Alcoholgebruik en gezondheid
Alcoholgebruik hangt samen met zestig aandoeningen
Alcoholgebruik heeft invloed op bijna alle organen in het lichaam en hangt samen met ongeveer zestig verschillende aandoeningen (Casswell, 2017; WHO, 2004; Cargiulo, 2007). Hieronder vallen zowel chronische aandoeningen als acute aandoeningen en verwondingen. Daarbij hangt alcoholgebruik samen met problemen die consequenties hebben voor anderen, zoals huwelijksproblemen en verkeersongevallen.
Hoeveelheid en frequentie bepalen mate van schade
Het risico op gezondheidsschade door alcohol hangt af van het totale alcoholgebruik van de drinker, maar ook van het drinkpatroon dat iemand heeft. Het drinkpatroon houdt in hoeveel alcohol iemand per keer drinkt en hoe vaak. In het algemeen geldt (Rehm, 2011; Anderson & Baumberg, 2006; WHO, 2004):
- Hoe hoger de totale consumptie van alcohol, hoe groter het risico op schade.
- Hoe meer alcohol per keer wordt gedronken, des te ernstiger de schade (de aandoening of verwonding).
Ter illustratie: stel dat twee personen allebei 25 glazen bier per week drinken. Ze lopen toch verschillende gezondheidsrisico's wanneer de ene persoon dat bier op vrijdag- en zaterdagavond drinkt en de andere persoon het verspreid over de week drinkt. Bij de eerste persoon is bijvoorbeeld het risico op hersenschade, alcoholvergiftiging en ongevallen hoger dan bij iemand die minder drinkt. Terwijl de tweede persoon vooral een hoger risico heeft op chronische gezondheidsschade die zich op lange termijn openbaart, zoals kanker. Voor een aantal aandoeningen geldt dat vooral een langdurig hoog alcoholgebruik bijdraagt aan een hoger risico.
Risico’s anders voor mannen en vrouwen
De gevolgen van alcoholgebruik voor de gezondheid zijn niet voor iedereen hetzelfde: risico's zijn bijvoorbeeld verschillend voor mannen en vrouwen. Dit heeft te maken met een andere lichaamssamenstelling en met een ander alcoholmetabolisme bij vrouwen. Hierdoor hebben vrouwen bij hetzelfde alcoholgebruik, een hoger risico op schade dan mannen. Hier komt nog bij dat vrouwen over het algemeen kleiner van stuk zijn, waardoor ze met dezelfde consumptie gemiddeld een hoger promillage in het bloed krijgen dan mannen (Erol & Karpyak, 2015).
Risico’s hoger voor kinderen en jongeren
De gevolgen zijn ook verschillend voor mensen van verschillende leeftijden. Voor (ongeboren) kinderen en jongvolwassenen geldt dat ze gevoeliger zijn voor de risico's van alcoholgebruik doordat hun lichaam kleiner is, en omdat hun lichaam nog in ontwikkeling is. Het lichaam kan daarom niet alleen schade oplopen, maar ook in de ontwikkeling gestoord worden, onder meer door effect op de hersenontwikkeling. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in gedragsproblematiek of in een hogere gevoeligheid voor alcoholverslaving op latere leeftijd (Ewing et al., 2014; Carpenter-Hyland & Chandler, 2007). Voor mensen van middelbare leeftijd geldt dat ze vaker positieve gevolgen kunnen hebben van matig alcoholgebruik. Bij het ouder worden nemen de risico's juist weer toe, door lichamelijke veranderingen en door een verhoogd risico op valongelukken en risicovolle combinaties met medicijnen (Zantinge et al., 2011).
Alcoholgebruik heeft meer negatieve dan positieve gevolgen
Voor een kleine groep van aandoeningen geldt dat een gemiddeld drinkniveau van één tot enkele glazen per dag een lager risico geeft, terwijl meer drinken weer aan hogere risico's bijdraagt (onder meer coronaire hartziekten, diabetes mellitus type II en dementie). Alles bij elkaar genomen heeft alcoholgebruik echter meer negatieve dan positieve gevolgen. De risicoverlagende effecten van alcoholgebruik gelden namelijk niet alleen voor een klein aantal aandoeningen, maar ook voor een kleine groep mensen. De risicoverlagende effecten overheersen de risicoverhogende effecten van alcoholgebruik alleen bij mensen vanaf middelbare leeftijd, die dagelijks en zeer matig drinken (enkele glazen per dag of minder) (Fernández-Solà, 2015; Klatsky & Udaltsova, 2007; Friesema, 2006; Anderson & Baumberg, 2006). Bovendien neemt het gunstige effect van matig alcohol drinken waarschijnlijk weer af op zeer hoge leeftijd (Anderson & Baumberg, 2006; NIGZ, 2005).
Meer informatie
Datum publicatie
Bronnen en literatuur
Literatuur
- Global Alcohol Harm Network: Struggling or Emerging? A Response to Shiffman. International Journal of Health Policy and Management. 2017;6(8):487-488. Bron | DOI
- WHO Global Status Report on Alcohol. Geneve: World Health Organization; 2004. Bron
- Understanding the health impact of alcohol dependence. Am J Health Syst Pharm. 2007;64(5 Suppl 3):S5-11. Pubmed | DOI
- The Risks Associated With Alcohol Use and Alcoholism. Alcohol Res Health. 2011;34(2). Bron
- Alcohol in Europe: a public health perspective. London: Institute of Alcohol Studies; 2006. Bron
- Sex and gender-related differences in alcohol use and its consequences: Contemporary knowledge and future research considerations. Drug and Alcohol Dependence. 2015;156:1-13. Bron | DOI
- The effect of alcohol consumption on the adolescent brain: A systematic review of MRI and fMRI studies of alcohol-using youth. NeuroImage: Clinical. 2014;5:420-437. Bron | DOI
- Adaptive plasticity of NMDA receptors and dendritic spines: implications for enhanced vulnerability of the adolescent brain to alcohol addiction. Pharmacol Biochem Behav. 2007;86(2):200-8. Pubmed | DOI
- Gezond ouder worden in Nederland. Bilthoven: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM); 2011. Bron
- Cardiovascular risks and benefits of moderate and heavy alcohol consumption. Nature Reviews Cardiology. 2015;12(10):576-587. Bron | DOI
- Alcohol drinking and total mortality risk. Annals of Epidemiology. 2007;17(5):S63-S67. GoogleScholar
- Alcohol and cardiovascular disease: a longitudal study on impact of intake measurement and health status. Maastricht: Universiteit Maastricht; 2006. GoogleScholar
Ziektelast alcoholgebruik
Alcoholgebruik veroorzaakt 1,5% van totale ziektelast
Alcoholgebruik draagt voor 1,5% bij aan de totale ziektelast in Nederland (uitgedrukt in DALY's).