Volksgezondheidenzorg.info

Zoekveld

Angststoornissen→Cijfers & Context→Huidige situatie

Cijfers & Context

Meer vrouwen dan mannen met angststoornis

Regionaal & Internationaal

Prevalentie in Nederland gelijk aan EU-gemiddelde

Kosten

Zorguitgaven angststoornissen 774 miljoen

Preventie & Zorg

Huisarts heeft belangrijke rol in zorg

Prevalentie angststoornissen in huisartsenpraktijk

Jaarprevalentie angststoornissen 2019

LeeftijdMannenVrouwen
0-40,91,1
5-94,65,3
10-149,013,6
15-1911,230,9
20-2421,951,6
25-2928,255,1
30-3427,251,9
35-3926,549,9
40-4424,547,0
45-4921,440,3
50-5419,437,1
55-5918,236,9
60-6416,735,3
65-6915,532,7
70-7414,630,5
75-7914,329,2
80-8415,327,8
85+15,227,7

Bron: NIVEL Zorgregistraties eerste lijn

  • ICPC-code P74 en P79

Ongeveer 457.800 mensen met angststoornissen

In 2019 waren er naar schatting 457.800 mensen die onder behandeling waren bij de huisarts voor een angststoornis: 151.600 mannen en 306.200 vrouwen (jaarprevalentie). Dit komt overeen met 17,6 per 1.000 mannen en 35,1 per 1.000 vrouwen. Angststoornissen komen in elke leeftijdscategorie vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Angsstoornissen komen het meest voor bij mensen tussen de 25-29 jaar. De jaarprevalentie betreft alle mensen die ergens in het jaar 2019 bekend waren bij de huisarts voor angststoornissen. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2019 contact te hebben gehad met de huisarts voor angststoornissen.

Prevalentie op basis van bevolkingsonderzoek is veel hoger

De prevalentie op basis van de huisartsenregistratie is veel lager dan de prevalentie op basis van een epidemiologische bevolkingsonderzoek. De hieronder gepresenteerde cijfers uit het bevolkingsonderzoek NEMESIS-2 gaan over 2011, omdat er nog geen recentere cijfers beschikbaar zijn.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-10-2020

Bronnen en literatuur

Bronnen

  1. NEMESIS-2, Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2. zorggegevens.nl

Prevalentie angststoornissen in huisartsenpraktijk naar opleiding

Jaarprevalentie angststoornissen naar opleiding 2018

25 tot en met 54 jaar
LaagMiddelbaarHoog
Toaal46,838,533,4
Mannen31,924,523
Vrouwen62,253,242,2
25-344840,738,4
35-445142,833,7
45-5442,631,627,5

Bron: Nivel Zorgregistraties eerste lijn

  • ICPC-codes P74, P79
  • Laag opleidingsniveau = basisonderwijs, vmbo, eerste 3 leerjaren van havo/ vwo of de assistentenopleiding (mbo-1)
  • Middelbaar opleidingsniveau = bovenbouw van havo/ vwo, basisberoepsopleiding (mbo-2), vakopleiding (mbo-3) en middenkader- en specialistenopleidingen (mbo-4)
  • Hoog opleidingsniveau = hbo of wo

Laagopgeleiden hebben iets vaker angststoornissen

De grafiek geeft over 2018 de jaarprevalentie van angststoornissen naar opleiding in de registratie van huisartsen weer. In deze registratie komen angststoornissen in alle leeftijdsgroepen en zowel bij mannen als vrouwen relatief iets meer voor bij laagopgeleiden dan bij hoogopgeleiden. De jaarprevalentie betreft alle mensen die ergens in het jaar 2018 bekend waren bij de huisarts met een angststoornis. Deze mensen hoeven niet allemaal in 2018 contact te hebben gehad met de huisarts voor een angststoornis. 

