevoeligheid van micro-organismen voor de werking van antimicrobiële middelen. Het veelvuldig gebruik van antimicrobiële middelen heeft geleid tot selectie van micro-organismen die resistent (=ongevoelig) zijn voor deze middelen. Deze resistentie heeft grote gevolgen voor de behandeling van infecties, want infecties met resistente micro-organismen zijn moeilijker te behandelen.

  • Antimicrobiële middelen

    Antimicrobiële middelen zijn geneesmiddelen die essentieel zijn voor de behandeling van infectieziekten en voor de preventie van infecties, bijvoorbeeld bij ingewikkelde medische ingrepen. Er zijn vier groepen antimicrobiële middelen:

    • Antibiotica tegen bacteriën.
    • Antivirale middelen tegen virussen.
    • Antischimmelmiddelen tegen schimmels en gisten.
    • Antiparasitaire middelen tegen parasieten.

    Binnen het onderwerp antimicrobiële resistentie staat resistentie tegen antibiotica centraal. 

  • Antibiotica

    Antibiotica zijn medicijnen die bacteriën doden of remmen in de groei. Er zijn verschillende groepen antibiotica die onderling verschillen in chemische structuur. Daardoor zijn niet alle antibiotica tegen dezelfde bacteriën effectief. 

  • Isolaat

    De resistentie van een bacterie tegen antibiotica wordt bepaald in een isolaat van die bacterie. Een isolaat is een cultuur van bacteriën die zuiver is omdat ze afstammen van één enkele bacterie. Eén bacterie uit bijvoorbeeld urine of een wond kan op een voedingsbodem uitgroeien tot een klein rond vlekje, ofwel een bacteriële kolonie. Van zo’n kolonie wordt vervolgens het isolaat gemaakt. 

  • Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO)

    Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) zijn resistent tegen de eerstekeuze-antibiotica of tegen meerdere groepen antibiotica. Het gevolg is dat artsen bij het voorschrijven of toedienen moeten uitwijken naar “laatste redmiddelen”, waartegen ook in toenemende mate resistentie dreigt te ontstaan. De toename in resistentie tegen laatste redmiddelen betekent dat de keuze voor een antibioticum dat goed werkt steeds moeilijker wordt. 

  • Laatste redmiddelen

    De laatste redmiddelen of reservemiddelen worden uitsluitend voorgeschreven in situaties waarin de gebruikelijke antimicrobiële middelen onvoldoende effectief zijn. Wat een laatste redmiddel is hangt af van de setting, zoals in de huisartsenpraktijk of in het ziekenhuis. Ook verschilt het per ziekenhuis. 

Bronverantwoording

  • Tabel: Bronnen bij de cijfers over antimicrobiële resistentie (AMR)

    Bron

    Indicator in VZinfo

    Gepresenteerde populatie VZinfo

    Meer informatie

    MENSEN

     

     

     

    Infectieziekten Surveillance  Informatie Systeem - Antibiotica Resistentie (ISIS-AR)

    Antimicrobiële resistentie in Nederland

    Bacterie-isolaten afkomstig van ziekenhuispatiënten, verpleeghuis-patiënten en huisartspatiënten

    ISIS-AR; ISIS-AR Zorggegevens; 
    NethMap

    Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB)

    Antibioticagebruik op basis van ziekenhuisapotheken  

    Patiënten in ziekenhuizen en verpleeghuizen

    SWAB; 
    NethMap
    Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) Antibioticagebruik op basis van verstrekkingen door openbare apotheken Patiënten in de eerste lijn

    SFK; 
    NethMap

    DIEREN

     

     

     

    Monitoring of Antimicrobial Resistance and Antibiotic Usage in Animals in The Netherlands (MARAN)

    Antibioticaresistentie bij landbouwhuisdieren 

    Lanbouwhuisdieren

    MARAN

    Vereniging van Fabrikanten en Importeurs van Diergeneesmiddelen In Nederland (FIDIN)

    Antibioticagebruik door dieren op basis van verkoopcijfers

    Lanbouwhuisdieren

    FIDIN; 
    MARAN

    Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa)

    Antibioticagebruik door landbouwhuisdieren op basis van aflevercijfers

    Lanbouwhuisdieren

    SDa; 
    MARAN

    INTERNATIONAAL

     

     

     
    European Antimicrobial Resistance Surveillance Network (EARS-Net)   Antimicrobiële resistentie in EU-landen Bacterie-isolaten uit bloed en hersenvocht verzameld door klinische laboratoria EARS-NET

    European Surveillance of Antimicrobial Consumption Network (ESAC-Net)

    Antibioticagebruik  in de eerstelijn in EU-landen (verkoopcijfers of gedeclareerde afleveringen) 

    Patiënten in de eerste lijn

    ESAC-NET

  • NethMap

    De jaarlijkse Nethmap-rapporten presenteren gegevens over antibioticagebruik door mensen en over resistentie van bacteriën afkomstig van mensen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van gegevens van de SFK en de SWAB over antibioticagebruik en ISIS-AR over resistentie. Nethmap is het acronym voor “Consumption of antimicrobial agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the Netherlands”. NethMap is een gezamenlijke productie van de Stichting Werkgroep Antibiotica Beleid (SWAB) en het Centrum voor Infectieziektenbestrijding (CIb) van het RIVM.

    Meer informatie

  • MARAN

    Monitoring of Antimicrobial Resistance and Antibiotic Usage in Animals in The Netherlands (MARAN) levert gegevens over resistentie van bacteriën afkomstig van dierlijke producten en faeces van dieren. Eén van de aandachtsgebieden zijn dierlijke producten die verkocht worden in winkels. De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) neemt daarvan monsters. 