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

16-11-2020

Prevalentie angststoornissen in bevolkingsonderzoek

Jaarprevalentie angststoornissen, 2011

Bij 18-64-jarigen
Type angststoornisMannenVrouwen
Gegeneraliseerde angststoornis14,121,6
Paniekstoornis9,815,6
Enkelvoudige fobie34,665,3
Sociale fobie31,443,3
Agorafobie2,05,4
totaal angststoornis78125

Bron: NEMESIS-2; gegevens bewerkt door het RIVM

Bijna 1,1 miljoen personen met angststoornissen

In 2011 hadden naar schatting 1.068.700 personen van 18 tot 65 jaar een angststoornis, van wie 413.600 mannen en 655.100 vrouwen. Dit komt overeen met 78 per 1.000 mannen en 125 per 1.000 vrouwen. Deze schattingen zijn gebaseerd op een epidemiologisch bevolkingsonderzoek uitgevoerd van 2007 tot 2012 (NEMESIS-2). Dit is het meest recente Nederlandse bevolkingsonderzoek dat op dit moment beschikbaar is. Prevalentiecijfers kunnen intussen veranderd zijn door verschillen in risico's en door de bevolkingssamenstelling, maar ook omdat intussen het classificatiesysteem van psychische stoornissen gewijzigd is. 

Meer vrouwen dan mannen met angststoornis

Vrijwel alle angststoornissen komen meer voor onder vrouwen dan onder mannen. Dit is onafhankelijk van de leeftijd. Op alle leeftijden is vooral het aantal personen met fobieën erg hoog.

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

  1. NEMESIS-2, Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2. zorggegevens.nl

Prevalentie angststoornissen bij 65-plussers naar geslacht in bevolkingsonderzoek

Ruim 50.400 ouderen met angststoornis

In 2011 hadden naar schatting 50.419 personen boven de 65 jaar een angststoornis, van wie 11.975 mannen en 38.444 vrouwen. Dit komt overeen met 10,5 per 1.000 mannen en 26,4 per 1.000 vrouwen (LASA). Ook bij ouderen zijn er meer vrouwen dan mannen met een angststoornis.

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

  1. LASA, Longitudinal Aging Study Amsterdam. zorggegevens.nl

Incidentie angststoornissen in bevolkingsonderzoek

Bijna 197.000 personen nieuwe diagnose angststoornis in 2011

In 2011 kregen naar schatting 196.900 personen van 18 tot 65 jaar de diagnose angststoornis, 61.300 mannen en 135.600 vrouwen. Dit komt overeen met 12,5 per 1.000 mannen en 29,6 per 1.000 vrouwen. Deze schattingen zijn gebaseerd op een epidemiologisch bevolkingsonderzoek uitgevoerd van 2007 tot 2012 (NEMESIS-2). Dit is het meest recente Nederlandse bevolkingsonderzoek dat op dit moment beschikbaar is. Prevalentiecijfers kunnen intussen veranderd zijn door verschillen in risico's en door de bevolkingssamenstelling, maar ook omdat intussen het classificatiesysteem van psychische stoornissen gewijzigd is. 

Meer informatie

Experts en redactie

Bronnen en literatuur

Bronnen

  1. NEMESIS-2, Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2. zorggegevens.nl

Bevolkingsonderzoek versus huisartsenregistratie

Angststoornissen bevolkingsonderzoek versus huisartsenregistratie

Bron

Prevalentie

Bevolkingsonderzoek 2011 (NEMESIS, 18 t/m 64 jaar)

1.068.700

Huisartsenregistratie 2019 (Nivel Zorgregistraties eerste lijn, alle leeftijden)

457.800
 

Prevalentie op basis van huisartsenregistratie veel lager dan bevolkingsonderzoek

De prevalentie op basis van de huisartsenregistratie (Nivel Zorgregistraties eerste lijn) is veel lager dan de prevalentie op basis van het bevolkingsonderzoek NEMESIS. Er is sprake van onderregistratie in de huisartsenregistratie, doordat:

  • patiënten hun klachten niet herkennen als angstsymptomen en er niet mee naar de huisarts gaan;
  • huisartsen angststoornissen niet goed herkennen (Ormel et al., 1994);
  • huisartsen symptomen die samenhangen met angst niet als ziektediagnose registreren, maar als symptoomdiagnose (Verhaak, 1995). Voorbeelden van symptoomdiagnosen zijn angstige of nerveuze gevoelens, gespannenheid, acute stress, gevoel van onrust, hyperventilatie, slaapproblemen, overbezorgdheid omtrent gezondheid, en bang zijn een bepaalde ziekte te hebben;
  • veel angststoornissen gepaard gaan met bijkomende stoornissen, zoals depressie, die de angststoornis kunnen ‘bedekken’;
  • ten slotte gaat een deel van de patiënten met een angststoornis niet eerst naar de huisarts, maar direct naar de eerstelijnspsycholoog, de tweede lijn, de vrijgevestigde psycholoog of de psychiater.

Meer informatie

Experts en redactie

Datum publicatie

22-10-2020

Bronnen en literatuur

Bronnen

  1. Nivel Zorgregistraties eerste lijn, Nivel Zorgregistraties. zorggegevens.nl

Literatuur

  1. Ormel JJ, von Korff MR, Ustun TB, Pini S, Korten A, Oldehinkel T. Common mental disorders and disability across cultures. Results from the WHO Collaborative Study on Psychological Problems in General Health Care. JAMA. 1994;272(22):1741-8. Pubmed
  2. Verhaak PFM. Mental Disorders in the community and in general practice. Doctors' views and patients' demands. Avebury: Aldershot; 1995. GoogleScholar

Verantwoording

Definities

  • Definitie van angststoornissen

    Wanneer heftige angstklachten optreden zonder een reële bedreiging is er mogelijk sprake van een angststoornis. Een angststoornis onderscheidt zich van normale gevoelens van angst of vrees als de angst geen reële grond heeft en iemand er sociale problemen door ondervindt. De symptomen zijn in beide gevallen hetzelfde: hartkloppingen, een droge mond, een beklemd gevoel, nerveuze spanning, prikkelbaarheid, rusteloosheid, verhoogde spierspanning of slaap- en concentratieproblemen. 

  • Onderverdeling angststoornissen meestal volgens DSM-IV

    De onderverdeling van angststoornissen wordt meestal weergegeven volgens de DSM-IV. Deze indeling loopt in grote lijnen parallel aan de indeling in de ICD-10. In de ICD-10 vormen angststoornissen echter niet een apart hoofdstuk, maar maken deel uit van het hoofdstuk 'neurotische, stressgerelateerde en somatoforme stoornissen'. 

     

    Onderverdeling van angststoornissen volgens de DSM-IV.

    Type angststoornis

    DSM-IV code

    Paniekstoornis zonder agorafobie

    300.01

    Gegeneraliseerde angststoornis (met inbegrip van overmatige angststoornis in de kinderleeftijd)

    300.02

    Paniekstoornis met agorafobie

    300.21

    Agorafobie zonder paniekstoornis in de voorgeschiedenis

    300.22

    Sociale fobie

    300.23

    Specifieke fobie

    300.29

    Obsessieve-compulsieve stoornis

    300.3

    Posttraumatische stressstoornis

    309.81

    Acute stressstoornis

    308.3

    Angststoornis niet anderzins omschreven

    300.00
Bronverantwoording

  • Huisartsenregistraties angststoornissen

    Voor bepaling van de prevalentie en het aantal nieuwe gevallen van angststoornissen (huidige situatie en trends) zijn gegevens gebruikt van de NIVEL Zorgregistraties eerste lijn. De in de huisartsenregistraties gebruikte ICPC-codes zijn P74 voor angststoornis en P79 voor angstig/angstgevoelens.