    Daarnaast presenteren de jaarlijkse MARAN-rapporten gegevens over het antibioticagebruik door landbouwhuisdieren. Deze gegevens zijn afkomstig van de Vereniging van Fabrikanten en Importeurs van Diergeneesmiddelen In Nederland (FIDIN) en de Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa). 

    Meer informatie

  • ISIS-AR

    Het Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem - Antibiotica Resistentie (ISIS-AR) is het surveillancesysteem voor antimicrobiële resistentie waarin het CIb en de medisch-microbiologische laboratoria actief samenwerken. ISIS-AR levert gegevens over resistentie die zijn verkregen met routinematige ingezette resistentiebepalingen. Mei 2017 waren 40 laboratoria aangesloten bij ISIS-AR. Samen vertegenwoordigen die ongeveer driekwart van de Nederlandse ziekenhuizen. Met alle andere Nederlandse laboratoria is contact over de aansluiting. Het streven is om volledig landelijke dekking te bereiken. Sinds 2008 verzamelt ISIS-AR op een gestandaardiseerde manier data over resistentiepatronen van klinisch relevante bacteriën van de aangesloten laboratoria en koppelt deze maandelijks terug naar de inzenders. De resistentie wordt bepaald in bacterie-isolaten afkomstig van ziekenhuispatiënten, verpleeghuispatiënten en huisartspatiënten. Voor de berekening van resistentieniveaus selecteerde Nethmap het eerste isolaat per soort per lichaamslocatie per patiënt per jaar. Via de interactieve website ISIS-web zijn de gegevens van ISIS-AR inzichtelijk voor het publiek en de deelnemende laboratoria.

    Meer informatie

  • SWAB

    De SWAB stuurt jaarlijks de apotheken van alle academische en algemene ziekenhuizen een vragenlijst met het verzoek inkoop- dan wel aflevergegevens te verstrekken van antibiotica. Deze landelijke gebruiksgegevens worden jaarlijks gepubliceerd in NethMap. Voor het jaar 2019 ontving SWAB gegevens van 57 ziekenhuislocaties behorend bij 51 ziekenhuisorganisaties.  De cijfers zijn opgehoogd om een schatting voor alle ziekenhuizen te verkrijgen. Dezelfde apotheken kregen ook het verzoek antibioticagebruiksgegevens aan te leveren voor de verpleeghuizen die zijn aangesloten bij de betreffende apotheek. In totaal werden in 2019 gegevens over antibioticagebruik van 9.707 bewoners van verpleeghuizen ontvangen.

    Meer informatie

  • SFK

    SFK (Stichting Farmaceutische Kengetallen) levert gegevens over het afleveren van antibiotica door openbare apotheken. Openbare apotheken verstrekken medicijnen die door huisartsen of specialisten zijn voorgeschreven aan patiënten die niet klinisch zijn opgenomen. De SFK verzamelt gegevens van 90% van de openbare apotheken die 93% van de Nederlandse bevolking bedienen. De SFK extrapoleert deze gegevens naar 100%. 

    Meer informatie

  • FIDIN

    Verkoopcijfers van antibiotica bestemd voor dieren zijn afkomstig van FIDIN (Vereniging van Fabrikanten en Importeurs van Diergeneesmiddelen In Nederland). De dekkingsgraad is 98% van alle verkoop in Nederland. Het werkelijke gebruik in Nederland verschilt van de totale hoeveelheid verkochte antibiotica, omdat een deel opgeslagen wordt en een deel naar het buitenland gaat.

    Meer informatie

  • SDa

    De SDa, Autoriteit Diergeneesmiddelen, monitort het antibioticagebruik bij landbouwhuisdieren op basis van aflevercijfers. Het gebruik op basis van aflevercijfers in de gemonitorde sectoren (varkens, kalveren, rundvee, vleeskuikens en kalkoen) dekt 91,8% van alle verkochte antibiotica.

    Meer informatie

  • EARS-Net

    European Antimicrobial Resistance Surveillance Network (EARS-Net) is een Europees netwerk van nationale surveillance systemen. Vertegenwoordigers van elke lidstaat verzamelen gegevens over het voorkomen en de verspreiding van antimicrobiële resistentie van nationale laboratoria. Deze gegevens zijn beschikbaar via de Antimicrobial resistance interactive database.  De laboratoria in de landen bedienen verschillende typen zorginstellingen: academische ziekenhuizen, gespecialiseerde ziekenhuizen, algemene ziekenhuizen, regionale ziekenhuizen, revalidatiecentra en verzorgings- en verpleeghuizen. De steekproefgrootte en dekking variëren aanzienlijk tussen de landen.

    Meer informatie

  • ESAC-Net

    Het European Surveillance of Antimicrobial Consumption Network (ESAC-Net) verzamelt gegevens over gebruik van antimicrobiële middelen in de eerstelijn en in ziekenhuizen in 29 EU/EEA-landen. De bronnen van ESAC-Net zijn nationale verkoopcijfers of gedeclareerde afleveringen, afhankelijk van het land. Bronnen gebaseerd op verkoopcijfers zijn mogelijk vollediger dan bronnen gebaseerd op gedeclareerde afleveringen, omdat antibiotica die zonder recept zijn verkregen of niet worden vergoed vaak wel in de verkoopcijfers zijn meegeteld, maar niet bij de gedeclareerde cijfers. Het antibioticagebruik zonder recept verschilt per land (Safrany & Monnet, 2012).

    Meer informatie

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. Safrany N, Monnet DDL. Antibiotics obtained without a prescription in Europe. Lancet Inf Dis. 2012;12(3):182-3. Bron