  • Angststoornissen in bevolkingsonderzoek NEMESIS

    Op bevolkingsniveau zijn gegevens over het voorkomen van angststoornissen beschikbaar uit het NEMESIS-onderzoek onder 18- tot 65-jarigen (Bijl et al., 1997; Bijl et al., 1997; de Graaf et al., 2010). NEMESIS-1 was gebaseerd op een landelijke steekproef onder 7.076 personen bij wie in 1996 een psychiatrisch interview is afgenomen met behulp van de CIDI (Composite International Diagnostic Interview). Dezelfde respondenten zijn daarna nog tweemaal benaderd voor een follow-upmeting tussen 1997 en 1999.

    NEMESIS-2 is gebaseerd op een landelijke steekproef onder 6.646 personen bij wie tussen 2007 en 2009 een psychiatrisch interview is afgenomen met behulp van de CIDI 3.0. Dezelfde respondenten zijn tussen 2010 en 2012 nogmaals benaderd voor follow-updeelname. De cijfers over het voorkomen van angststoornissen zijn afkomstig uit de eerste meting; de cijfers over incidentie zijn afkomstig uit de tweede meting. Alle cijfers zijn vervolgens door het RIVM omgerekend naar het jaar 2011.

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. NEMESIS-2, Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2. zorggegevens.nl

    Literatuur

    1. Bijl RV, van Zessen G, Ravelli ACJ, de Rijk C, Langendoen Y. Psychiatrische morbiditeit onder volwassenen in Nederland: het NEMESIS-onderzoek. I. Doelstellingen, opzet en methoden. Ned Tijdschr Geneeskd. 1997;141:2448-52. Bron
    2. Bijl RV, van Zessen G, Ravelli ACJ. Psychiatrische morbiditeit onder volwassenen in Nederland: het NEMESIS-onderzoek. II. Prevalentie van psychiatrische stoornissen. Ned Tijdschr Geneeskd. 1997;141:2453-60. Bron
    3. de Graaf R, ten Have MM, van Dorsselaer S. De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking. NEMESIS-2: Opzet en eerste resultaten. Utrecht: Trimbos-instituut; 2010. Bron

  • Angststoornissen in bevolkingsonderzoek LASA

    Het LASA (Longitudinal Aging Study Amsterdam)-onderzoek werd uitgevoerd in 2008/2009 onder 1.601 mensen. 1.286 van de deelnemers aan het onderzoek waren 65 jaar of ouder. Een CIDI is afgenomen als de mensen in 2008 /2009 boven de cut-off scoorden op de screeningslijsten voor angst (HADS-A > 8) of wanneer ze op de baseline meting van LASA een CES-D van 16 of hoger hadden. Bij het berekenen van de prevalenties in de hele groep is de steekproef teruggewogen naar de samenstelling van de bevolking op grond van leeftijd en geslacht in 2011.

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. LASA, Longitudinal Aging Study Amsterdam. zorggegevens.nl

  • Kosten van angststoornissen

    De kosten van angststoornissen zijn afkomstig van de Kosten van Ziektenstudie. De voor angststoonissen gebruikte ICD-9-codes zijn 300.0, 300.10-300.15, 300.2-300.3, 300.5, 308 en 309.8. 

  • Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS en RIVM

    De ‘Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS en RIVM, 2012’ bestaat uit gegevens die in 2012 onder mensen van 19 jaar en ouder zijn verzameld door het CBS en 28 GGD’en. In de ‘Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS en RIVM, 2012’ staan na opschoning de gegevens van 387.195 mensen waarvan 376.384 (97,2%) zijn geënquêteerd door de GGD’en en 10.811 (2,8%) door het CBS. Het meest recente jaar is 2012. De ‘Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS en RIVM’ verschijnt elke vier jaar; de eerstvolgende bevat dus in 2016 door het CBS en de GGD’en verzamelde gegevens.

    Meer informatie
    Zorggegevens: Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012, GGD'en, CBS en RIVM GGD’en, CBS en RIVM

    Bronnen en literatuur

    Bronnen

    1. Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012, GGD'en, CBS en RIVM, Gezondheidsmonitor Volwassenen 2012. zorggegevens.nl
Methoden

  • Regionale verschillen: Schattingen per wijk

    Aanleiding
    Vanwege de decentralisaties in het sociaal domein is steeds meer informatie nodig over gezondheid gerelateerde indicatoren op kleinere geografische niveaus. Daarom heeft het RIVM een model ontwikkeld om cijfers te kunnen berekenen op wijk- en buurtniveau op basis van de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen van GGD’en, CBS en RIVM. Ondanks dat de Gezondheidsmonitor een enorm databestand is, bevat het onvoldoende respondenten om met behulp van weegmethoden cijfers te berekenen voor alle wijken en buurten in Nederland. In 2012 zijn de eerste wijk- en buurtcijfers gepresenteerd. Op basis van de Gezondheidsmonitor 2016 zijn nieuwe cijfers berekend.

    Methode
    In het kader van de Gezondheidsmonitor zijn via vragenlijsten gegevens over gezondheid en leefstijl verzameld over volwassenen van 19 jaar en ouder. De ruim 457.000 deelnemers aan de Gezondheidsmonitor zijn anoniem in een beveiligde omgeving gekoppeld aan registratiebestanden van het CBS. Deze bestanden bevatten informatie over een reeks achtergrondkenmerken, zoals leeftijd, geslacht, herkomst, huishoudsamenstelling, opleidingsniveau, inkomen en woningtype. Er is een statistisch model gebruikt om de gezondheid en leefstijl te relateren aan deze achtergrondkenmerken. Ook wordt informatie uit de naastgelegen gebieden meegenomen. Door middel van deze relatie is het daarna mogelijk om voor alle volwassenen hun verwachte gezondheid en leefstijl te berekenen. De uitkomsten worden vervolgens gemiddeld over de betreffende wijk of buurt.

    Schattingen
    De cijfers op wijk- en buurtniveau moeten met voorzichtigheid worden gebruikt. Met het model wordt de werkelijkheid zo goed mogelijk benaderd, maar de cijfers blijven schattingen van de werkelijkheid. Daarom worden de uitkomsten ook als hele cijfers (dus zonder decimalen) gepresenteerd. 
    De cijfers uit de Gezondheidsmonitor die zijn verkregen met behulp van weegmethoden zijn echter ook een benadering van de werkelijkheid. De weging is nodig vanwege o.a. selectieve non-respons. Net zoals bij de berekeningen van de wijk- en buurtcijfers zijn de weegfactoren van het CBS ook gebaseerd op achtergrondkenmerken van de respondenten. 

    Verschil tussen cijfers
    Verschillende GGD’en hebben voor de Gezondheidsmonitor 2016 de steekproef opgehoogd om voldoende respondenten te hebben om cijfers op wijkniveau te kunnen presenteren. Omdat deze cijfers op een andere manier zijn berekend, kunnen ze afwijken van de cijfers die hier worden gepresenteerd. Niet alleen het onderliggende model is anders, ook het aantal achtergrondkenmerken dat wordt gebruikt verschilt; bij de RIVM schattingen wordt meer informatie over de bevolking gebruikt. Over het algemeen leiden de RIVM schattingen tot kleinere verschillen tussen gebieden dan de cijfers die verkregen zijn door middel van weegmethoden. 

    Let op: de gepresenteerde gemeentecijfers zijn berekend via de weegmethode van het CBS. De gepresenteerde wijk- en buurtcijfers zijn daardoor niet direct vergelijkbaar met deze gemeentecijfers.

    Grote aantallen nodig

    Voor het doen van dit soort schattingen zijn grote aantallen respondenten nodig. Het is dus niet zo dat het ontwikkelde model de Gezondheidsmonitors kan vervangen. Hoe meer respondenten er zijn, hoe minder er geschat hoeft te worden en hoe beter de cijfers zijn.

    Samenwerking
    De cijfers zijn berekend in het kader van het Strategisch Programma RIVM (SPR), een programma voor onderzoek, innovatie en kennisontwikkeling. Een werkgroep van epidemiologen van GGD’en en GGD GHOR NL is er bij betrokken. 

    Meer weten?
    Een uitgebreide toelichting op de gebruikte methode is beschreven in een artikel (van de Kassteele et al., 2017). Voor de cijfers van 2016 zijn enkele aanpassingen gedaan aan het model.

    Voor vragen kunt u contact opnemen met carolien.van.den.brink@rivm.nl.

    Bronnen en literatuur

    Literatuur

    1. van de Kassteele J, Zwakhals L, Breugelmans O, Ameling C, van den Brink C. Estimating the prevalence of 26 health-related indicators at neighbourhood level in the Netherlands using structured additive regression. International Journal of Health Geographics. 2017;(1). Bron | DOI

  • Methoden en technieken

    Standaardisatie

    De omvang en de leeftijdsverdeling van de bevolking verschillen per regio en land. Daarnaast treden in de loop van de tijd veranderingen op in de omvang en leeftijdsverdeling. Om ziekte- en sterftecijfers van verschillende regio’s en landen, of van opeenvolgende jaren met elkaar te kunnen vergelijken, wordt hier rekening mee gehouden. Daarbij worden de cijfers gecorrigeerd voor deze verschillen of veranderingen in de bevolking. Hierbij wordt uitgegaan van de omvang en de leeftijdsverdeling van een gekozen standaardpopulatie. Dit wordt standaardisatie genoemd.

    Indexatie

    Vooral bij de weergave van trends in de tijd zijn de trendcijfers vaak geïndexeerd. Een geïndexeerde trend laat ontwikkelingen in de tijd zien ten opzichte van een gekozen basisjaar. Dit gebeurt door de cijfers van alle jaren weer te geven als percentage van het cijfer in een gekozen basisjaar. Het cijfer in het basisjaar is gelijk gesteld aan 100(%). Indexatie maakt zichtbaar hoe groot de percentuele toe- of afname is ten opzichte van dat basisjaar. Door als basisjaar het eerste jaar in de grafiek te kiezen, kun je snel zien wat de verandering over de hele weergegeven periode is en ook of er grote verschillen zijn voor de onderscheiden groepen (mannen en vrouwen bijvoorbeeld).

    Indexatie kan ook gebruikt worden voor het weergeven van regionale verschillen. Hierbij wordt het landelijke cijfer bijvoorbeeld gelijk gesteld aan 100(%). Een regionaal cijfer boven of onder de 100 duidt erop dat het respectievelijk hoger of lager is dan het landelijke cijfer. Voorafgaand aan indexatie worden de cijfers vaak gecorrigeerd voor verschillen in samenstelling van de populaties.

    Toetsing trends

    Toetsing van de trend heeft plaatsgevonden op ongestandaardiseerde data door middel van een logistische regressie, waarbij is gecorrigeerd is voor leeftijd en geslacht. Daarbij wordt getoetst of er een statistisch significante toe- of afname is met een significantieniveau (p-waarde) van 0,05. Vaak is onderscheid gemaakt naar trends in verschillende subpopulaties: mannen, vrouwen en leeftijdsgroepen. Daarnaast is getoetst of de trend voor mannen en vrouwen statistisch significant verschilt.
    De kans op het vinden van een toevallige significante uitkomst neemt toe met het aantal uitgevoerde toetsen. Om hiervoor te corrigeren is een Benjamini‐Hochberg‐correctie op de p‐waardes uitgevoerd.

Andere websites over Angststoornissen